Azərbaycan xalqının ümummilli lideri



Yüklə 4,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/208
tarix01.11.2017
ölçüsü4,66 Mb.
#7722
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   208

36 

 

qadağan  etməyə,  nə  də  ona  dini  don  geydirməyə  müvəffəq  oldular.  Xalq  kütlələri 



Novruz bayramının qeyri-dini, azad xarakterini qoruyub saxladılar"[15]. 

Sözügedən 

məsələ  ilə  bağlı  görkəmli  Azərbaycan  folklorşünası, 

mərasimlərimizi  köklü  şəkildə  tədqiq  edən  professor  M.H.Təhmasibin  dedikləri  də 

mənalıdır.  "İslamiyyət  uzun  müddət  bu  bayramı  (Novruz  bayramını  -  T.B.) 

unutdurmağa  çalışmış,  müvəffəq  ola  bilməyəcəyini  başa  düşdükdən  sonra  onu  öz 

tarixi ilə əlaqələndirməyə, hətta dördüncü xəlifənin (Əlinin - T.B.) Xilafətə keçməsi ilə 

bağlamağa  cəhd  etmişdir.  Lakin  bunun  sonradan  qondarıldığı  şübhəsizdir.  Əvvələn, 

müsəlman  bayramları  qəməri  təqvimə  əsaslandıqları  üçün  ilbəil  öz  yerlərini 

dəyişdirdikləri,  yəni  başqa-başqa  vaxtlarda,  fəsillərdə  icra edildikləri  halda Novruz 

sabit bir şəkildə ancaq və ancaq yazın birinci günü qarşılanır. Elə buna görə də islam 

ruhaniləri güzəştə getməyə məcbur olduqdan sonra belə bu bayramı özlərinin əsil dini 

bayramlarından  fərqləndirməyə  çalışmışlar.  Hətta  məsxərəyə  qoymaq,  hörmətdən 

salmaq,  təhqir  etmək  məqsədi  ilə  onu  topal  bayram,  şikəst  bayram,  yəni  hərəkət  edə 

bilməyən bayram adlandırmışlar"[16]. 

Əgər doğrudan da haqqında danışdığımız bayram dördüncü xəlifə ilə əlaqədar 

olsaydı,  onda  müsəlman  ruhaniləri  həmin  bayrama  qarşı  belə  sözlər  deməyə  cürət 

etməzdilər. Bundan savayı, dördüncü xəlifənin adı ilə bağlı olan ən əlamətdar yadda 

qalan  günlər,  sözsüz  ki,  onun  anadan  olduğu  və  taxta,  yəni  xəlifəliyə  yiyələndiyi 

günlərdir. Məlumdur  ki,  qəməri təqvimlə  bu  günlər hər il  öz  yerlərini dəyişdiyindən 

burada  konkret  gündən  söz  gedə  bilməz.  Miladi  tarixi  ilə  müəyyən  edilmişdir  ki, 

dördüncü  xəlifənin  anadan  olduğu  vaxt  oktyabr,  taxta  çıxması  isə  dekabr  ayındadır. 

Novruz  bayramı  isə  sabit  olaraq  martın  üçüncü  ongünlüyünün  ilk  günlərində  qeyd 

olunur. 


Novruz bayramı barədə yazıçı A.Şaiqin fikirləri də dəyərlidir. O, bayrama mili 

mövqedən  yanaşaraq  onu  ulu  babalarımızın  adət-ənənələri  ilə  əlaqələndirir  və  yazır: 

"Novruz  bayramı  azərbaycanlıların  hələ  islamiyyətdən  əvvəl  keçirdikləri  bayram 

olmuşdur. Hətta Nizami "İskəndərnamə" poemasında Novruz bayramı günü İskəndəri 

qonaq  edən  Nüşabənin  tonqal  qaladığını,  süfrəyə  hər  çeşid  nemət  qoyduğunu  qeyd 

edir.  Lakin  sonralar,  əsrlər  keçdikcə  ruhanilər  və  sərvətlilər  bu  bayrama  başqa  rəng 

verməyə,  onu  dövlətlilərin  zövqünə  xidmət  edən  bir  bayrama  çevirməyə  çalışmışlar. 

Bununla  belə,  bu  bayram  xalqın  fərəhlə  keçirdiyi  bir  bayram  olmuş,  hər  kəs  onu  öz 

imkanı daxilində xoş keçirməyə çalışmışdır"[17]. 

Novruz bayramının dinlərlə, eləcə də dövlətlə əlaqəsi məsələsini M.S.Ordubadi 

də  qeyd  etmişdir.  O,  "Bahar  bayramı"  adlı  məqaləsində  bir  sıra  qiymətli  fikirlə 

bərabər, bunu da demişdir: "Bahar bayramını din və dövlətlə əlaqədar etmək uğrunda 

yürüdülən  fikirlərin  hamısı  müvəffəqiyyət  qazana  bilməyərək,  bir  əfsanə  halında 

qalmışdır. Bahar bayramının üzərinə hökumət bayramı damğası

 

vurmaq istəyənlər boş 



bir əllə meydana çıxmışlar. Onlar bu günü Cəmşidin tacgüzarlıq gününə tətbiq etməyə 

çalışırlar. Lakin bu iddianı heç bir tarixi vəsiqə ilə isbat edə bilmirlər. 

