“Azərbaycanda xarici sərmayəli bankların bank sektorunda rolu”
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
29
Azərbaycan hökuməti və Mərkəzi Bank kommersiya banklarının yaradılması və fəaliyyətinin əsas qaydalarını müəyyən etməklə, onları tənzimləyir. Azərbaycan Respublikasının mövcud qanunlarının tələblərinə əsasən kommersiya bankları hüquqi şəxs statusu almaq üçün Ədliyyə Nazirliyində dövlət qeydiyyatından keçməlidir. Kommersiya bankları bununla əlaqədar təsdiqedici sənədlər toplusunu hazırlayaraq Mərkəzi Bankın müvafiq departamentinə təqdim etməli və bu sənədlər mövcud qanunvericilik aktlarının tələblərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Sənədlər toplusu «Hüquqi Şəxslərin dövlət qeydiyyatı haqqında» AR qanununa uyğun olaraq Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilir. Kommersiya Bankı dövlət qeydiyyatından keçərək hüquqi şəxs statusu aldıqdan sonra bank fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün «lisenziya» almağa görə Mərkəzi Banka yazılı vəsatət verir. Bu vəsatətin tərkibinə aşağıdakı sənədlər əlavə olunur: 1. Dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamənin surəti; 2. Təsis sənədləri – təsis müqaviləsi, nizamnamənin qəbul olunması, nəzarət və idarəetmə orqanları rəhbərlərinin təyin edilməsi haqqında protokolu qeydiyyat orqanında təsdiq olunmuş nizamnamə, xarici bankın filialı üçün əsasnamə və s. ibarətdir. 3. Hüquqi şəxs olan təsisçilərin son il üçün maliyyə vəziyyətini əks etdirən mühasibat balansı, mənfəət, zərər haqqında hesabat və buna dair auditor rəyi; 4. Təsisçilərin təklif etdiyi rəhbərlərin və baş mühasibin peşə yararlığı və məhkum olub-olunmadıqları barədə məlumat, həmin şəxslər tərəfindən doldurulmuş anket və s. Qanunvericiliyə əsasən Mərkəzi Bank bu məsələyə 30 gün müddətində baxmalıdır. Bunun üçün Mərkəzi Bankın müvafiq departamentləri sənədlərin ilkin ekspertizasını keçirir və onun nəticələri barəsində 3 gün müddətində müraciət edən banka məlumat verir. Sənədlər tələblərə uyğun oluqda, Mərkəzi Bank yeni kredit təşkilatı üçün müxbir hesabı açır və həmin dövr üçün müəyyən edilmiş nizamnamə kapitalının ödənilməsini tələb edir. Tələb olunan minimal nizamnamə kapitalının
30
tam məbləğdə ödənilməsi haqqında sənədlər kredit təşkilatı tərəfindən təqdim edildikdən sonra Mərkəzi Bank 3 gün müddətində kredit təşkilatına bank əməliyyatlarının aparılması üçün lisenziya verilməsi haqqında qərar qəbul edir. Mərkəzi Bank tərəfindən yeni kredit təşkilatına bank lisenziyası qeyri- müəyyən müddətə verilir. Lisenziya verilərkən Mərkəzi Bank kredit təşkilatına əsaslandırılmış şərtlər və məhdudiyyətlər qoya bilər. Kredit təşkilatı bank lisenziyası aldıqdan sonra bank statusu alır, bank sisteminə daxil olur və fəaliyyətə başlayır. Kredit təşkilatları qanuna müvafiq respublika ərazisində və xarici ölkələrdə Mərkəzi Bankın icazəsi ilə öz filial və nümayəndəliklərini aça bilər. Kommersiya bankları öz fəaliyyətlərini aşağıdakı prinsiplər əsasında qururlar: - kredit təşkilatları bütün fəaliyyət istiqamətlərində müstəqildirlər; - idarəetmə və təşkilati strukturun müəyyənləşdirilməsində müstəqillik; - rəhbər işçilərin, filial rəhbərlərinin seçilməsi və təyin edilməsində