38
nəzarətin gücləndirilməsi, ödənişli məsləhət xidmət proqramının reallaşdırılması
istiqamətində
əməkdaşlıq
davam
etdirilmişdir.
«Maliyyə
Sektorunun
Modernizasiyası» layihəsi çərçivəsində «Azərpoçt» komponentinin idarə edilməsi
üzrə Layihə idarəetmə qrupu yaradılmış və Azərpoçt MMC-nin auditi, işçilərinin
təlimi və onun yeni imicinin formalaşdırılması istiqamətində tədbirlər həyata
keçirilmişdir.
Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) Maddələr Sazişinin müzakirələri
davam etdirilmiş, BVF ekspertlərinin Mərkəzi Bankı səfərləri təşkil edilmiş,
ölkədə bank sektorunun sabitliyinin qorunması məsələləri müzakirə olunmuşdur.
Mərkəzi Bankın beynəlxalq əlaqələrinin əsas istiqamətlərindən biri də xarici
sərmayənin Azərbaycana gətirilməsi, ölkə banklarının kapitallaşma səviyyəsinin
yüksəldilməsinə şərait yaratmaqdır. Bunun üçün, təcrübə mübadiləsi məqsədilə
bank mütəxəssislərinin Bundesbank, Türkiyə, İtaliya, Portuqaliya və İsveçrə
banklarına səfərləri təşkil edilmiş, müxtəlif məsələlər müzakirə edilmişdir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən kommersiya
banklarının bir çoxunda xarici sərmayələrin iştirakı mövcuddur. Onların payı
müxtəlif olsa da, bu amilin özü təqdirəlayiq və inkişaf etdirilməsi olduqca vacibdir.
Bu bankların bir neçəsi və onların bank kapitalında iştirak payları haqda bir qədər
ətraflı məlumat verək. İlk olaraq, «Azqazbank» (AGBank) haqqında qeyd edə
bilərik ki, 2014-cü ilin axırına olan məlumata görə bank kapitalının 17,5%-i
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasına, 10%-i isə «Kazimir Partners» bankına
aiddir. «Əmrahbank» kommersiya bankının aktivlərində «Beynəlxalq İnvestisiya
Bankının» payı 49% təşkil etmişdir. Bank Respublikanın nizamnamə kapitalında
«DEG İnvestisiya Şirkəti»nin payı – 16,7%, «Sparkassen İnternational
Development Trust»-un payı 8,3% təşkil etmişdir.
«Dəmir Bank» kommersiya bankının nizamnamə kapitalında «Avropa
Yenidənqurma və İnkişaf Bankı»nın payı 25% səhm, «Hollandiya İnkişaf Maliyyə
Şirkətinin» payı isə 10% təşkil etmişdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, xarici sərmayəli
banklardan biri «Royal Bank» Mərkəzi Bank tərəfindən lisenziyasının geri
çağırılması səbəbindən öz fəaliyyətini dayandırmışdır. Bundan başqa «Birlik
39
Bank», «Kovser Bank» və «Debut Bank»da ölkə bank sektorunda fəaliyyətlərini
başa çatdırmışdır. Belə kiçik bankların fəaliyyətinin dayandırılması bütövlükdə
ölkədə bank sektorunun müvəffəqiyyətlə inkişaf etməsinə maneçilik
göstərməmişdir.
Xarici sərmayəli bankların kredit portfellərində də 2015-ci ilin
məlumatlarına görə 1,35% azalma müşahidə olunur. 01 avqust 2015-ci ilə xarici
sərmayəli bankların verdikləri kreditin məbləği 5,8 mlrd.manat təşkil etmişdir ki,
bu da ölkədə kredit portfelinin 28,9%-ni təşkil etmişdir ki, bu 2014-cü ilin müvafiq
dövrü ilə müqayisədə 10,45% çoxdur. Mərkəzi Bankın qərarları ilə 2015-ci ildə
manatın dəyərinə iki dəfə (fevral və dekabr aylarında) müdaxilə olunması, milli
valyutanın devalvasiya edilməsi, təkcə ölkənin maliyyə-bank sektorunda
silkələnmə effekti yaratmadı, həm də sosial sahədə bir sıra problemləri üzə
çıxarmaqla iqtisadi inkişaf istiqamətlərinə yenidən baxılması zəruriyyətini ortaya
qoydu.
Mərkəzi Bank sözügedən qərarları dünyada məlum hadisələrdən doğan
obyektiv səbəblər üzündən qəbul etmişdir. Məlumdur ki, Bakı dünyanın bahalı
şəhərlərindən biridir. Qonşu ölkələr olan Türkiyə və Gürcüstanda istirahət etmək
və daşınmaz əmlak olmaq daha ucuz başa gəlir. Bütün subyektiv səbəblərlə yanaşı,
bu bahalıq həm də əhalinin alıcılıq imkanlarının yüksək olması ilə izah edilir. Hələ
manatın birinci devalvasiyasından sonra Mərkəzi Bank Bakı Banklararası Valyuta
Birjasına dollar və avro çatdıra bilmirdi. Valyutadəyişmə məntəqələri də
əllərindəki manatı həmin valyutalara dəyişmək istəyən müştərilərin tələbatını
ödəmək iqtidarında deyildi. Səbəbi məlumdur – əhalinin cibində, evində,
hesabında xeyli sərbəst vəsait var.
Mərkəzi Bankın növbəti devalvasiya qərarının neftin dəyərinin «qırmızı
xətti» keçərək kəskin ucuzlaşması, qiymətlərin süni surətdə bahalaşmasının
qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dövlət tərəfindən əhalinin aztəminatlı
təbəqəsinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə pensiyaların, sosial
müavinətlərin, müəllim və həkimlərin əmək haqlarının artırılması nəzərdə tutulur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, manatın məzənnəsinin sərbəst buraxılması ciddi sosial
40
sıxıntı və gərginlik yaratmayacaq. Bunun başlıca səbəbi hökumət tərəfindən
qiymətlərin süni surətdə bahalaşmasının qarşısının alınması anonsunun
verilməsidir. Sahibkarlığın inkişafı üçün münbit şəraitin yaradılması nəzərdə
tutulur. İlk növbədə bir neçə fəaliyyət növü üzrə lisenziya alınması ləğv edilib, bir
neçəsi sadələşdirilib, monopoliyanın aradan qaldırılması üçün tədbirlər görülür.
Vergilər Nazirliyi iş adamlarına doğru ardıcıl addımlar atır. Hüquq mühafizə
orqanlarının, yerli icra məmurlarının, özəl müəssisələrə uzanan əlləri yığışdırılır.
Ölkənin iqtisadi bünövrəsi neftdən gələn vəsait üzərində qoyulubsa, onun inkişafı
özəl sektorun, sahibkarlığın vəsaiti hesabına ucala bilər. İndi Azərbaycanda neft-
qaz sektoruna əsaslanmayan, qeyri-neft sektorunun inkişafı həyati zərurətdir.
Manatın məzənnəsinin sərbəst buraxılması bazar iqtisadiyyatının tələbləri
baxımından inkişafa təkan verən qərardır. Manatın ucuzlaşması ilk növbədə
ölkəmizdə istehsal olunan məhsulların ixrac imkanlarını artırmalıdır.