Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyası
Yüklə 214,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerika Birləşmiş Ştatları
- Polşa S
- Sloveniya
- Ərazi seçki komissiyaları
- 4) Səsvermə Mərkəzi Seçki Komissiyaları
- Ukrayna S
- Gürcüstan S
Conseil Superieur de L audiovisuel (CSA) – radio, televiziya kimi müxtəlif elektron mətbuat orqanlarının fəaliyyətini tənzimləyir. Seçki prosesində mətbuata tövsiyyələr və təlimatlar verir. Konstitusiya Şurası və Milli Nəzarət Şurası da daxil olmaqla seçkilərə nəzarət edən qurumlarla yaxından əməkdaşlığ edir.
MSK – nın 6 nəfər səlahiyyətli namayəndəsi var. Bunlardan biri sədr, biri müavindir. MSK üzvlərini prezident təyin edilir, Senat isə bu onları təsdiq edir. Komissiyanın səlahiyyətli nimayəndələri Federal qanunda Seçki prosesinə aid müddaların həyata keçirilməsinə məsuliyyət daşıyır və bu seçki prosesini idarə edirlər. Onların iş rejimi dövlət qulluqçuları kimi tam iş günü müdətindədir. Seçki komissiyaları 3 pilləli struktura malikdir:
Milli Seçki Komissiyası
Dairə Seçki Komissiyası
Məntəqə Seçki Komissiyası Milli Seçki Komissiyasının səsvermək hüququ olan 9 üzvü var. Onlardan 3 - ü Konstitusiya Tribunalının sədri, 3 - ü Ali Məhkəmənin sədri, 3 - ü isə Ali İnzibati Məhkəmənin sədri tərəfindən təyin olunur. Bunlar müvafiq olaraq 3 Konstitusiya Tribunalının hakimi, 3- ü Ali Məhkəmənin hakimi, 3 - ü isə Ali İnzibati Məhkəmə hakimlərindən ibarət olur. Onlar öz aralarından bir sədr və iki sədr müavini seçirlər. Siyasi partiyalar, o cümlədən müxalifət partiyaları, azlığlar və bu kimi digər birliklər Komissiyanın tərkibində və işində heç bir təsirə malik deyil. Mərkəzi Seçki ofisi - Milli Seçki Komissiyasının icra orqanıdır. Onun sədri MSK sədrinin tövsiyyəsi əsasında Seym sədri tərəfindən vəzifəyə təyin və vəzifədən azad olunur. MSO – nın vəzifəsi seçki və referendumlara hazırlıq və onların kemirilməsi ilə əlaqədar təşkilati, maliyyə və texniki məslələr həl edir.
Dairə Seçki Komissiyaları – 7 – 11 nəfər hakimdən ibarət olur. Onlar seçkiyə 52 gün qalmış Ədliyyə Naziri tərəfindən Milli Seçki Komissiyası ilə razılaşdırılaraq təyin olunurlar. Məntəqə Seçki Komissiyası – 6-1- üzvü seçki gününə ən azı 21 gün qalmış seçki komitələri tərəfindən, bir üzv isə icmanın başçısı (mer) tərəfindən təyin olunur.
Yüksək Seçim Kurulu
Rayon Seçki Şuraları
Ərazi Seçki Şuraları
Məntəqə Seçki Komitələri Yüksək Seçim Kurulunun – təcrübəli hakimlərdən təşkil olunur. Onun səsvermə hüququ olan 7 üzvü və 4 yardımçi üzvü olur. 6 üzvü Kassasiya Məhkəmələrinin Plenumu, 5 üzv isə Dövlət Şurası öz üzvləri arasından seçir. Sədr və müavinləri Yüksək Seçim Kurulu öz üzvləri arasından seçir. Üzvlərin səlahiyyət müddəti 6 ildir. Yüksək Seçim Kurulu sədri ölkənin ən rütbəli hakimidir.
Rayon Seçki Şuralarına – rayondakı ən rütbəli hakimlər arasından 3 nəfər 2 il müddətinə təyin olunur. Siyasi partiyalar da Şuraya səsvermə hüququ olmayan üzvlər təyin edə bilərlər. Ərazi Seçki Şuraları - Sədrdən, 6 daimi, 6 yardımçı üzvdən ibarət olur. Üzvlərdən ikisini Şura sədri mülki qulluqçular arasından təyin edir. Əvvəlki seçkidə ən çox səs toplamış 4 siyasi partiyanın hər biri, yeni seçkidə iştirak etdikləri təqdirdə bir üzv və bir yardımçı üzv təyin edə bilərlər.
Məntəqə Seçki Komitələrinin üzvləri - Rayon Seçki Şuraları tərəfindən təyin olunur. Komitə sədrdən, 6 əsas və yardımçı üzvlərdən ibarət olur. Əvvəlki parlament seçkləridə ən çox səs toplamış 5 siyasi partiyanın bir əsas və bir yardımçı üzv təyin etmək hüququ var. Digər üzvlər isə məntəqənin yerləşdiyi ərazinin bələdiyyə üzvləri arasından püşkatma yolu ilə seçilir.
Seçki komissiyaları dörd il müddətinə, seçki komitələri hər seçki üçün ayrıca olaraq, təyin edilir. Seçki komissiyaları 3 pilləli struktura malikdir:
Milli seçki komissiyası parlament tərəfindən təyin olunur. Milli seçki komissiyası sədr, beş üzv və onların əvəzedicilərindən ibarətdir. Milli seçki komissiyasının sədri və onun müavini Ali Məhkəmənin hakimləri arasından təyin edilir. Komissiyanın iki üzvü və iki əvəzedicisi hüquq ekspertləri arasından təyin olunur. Komissiyanın üç üzvü və üç əvəzedicisi siyasi partiyaların proporsional təmsilçiliyi nəzərə alınmaqla deputat qrupunun təklifi əsasında təyin edilir. Dairə seçki komissiyaları milli seçki komissiyası tərəfindən təyin olunur. Dairə seçki komissiyaları sədr, üç üzv və onların əvəzedicilərindən ibarət olur. Dairə seçki komissiyasının sədri və onun müavini hakimlər arasından təyin edilir. Komissiyanın bir üzvü və bir əvəzedicisi hüquq ekspertləri arasından təyin olunur. Komissiyanın iki üzvü və iki əvəzedicisi siyasi partiyaların proporsional təmsilçiliyi nəzərə alınmaqla deputat qrupunun təklifi əsasında təyin edilir. Milli icmanın deputatının seçkisi üzrə xüsusi dairə seçki komissiyasının ən azı bir üzvü həmin icmanın üzvü olmalıdır. Ərazi seçki komissiyaları milli seçki komissiyası tərəfindən təyin olunur. Ərazi seçki komissiyası seçki ərazisi üçün təyin edilir. Ərazi seçki komissiyaları sədr, üç üzv və onların əvəzedicilərindən ibarət olur. Ərazi seçki komissiyasının sədri hakimlər, onun müavini isə digər hüquqşünaslar arasından təyin edilir. Komissiyanın digər üzvləri siyasi partiyaların proporsional təmsilçiliyi nəzərə alınmaqla deputat qrupunun təklifi əsasında təyin edilir. Ərazidəki yerli icmaların nümayəndə orqanları ərazi seçki komissiyalarının üzvləri və onların əvəzedicilərinin təyinatı ilə bağlı təklif irəli sürə bilər. Parlamentə seçilmiş siyasi partiyaların təkliflərinin sayı az olduqda, komissiya üzvləri və onların əvəzediciləri dövlət orqanları və yerli orqanların rəsmiləri tərəfindən müəyyənləşdirilir. İtalyan və macar milli icmalarının deputatlarının seçkisi üçün xüsusi seçki dairələri üzrə seçki komissiyaları təyin olunur. Seçki orqanı sədr, üzvlər və onların əvəzedicilərindən (bundan sonra üzvlər) ibarətdir. Milli seçki komissiyasının sədri və onun müavini konstitusiya məhkəməsinin sədrinin məvacibinin maksimum dörddə biri, milli seçki komissiyasının digər üzvləri isə konstitusiya məhkəməsinin sədrinin məvacibinin maksimum altıda biri məbləğində kompensasiya alırlar. Seçki keçirilməyən dövrdə milli seçki komissiyasının sədri konstitusiya məhkəməsinin sədrinin məvacibinin 10%-i, milli seçki komissiyasının sədr müavini isə konstitusiya məhkəməsinin sədrinin məvacibinin 5%-i məbləğində müavinət alır. Seçki orqanının bütün üzvləri və ya onların əvəzediciləri iştirak edirsə, bu, yetərsay hesab olunur. Seçki orqanında iştirak etməyən üzvün yerinə onun əvəzedicisi iştirak edirsə, bu, yetərsay hesab olunur. Sədr yalnız öz müavini tərəfindən əvəz oluna bilər. Seçki orqanı bütün üzvlərin səs çoxluğu əsasında qərar qəbul edir. Əgər “lehinə” və “əleyhinə” olan səslər bərabərdirsə, seçki orqanının sədri həlledici səsə malikdir. Əgər seçki orqanı seçkilərin keçirilməsi üçün vacib olan qərarı zamanında verə bilməyibsə, qərarı seçki orqanının sədri verir. Makedoniya Seçki komissiyaları 3 pilləli struktura malikdir: 1) Dövlət Seçki Komissiyası; 2) Bələdiyyə Seçki Komissiyaları; 3) Seçki Şuraları Dövlət Seçki Komissiyası – parlament tərəfindən seçilir,Prezident, Prezident müavini və 5 üzv olmaqla 7 nəfərdən ibarətdir. Seçki və Təyinat məslələri üzrə Parlament Komitəsi müraciət etmiş namizədlərin siyahısını parlamentə təqdim edir. Bu siyahıdakı namizədlərin arasından, müxalifət partiyaları DSK – nın prezidentini, hakim partiya isə prezidentin müavuinin namizədliyini irəli sürür. DSK prezident, prezidentin müavini və üzvləri parlamentdə 2/3 səs çoxluğu ilə seçilirlər. MSK üzvləri təkrar seçilmə hüquq olmaqla 5 il müddətinə seçilirlər. Son seçkilərdə qələbə çalmış partiyadan sonra ən çox səs toplamış partiya müxalifət hesab olunur. Makedoniya azlıqda qalan partiya anlayışı yoxdur.
Aşağıdakı şəxslər DSK prezidenti və üzvü ola bilər: 1.
Makedoniya Respublikasında daimi yaşayan ölkə vətəndaşları; 2.
Ali təhsilli və ən azı 8 il hüquq ( siyasi - seçki sitemləri) sahəsində iş təcrübəsi olan; 3.
Hər hansı siyasi partiyanın üzvü olmayan Bələdiyyə Seçki Komissiyaları – bir prezident, dörd üzv və onların müavinlərindən təşkil olunur. Komissiyanın katibi və katib müavini BSK sədri tərəfindən 5 il müddətinə hüquq təhsilli şəxslərdən təyin edilir. Onlar dövlət, bələdiyyə və Skopye şəhər administrasiyalarında çalışan ali təhsilli şəxslər arasından seçilir. Seçki Şuraları - prezident, dörd üzv və onların müavinlərindən təşkil olunur. Prezident və müavinləri dövlət, bələdiyyə və Skopye şəhər administrasiyalarında çalışan şəxslərdən, 4 üzv və onların müavinləri isə ictimai quluqçular arasında 4 illik müddətə seçilirlər.
Mərkəzi Seçki Komissiyasının – yalnız bir dəfə təkrar seçilmək hüququ olan 9 üzvdən ibarətdir. MSK aşağıdakı qaydada formalaşır: -
4 üzvü parlament təyin edir. Namizədlər ən böyük partiyalar istisna olmaqla parlamentdəki sağ və sol partiyalar tərəfindən təqdim olunur. Hər vakant yer üçün ən çox 2 nəfərin namizədliyi irəli sürülə bilər. Tərəflər öz namizədlərini böyük partiyaların iştirakı olmadan konsesnsus və ya səsvermə yolu ilə seçirlər. Bir deputat birdən artıq namizədi dəstəkləyə bilməz. Namizədlər parlamentin spikeri tərəfindən təqdim olunur. -
namizədlər arasından seçməklə Prezident təyin edir. Hər vakant yer üçün 2 – dən çox namizəd ola bilməz. -
a)
2 üzv iki ən böyük partiyanın Ali Ədalət Şurasına təqdim etdiyi namizədlər arasından təyin edilir. Hər vakansiya üçün ən çox 2 namizəd irəli sürülə bilər. b)
3 – cü üzv isə bu qaydada seçilir: iki ən böyük partiyanın hər biri peşəkar hüquşünas olan 4 namizəd irəli sürür. Sonra bu partiyalar qarşı tərəfin namizədlərindən ikisini seçir. Namizədliyi verilmiş bu 4 nəfərdən biri isə 48 saat ərzində Ali Ədalət Şurası tərəfindən 2/3 səs çoxluğu ilə seçilir. Əgər namizədlərdə heç biri 2/3 səs toplaya bilməzsə, eyni gündə təkrar səsvermə keçirilir. Bu dəfə ən çox səs toplamış namizədlər səsə qoyulur. Əgər bu dəfə də namzidlərdən heç biri səslərin 2/3 - ni toplaya bilmədikdə, ən çox səs toplamış iki namizəd üçün üçünçü tur keçirilir. Bu dəfə səslərin 50 % - ni toplamış namizəd seçilmiş hesab olunur. MSK sədri və müavini yenidən seçilmək hüququ olmaqla 3,5 il müddətinə üzvlər tərəfindən gizli səsvermə yolu ilə seçilir. Sədr seçkisi üçün hər bir üzvə üzərində 7 üzvün adı yazılmış bülleten verilir. 5 və daha çox səs toplamış üzv sədr seçilmiş olur. Əgər namizədlərdən heç biri minumum 5 səsi toplaya bilmirsə, ən çox səs toplamış 2 namizəd ikinci tura çıxır. Əgər yenə də namizədlərdən heç biri minumum 5 səsi toplaya bilmirsə bu zaman ən çox səs toplayan altı aydan çox olmamaq şərti ilə sədr vəzifəsini icra edir. Altı aydan sonra yenidən seçki keçirilir. 5 və daha çox səs tyoplamış üzv sədr seçilmiş olur. Əgər namizədlərdən heç biri minumum 5 səsi toplaya bilmirsə, ən çox səs toplamış namizədlərin iştirakı ilə ikinci tur keçirilir. Bu zaman ən çox səs toplayan namizəd sədr seçilir. MSK sədrinin müavinin namizədliyi MSK sədrinin təmsil etdiyi siyasi mövqeyə əks mövqedə dayanan partiyalar tərəfindən verilir və üzvlər arasında gizli səsvermə yolu ilə seçilir. Səslərin əksəriyyətini toplamış namizəd seçilmiş olur. Əgər namizədlərdən heç biri əksəriyyətin səsinin toplaya bilmirsə, ən çox səs toplamış namizədlərin iştirakı ilə ikinci tur keçirilir. Bu zaman ən çox səs toplayan namizəd sədr müavini seçilir.
Sədr və müavini iki MSK üzvünün təklifi əsasında və üzvlərdən ən azı beşinin səs verdiyi iclasda vəzifədən kənarlaşdırmaq mümkündür. Səsvermə gizlo keçirilir. MSK katibi təyin olunur və onun səs vermə hüququ yoxdur. Siyasi partiyalar MSK – ya məşvərətçi səs hüququ olan nümayəndələr göndərmək hüququ var. Seçki məcəlləsində yalnız sağ və sol partiyaların MSK üzvlüyünə seçilməsi nəzərdə tutulub ki, bu da digər partiyalara qarşı ayrı seçkilik yaradır. Seçki məcəlləsində yalnız sağ və sol partiyaların MSK üzvlüyünə seçilməsi nəzərdə tutulub ki, bu da digər partiyalara qarşı ayrı seçkilik yaradır. MSK üzvü aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:
Məhkəmənin qərarı ilə məhkumluğu olmamalı;
Son 5 ildə heç bir siyasi partiyanın mərkəzi və yerli orqanlarında rəhbər vəzifə tutmamalı;
Son 5 ildə Dövlət Məlumat Xidməti və Dövlət Polisinin üzvü olmamalı;
Qanun pozuntusuna görə dövlət qulluğundan kənarlaşdırılmamlı;
Hüquq, dövlət və ya seçki administratsiyası, insan haqları müdafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərən QHT və birliklərdə, ictimaiyyətlə münasibətlər, statistika, politalogiya sahələrinin birində ən azı 5 il təcrübəsi olmalı. Yerli Hökumət Seçki Komissiyaları 7 üzvdən və səsvermə hüququ olmayan katibdən ibarətdir. Parlamentdə təmsil olunan partiyalardan ikisi – coxluq və müxalifət – hər biri 3 üzvün namizədliyini irəli sürür. Yeddinci üzv isə ixtiyari seçmə yolu ilə ya çoxluq, ya da müxalifət partiyasından seçilir. Seçki Məcəlləsinə görə sədr çoxluq təçki edən partiyadan olduqda, müavin və katib azlıq təşkil edən partiyadan təyin olunur. Zona Seçki Komissiyaları və Səsvermə Mərkəzi Seçki Komissiyalarının üzvləri 6 siyasi partiyanın irli sürdüyü namizədlərdən təşkil olunur. Bu partiyalar istənilən vaxt təyin etdikləri üzvü dəyişmək hüququna malikdir. Bu prosedura ilə iki əsas siyasi partiyanın orta və aşağı komissiyalara təsiri azaldılmışdır. Latviya Seçki komissiyaları 3 pilləli struktura malikdir: 1) Mərkəzi Seçki Komissiyası; 2) Şəhər Seçki Komissiyaları; 3) Region Seçki Komissiyaları Mərkəzi Seçki Komissiyasının - 9 üzvü var ki, onlardan Sədr və 7 üzv Seym tərəfindən, 1 üzvü isə Ali Məhkəmə tərəfindən 4 il müddətinə seçilir. Seymin hər bir üzvü, o cümlədən siyasi partiyaların nümayəndələri olan deputatlar yazılı formada MSK üzvlüyünə namizəd təqdim edə bilər. Müxalifət partiyalarına və ya azlıqda qalan partiyaları üçün hansısa xüsusi qayda və prosedur nəzərdə tutulmayıb.Msk üzvləri üçün heç bir rəsmi tələb yoxdur. Onların bacarığı və səriştəliyinə görə namizədləri təqdim edənlər və təsiq edən Seym daşıyır. Şəhər və Region Seçki Komissiyaları 7 – 15 üzvdən ibarət olur. Komissiyadakı üzvlərin sayı müvafiq şura tərəfindən müəyyən edilir. Komissiya üzvləri Latış dili bilən latviya vətəndaşlarından seçilir. Onlar ən azı orta təhsilli olmalıdır.
