Azərbaycanda ipoteka sistemi : real vəZİYYƏTİn təHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİqaməTLƏRİ
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
- İpotekanın yaranma tarixi və mahiyyəti İlk ipoteka aktı
- Bu torpaq
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 15 / 91
İpotekanın yaranma tarixi və mahiyyəti İlk ipoteka aktı “İpoteka” sözünün kökü təxminən 27 əsr bundan əvvələ qədim Yunanıstana gedib çıxır. Yunanca ipoteka “ dayaq”, “dirək” deməkdir. İlk dəfə Yunan hökmdarı Solon öz borc öhdəliyini yerinə
yetirə bilməyən vətəndaşların köləyə
çevrilməməsi üçün bir qayda tətbiq edilməsinə qərar verir. Bu qaydaya əsasən borclu olanın torpaq sahəsinə üzərində “Bu torpaq borc verilən məbləğ qarşılığında borc verənə məxsusdur” ifadəsi yazılan dirək basdırılarmış. Məhz bu səbəbdən sonrakı dövrlərdə mülkiyyətin girov qoyulması qarşılığında əldə edilən borca ipoteka borcu və ya ipoteka krediti adı verilir. Göründüyü kimi, ipoteka müəyyən faizlərlə daşınmaz əmlaka yönləndirilməsi nəzərdə tutulan vəsaitdir.
İpoteka kreditlərin daha geniş təşəkkül tapması isə XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Bir az da dəqiqləşdirmə aparsaq qeyd etməliyik ki, ötən əsrin 30-cu illərində ABŞ-da yaşanan dərin iqtisadi böhran bu ölkədə dövlətin iqtisadi aktivliyi artırmaq, tikinti sektorunu və digər sub sektorları canlandırmaq, maliyyə bazarına bir başa dəstək vermək və ən əsası isə vətəndaşların dərinləşən sosial problemlərinə yardımçı olmaq məqsədi ilə ciddi ipoteka AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 16 / 91
siyasəti həyata keçirməyə başlayır. Təsadüfi deyil ki, hazırda dünyada daha çox yayılmış iki ipoteka modeli varsa bunlardan biri Anqlo-ABŞ ipoteka modeli hesab edilir. İlk olaraq dövlət vəsaitlərinin bu sahəyə cəlb edilməsi və dövlət ipoteka banklarının yaradılmasına baxmayaraq daha sonrakı dövrlərdə bu sahənin özəlləşdirilməsi prosesi həyata keçirilib ki, bu da sektorda rəqabətin güclənməsinə, maliyyə mənbələrinin artırılmasına və qiymətli kağızlar bazarında canlanmaya səbəb olub. Hazırda ABŞ ipoteka modeli daha çox bazar qanunlarına uyğun tənzimlənir və kredit faizləri 3%-5% arasında dəyişir. 2013-cü ilin iyun ayı üçün faizlər üzrə orta göstərici 4.4% təşkil edib. Lakin, məlum 2008-ci il böhranı ərəfəsində yaşanan maliyyə qıtlığı, alıcılığın kəskin aşağı düşməsi ipoteka kreditlərinin faiz dərəcələrinin 3%-dək azalmasına səbəb oldu. Həmçinin ödəmə qabiliyyətinin azalması nəticəsində təkrar ipoteka kreditləşməsi zəiflədi, daşınmaz əmlak bazarı və domino effekti olaraq digər iqtisadi sektorlar çökdü. Lakin, sonrakı dövrlərdə həm federal hökumətin ciddi dəstəyi və həm də depressiyadan sonrakı tələbat artımı bu sahənin yenidən təşəkkül tapmasına təkan verdi. Bütün sıxıntılara baxmayaraq ölkə ipoteka kreditləşməsindən imtina etmədi və şərtlərin kəskin ağırlaşdırılması halı qeydə alınmadı. Ümumilikdə isə ABŞ-da daşınmaz əmlakın təxminən 90%-i ipoteka yolu ilə alınır. Həmçinin, bu bazarın AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 17 / 91
tənzimlənməsi və inkişafı da ipoteka siyasəti ilə həyata keçirilir. Qeyd edək ki, Azərbaycanda da hazırda tətbiq edilən model daha çox ABŞ ipoteka modelinə bənzəyir. Lakin, fərqli iqtisadi şərtlərin olması ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan hökuməti bu sahədə daha çox mühafizəkar mövqe nümayiş etdirir.
Avropada isə ipoteka kreditləşməsinə böyük maraq ikinci dünya müharibəsindən sonra yaranmış ağır həyat şərtləri fonunda baş verdi. Avropa ölkələri daha çox sosial ipoteka modelindən istifadə edirlər. İpoteka kreditləşməsinin ikinci modeli Avropa sosial ipoteka modeli hesab edilir. Burada maliyyələşmə mənbəyi baxımından iki pilləli sistem tətbiq edilir. Əsas mahiyyəti əhalinin yığım məqsədi ilə dövriyyədən kənarlaşdırdığı vəsaitləri ümumi məqsədlər üçün cəlb etmək və vəsaitlərin aktivliyini təmin etməklə bir növ zamanı qabaqlamaqdır. Bu təcrübədən ən uğurlu variantda Almaniya II dünya müharibəsinin ağır nəticələrini aradan qaldırarkən istifadə edib. Sonrakı dövrlərdə bu model daha da təkmilləşdirildi və bu sahə üzrə fəaliyyət göstərən ipoteka əmanət
dövlətlərdə ipotekanın bu modeli tətbiq edilir ki, bu da həm ipoteka kredit təşkilatlarının maliyyə mənbələrinin çox şaxəliyi və həm də daha sosial xarakterli olmasından qaynaqlanır. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|