müstəqillik; - müştərilərin sərbəst, azad surətdə, qarşılıqlı anlaşma şəraitində seçilməsi; - xüsusi və cəlb edilmiş vəsaitlərin müstəqil sərəncamçısı olmaq, əldə edilmiş gəlirlərin qanunvericiliyə müvafiq bölgüsünü həyata keçirmək; - öz fəaliyyətinin nəticələrinə görə tam maddi məsuliyyət daşımaq; - əmanətçilər və borcalanlarla qarşılıqlı razılaşma şərtləri daxilində pul vəsaitlərinin cəlb olunması və yerləşdirilməsi üzrə müstəqil əməliyyatlar aparmaq; - kommersiya banklarının fəaliyyətini tənzimləyən, dövlətin ali hakimiyyət orqanlarının qanunlarına, normativ aktlara və təlimatlara riayət etmək və s. Bank sisteminin fəaliyyət mexanizmində əsas rol kommersiya banklarına məxsusdur. Kommersiya bankları ölkədə kredit resurslarının əsas hissəsinin toplanmasını həyata keçirir və müştərilərə maliyyə-kredit xidmətlərinin bütöv kompleksini təqdim edir. Dünyada iri kommersiya bankları müştərilərə 200-ə yaxın müxtəlif bank xidmətləri göstərirlər. Əməliyyatların geniş həcmi banklara 31
hətta, qeyri-rentabelli təsərrüfat şəraitində belə müştərilərlə daim təmasda olmağa imkan verir. Qeyd etmək lazımdır ki, bank təcrübəsində bütün bank əməliyyatlarından gündəlik istifadə olunmur. Lakin müəyyən baza əməliyyat dəsti mövcuddur ki, bunlarsız bankın mövcudluğu və normal fəaliyyət göstərməsi mümkün deyil. Bankların bu cür konstruktiv əməliyyatlarına pul ödəmələri və hesablaşmalar depozit və vasitəçilik əməliyyatlarını göstərmək olar. Beləliklə, kommersiya bankı pul-kredit sisteminin və bütövlükdə borc kapitalının gəlir əldə etmək məqsədilə hərəkətini təşkil edən institutdur. Kommersiya bankları bu məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirirlər: - Kapital təmərküzləşməsi (yığımı və səfərbər edilməsi) funksiyası. Kommersiya bankları bu funksiyanın köməyilə hüquqi və fiziki şəxslərin sərbəst pul vəsaitlərini səfərbər edərək, onların kapitala çevrilməsini təmin edir. - Vasitəçilik funksiyası – kommersiya banklarının vacib funksiyalarındandır. Bu funksiyanı onlar dövriyyə prosesi nəticəsində müvəqqəti sərbəst olan fiziki şəxslərin pul vəsaitlərini və müəssisələrin azad pul vəsaitlərinin yenidən bölgüsünü həyata keçirirlər. Kommersiya banklarının vasitəçilik funksiyasının əsas cəhəti ondan ibarətdir ki, resursların yenidən bölüşdürülməsinin başlıca göstəricisi onların borcalanlar tərəfindən istifadəsinin gəlirlilik səviyyəsi ilə müəyyən olunur. Resursların yenidən bölgüsü, bank vasitəsilə onların kreditordan borcalana ödənclilik və geriqaytarma prinsipləri əsasında ötürülməsi ilə baş verir. Bu zaman verilən və əldə olunan borca görə ödəniş borc vəsaitlərinə olan tələb və təklifdən asılı olaraq müəyyənləşir. Kommersiya banklarının vasitəçilik funksiyasının əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, banklar bu funksiyanın köməyilə iqtisadi sistemdəki riski və qeyri- müəyyənliyi aradan götürmüş olurlar. Belə ki, pul vəsaitləri kreditordan borcalana vasitəçi tərəf olmadan da keçə bilər. Lakin bu zaman borc verilən pul vəsaitlərinin itirilməsi riski kəskin şəkildə artır. Onların yerləşdirilməsində isə ümumi ləngimələr baş verə bilər. Həmçinin kreditor və borcalanlar bir-birlərinin kredit
Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|