Seçki komissiyaları 3 pilləli struktura malikdir: 1) Mərkəzi Seçki Komissiyası; 2) Dairə Seçki Komissiyaları; 3) Məntəqə Seçki Komissiyaları Mərkəzi Seçki Komissiyası – Namizədlikləri Prezident tərəfindən irəli sürülən, Parlament tərəfindən təyin olunan, 7 illik səlahiyətə malik 15 üzvdən ibarətdir. Prezident namizədləri irəli sürərkən parlamentdəki fraksiya qruplarla məsləhətləşir. MSK sədri və onun 2 müavinini MSK gizli səsvermə yolu ilə özü seçir. MSK - da səsvermə hüququ olmayan üzvlər yoxdur. Qanuna görə MSK üzvü – son 5 ildə Ukraynda daimi qeydiyyatda olmaq şərti ilə, ölkə vətəndaşı olmalı, məhkumluğu olmamalı, ən azı 25 yaşı olmalı, dövlət dilində sərbəst danışmaq bacarığı və əmək qabiliyyətli olmalıdır. MSK üzvü, onun müavinləri, MSK katibi və ən azı 5 üzvün ali hüquq təhsili oilmalıdır. MSK üzvlərinin elmi fəaliyyətdən başqa digər işlərdə işləməsi qadağandır. Dairə Seçki Komissiyaları – 18 üzvdən ibarətdir. Onların 15 nəfərinin namizədliyi 2005 – ci ildən parlamentdə təmsil olunuan 15 partiya və bloklar tərəfindən irəli sürülüb. Yerdə qalan 3 yerə isə seçkilərdə iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçmiş digər partiyalar namizədlər irəli sürür. Bu 3 yerə üzvlər MSK da keçirilən püşkatma ilə müəyyənləşdirilir. Hər bir partiya və blokun Məntəqə Seçki Komissiyalarının üzvlərinin hər üç kateqoriyasına namizəd vermək hüququ var. Hər bir partiya və blokun DSK – da nümayəndələri olur. Ukraynada 225 DSK var. Məntəqə Seçki Komissiyaları - DSK –lar formasında təşkil olunur. MnSK – da partiyalar tərəfindən irəli sürülən namizədlər kifayət etmədikdə MnSK sədri müvafiq namizədlər təqdim etmək hüquqna malikdir. Qanunvericilikdə Məntəqə Seçki Komissiyalarında partiya təmsilşiliyini balanslaşdırmaq haqqında heç bir tələb yoxdur. Ukraynada 34039 MnSK var.
Mərkəzi Seçki Komissiyasının - 7 üzvü var. MSK sədrliyinə namizədlər Gürcüstan prezidenti tərəfindən parlamentə təqdim edilir. Digər MSK üzvlüyünə namizədlər isə Rəqabət Komissiyasının Gürcüstan prezidentinə verdiyi təkliflər əsasında parlamentə təqdim olunur. MSK – nın səlahiyyət müddətinin başa çatmasına 60 gün qalmış Gürcüstan prezidenti Rəqabət Komissiyasının yaradılması haqqında sərəncam verir. Komissiya prezidentə hər vakant yer üçün 2 və ya 3 namizəd verir. Rəqabət Komissiyasınınn müraciətindən sonra ən geci 7 gün ərzində prezident hər vakant yer üçün 2 namizəd, MSK sədrliyinə 1 namizəd müəyyənləşdirir. Namizədlərin siyahısı parlamentə təq dim edildikdən 14 gün ərzində parlament adlı səsvermə yolu ilə MSK üzvlərini və sədrini seçir. Hər bir namizəd ayrı – ayrılıqda səsə qoyulur. Ən çox səs toplayan namizədlər seçilmiş hesab olunur. Boş qalmış yerlər olarsa seçki proseduru yenidən keçirilir. Eyni namizəd 2 dəfədən çox olmayaraq irəli sürülə bilər. Siyasi partiyalar MSK – da təmsil olunmurlar. Qanunla MSK üzvü – ali təhsilli, heç bir partiyanın üzvü olmayan, ictimaiyyətə müraciət imici olan, Gürcü dilində sərbəst danışan, Seçki administrasiyasının sertifikatını almış, ən az 3 il iş təcrübəsi olan şəxslər ola bilərlər. Dairə Seçki Komissiyaları - MSK tərəfindən verilmiş sertifikatlara malik olan şəxlərdə aşıq müsabiqə yolu ilə seçilirlər. Məntəqə Seçki Komissiyası - 9 üzvdən ibarətdir. Son seçkilərdə ülk üç yeri tutmuş partiyaların MnSK üzvlərinin 2/3 hissəsini təyin etmək hüququ var. Yedə qəlan üzvlər DSK tərəfindən təyin olunur. Gürcüstanda 76 DSK, 3033 MnSK fəaliyyət göstərir.
İstifadə edilmiş ədəbiyyat --------------------------------
1. Dahl Robert “ Demokratiya haqqında” Bakı 2005 2.
System Desig. Stokolm: International Institute for Democracy and Elektoral Assistance, 1997 3.
şəhərində keçirdiyi konfransın materialları Yüklə 214,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|