...İlk Bahar bayramının nə islam dini, nə də islamiyyətdən əvvəl mövcud olan 



37 

 

dinlərlə əlaqədar olmadığı, bu bayramın ayrı-ayrı xalqlar arasında çox qədim zamanda 



mövcud olduğu isə sübut olunur. İndi artıq demək lazımdır ki, bu bayram Azərbaycan 

xalqının  milli  və  mənəvi  bayramıdır"[18].  Bu  mənada  yenə  də    M.H.Təhmasibin 

bildirdikləri  diqqəti  çəkir:  "Bəzən  bu  bayramı  atəşpərəstliklə  bağlamağa  da  cəhd 

edirlər.  Düzdür  bu  bayramla  əlaqədar  mərasimlərdə  günəşlə,  odla,  hətta 

mehrpərəstliklə  bağlı  ünsürlər  çoxdur.  Lakin  azacıq  diqqətli  araşdırma  göstərir  ki, 

Novruz  zərdüştilikdən  də  çox-çox  qədim  olmuş,  bu  din  də  islamiyyət  kimi  Novruz 

bayramından ancaq öz məqsədinə uyğun istifadəyə çalışmışdır. 

Doğrudan  da,  Novruz  bayramının  özündə  və  onun  çərşənbələrində  ən  geniş 

yayılmış mərasimlərindən biri tonqal qalamaqdır. Bu vaxt odun üstündən hoppananlar 

"ağırlığım-uğurluğum,  azarım-bezarım  tökülüb"  deyirlər.  Zərdüşt  dininə  görə  isə  od 

müqəddəs hesab olunmuş, ona sitayiş edilmiş, odu üfürməklə söndürmək bağışlanmaz 

günahlardan  sayılmışdır.  Belə  olduqda  Zərdüşt  dininə  qane  olan  kəslər  heç  vəchlə 

müqəddəs  saydıqları  odun  üstünə  "azar-bezarını,  ağırlıq-uğurluğunu"  tökməyə  cürət 

etməzlər. Deməli, buradan belə qənaət yaranır ki, "...mərasimdə odun müqəddəsliyinə 

yox,  azarı-bezarı  yandırıb  məhv  etmək  qüdrətinə  malik  əlamətlər  yaşamaqdadır. 

Başqa  sözlə  deyilsə,  bu  mərasim  atəşpərəstlikdən  çox-çox  qədimdir.  O  dövrdə  od 

müqəddəsləşdirilib məbud dərəcəsinə qaldırılmamışdı". 

Bundan  savayı,  bəlli  olduğu  üzrə,  odla  yanaşı,  mövcudiyyət  üçün  başlıca 

atributlardan  olan  suyu  da  zərdüştilər  müqəddəs  bilmiş,  onu  söyməyi,  murdarlamağı 

günah  saymışlar.  Amma  adamlar  həm  ilaxır  çərşənbədə,  həm  də  Novruz  bayramı 

günündə  sübh  tezdən  axar  su  üstündən  atlanmaqla  "azar-bezarı",  "ağırlıq-uğurluğu" 

tökürlər. 

Ümumiyyətlə, Novruz bayramı ilə bağlı fikirlər deyilənlərlə bitmir. Amma son 

olaraq  bu  qənaət  önə  çəkilir  ki,  Novruz  bayramı  baharın  gəlməsi,  bununla  torpağın, 

təbiətin  canlanması,  yazın  ilk  gününün  qarşılanması  bayramıdır.  Yazın  ilk  günü  isə 

Günəşin  zahiri  hərəkəti  əsasında  yaradılmış  təqvimə  əsaslanır.  Əvvəla  deyək  ki,  Ay-

Qəməri  təqvimi  ili  ilə  Günəş  təqvim  ili  arasında  böyük  vaxt  fərqi  vardır.  Birinci 

ikincidən  ilin  qısa,  uzunluğuna  uyğun  olaraq  on-on  bir,  bəzən  hətta  on  iki  gün  fərq 

verir.  Dini  bayram  və  mərasimlər  (qurban,  orucluq,  məhərrəmlik  və  s.)  qəməri 

təqviminə  əsasən  keçirildiyindən  onlar  hər  il  10-12  gün  arasında  geri  çəkilir  və 

beləliklə, bütün fəsilləri, ayları gəzir. 

Günəş təqvim ilinin isə, bir qayda olaraq, mart ayının 20-22-dən (fevral ayı ilə 

əlaqədar ilin uzun, qısalığından asılı olaraq) başlanmasının isə elmi bazası mütləqdir. 

Bu,  bilavasitə  "...dəqiq  astronomik  hadisəyə  -  Günəşin  dünyanın  cənub 

yarımkürəsindən şimal yarımkürəsinə keçməsinə, gecə-gündüzün bərabərləşməsinə və 

yerin şimal yarımkürəsində astronomik baharın girməsinə uyğun gəlir". 

Bu  cəhət  Azərbaycan  şairlərinin  əsərlərində  də  bu  və  ya  digər  dərəcədə  öz 

əksini tapmışdır. M.Füzuli gecə-gündüzün bərabərliyi ilə yazın başlanmasını, bununla 

da Novruz bayramının yetişdiyini poetik şəkildə belə ifadə etmişdir: 

      Vəslin mənə Novruz gecəsi oldu müyəssər




Yüklə 4,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   208




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə