Azərbaycanin baş naziRLƏRİ
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
yaradılması haqqında qərar qəbul olundu. Seym aprelin 26-da A.Çxenkelinin sədrliyi altında Zaqafqaziya federasiyasının yeni hökumətinin tərkibini təsdiqlədi. Bu yeni təşkil olunmuş hökumətdə N.Yusifbəyli xalq maarif naziri vəzifəsini tutdu. 1918-ci il mayın 26-da Zaqafqaziya Seyminin sonuncu iclası çağırıldı. Seym buraxıldı və Gürcüstan müstəqil respub- lika elan edildi. Bununla əlaqədar olaraq mayın 27-də F.Xoyski- nin başçılığı ilə Seymin Müsəlman fraksiyasının fövqəladə iclası keçirildi. Bu iclasda M.Rəsulzadənin sədrliyi altında Müvəqqəti Milli Şura yaradıldı. İclasda fəal iştirak edən N.Yusifbəyli Müvəqqəti Milli Şuranın rəyasət heyətinə üzv seçildi. Müvəqqəti Milli Şuranın 1918-ci il mayın 28-də keçirilmiş iclasında Azərbaycanın müstəqilliyini təsdiq edən «Azərbaycanın istiqlaliyyəti haqqında Akt» qəbul olundu. İstiqlal bəyannaməsini imzalayan 24 nəfərdən biri də Nəsib bəy Yusifbəyli idi. Həmin iclasda Milli Şura F.Xoyskiyə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti təşkil etməyi tap- şırdı. Bir saatdan sonra F.Xoyski Milli Şuranın iclasına yeni hökumətin tərkibini təqdim etmişdi. N.Yusifbəyli ilk Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin tərkibinə maliyyə və xalq maarif naziri kimi daxil olmuşdur. N.Yusifbəyli 1918-ci ilin mayından – 1919-cu ilin apre- lin ortalarına kimi əsasən AXC-nin xalq maarif naziri vəzifəsini daşımışdır. O, ilk gündən bir xalq maarif naziri kimi Azərbaycanda maarif sisteminin qaydaya salınması, məktəblərin bərpa olunması, bütün ibtidai məktəblərdə dərslərin ana dilində aparılması, 1919-cu il 7 sentyabr tarixli qərarı ilə azərbaycanlı uşaqlara ancaq milli əlifba ilə dərs keçilməsi, tədris müəssisələrinə qəbul zamanı azərbaycanlılara bəzi güzəştlər verilməsi, Zaqatala, Göyçay, Şuşa və b. qəzalarda yeni məktəblər açılması, 1919-cu ilin sentyabrında Bakıda kişi seminariyasının və Bakı Dövlət Universitetinin təşkil olunması və s. mədəni tədbirlərin həyata keçilməsində xeyli əmək sərf etmişdir. 21 1918-ci ilin noyabr ayında türk qoşunları Azərbaycandan çıxarıldı. Onları ingilislər əvəz etməli idi. Bu zaman Azərbaycan hökuməti Ənzəlidə olan ingilis komandanı general Tomsonla danışıq aparmaq üçün göndərdiyi nümayəndələrdən biri N.Yusifbəyli olmuşdur. 1918-ci il dekabrın 7-də Bakıda Azərbaycan parlamenti fəaliyyətə başladı. Parlamentdə 120 deputat iştirak edirdi. Onlardan biri də Müsavat Partiyasının rəhbərlərindən, AXC- nin ilk maarif naziri N.Yusifbəyli olmuşdur. 1919-cu il martın 12-də Azərbaycan parlamenti binasının qarşıında Rusiya Fevral inqilabının ildönümünə həsr edilmiş Bakı zəhmətkeşlərinin təntənəli mitinqi keçirildi. Fevral inqilab- ının qələbəsinin və çarizmin devrilməsinin əhəmiyyəti haqqında zəhmətkeşlər qarşısında H.Ağayev, R.Vəkilov, M.Rəsulzadə, Ə.Qarayev və b. yanaşı N.Yusifbəyli də çıxış etmişdir. 1919-cu il aprelin 14-də Azərbaycan Parlamenti 29-cu səhər iclasında bütün fraksiyalar tərəfindən («İttihad»dan başqa) müdafiə olunan Müsavat Partyasının liderlərindən biri N.Yusif- bəylinin sədrliyi altında AXC-nin IV hökumət kabinetini təsdiq etdi. Axşam iclasında AXC yeni baş naziri N.Yusifbyəli çıxış edərək onun başçılıq etdiyi kabinetin qarşısında duran vəzifələrdən: Azərbaycan ərazisinin bütövlüyünü qorumaqdan, qonşularla sülh şəraitində yaşamaqdan, milli düşmənçiliyi aradan qaldırmaqdan, kəndli və fəhlə məsələlərinin müsbət həllindən, torpaq islahatı keçirməkdən, xalq maarifinin, neft sənayesinin inkişafından, orduya qayğı və diqqəti artırmaqdan və s. məsələlərdən danışmışdır. 1919-cu il mayın 6-13-də Bakı Fəhlə Konfransının təşəb- büsü ilə Bakıda tətil baş verdi. Azərbaycanlı fəhlələrin tətilin hökumət əleyhinə və siyasi tətilə çevrilməsinə qarşı çox fəal çıxış etmələri nəticəsində tətil məğlubiyyətə uğradı. Bununla əlaqədar Azərbaycan parlamentində məsələ müzakirə olunmuş və bu zaman çıxış etmiş N.Yusifbəyli bildirmişdir ki, tətil iqtisadi xarakter daşısa da o, əsl siyasi tətildir. Onlar bütün 22 keçmiş Rusiyada sovet hakimiyyətini qurmaq istəyirlər, o, cümlədən Azərbaycanda. Bizdə faktlar var ki, fəhlə konfransı- nın rəhbərləri Rusiya deputatlar sovetinin göstərişi və planı ilə hərəkat edirlər. Hökumətin gördüyü tədbirlər nəticəsində dəmiryolu, poçt, teleqraf işləmiş, tezliklə bu cinayətkar tətil ləğv olunacaqdır. «Vahid və bölünməz Rusiya» ideyasında olan çar gener- alı A.Denikin cənuba doğru irəliləyərək Dərbəndi işğal etdi. Bu, Azərbaycanın müstəqilliyini böyük təhlükə altına alırdı. Belə bir vəziyyətin yaranması AXC hökumətini müəyyən tədbirlər görməyi tələb edirdi. 1919-cu il mayın 26-da Azərbaycan parlamentinin 41-ci fövqəladə iclasında bu məsələ geniş müzakirə olundu. İclasda çıxış edən N.Yusifbəyli ölkənin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar tədbirlər görüldüyünü, A.Denikin nümayəndələri ilə danışıqlar aparıldığı haqqında məlumat verərək demişdir ki, mən generala dedim ki, biz vədlərdən doymuşuq, indi bir nəfər kimi öz hüquq və müstəqilliyimizi müdafiə edəcək və dünyada heç bir qüvvə bizə mane ola bil- məz. Azərbaycan parlamenti hökumətin bütün tədbirlərini bə- yəndi, respublikanın müstəqilliyinin və ərazisinin qorun- masında ona hərtərəfli yardım edəcəyini bildirdi. Bu məqsədilə 1919-cu il iyunun 9-da Azərbaycan hökuməti ölkənin müdafiəsini təşkil edəcək 5 nəfərdən ibarət Dövlət Müdafiə Komitəsi yaradılması haqqında qərar qəbul etdi. Qərarda dey- ilir: «1. Dövlətin müdafiəsi üçün yaradılan xüsusi orqan – Dövlət Müdafiə Komitəsi adlansın. 2. Dövlət Müdafiə Komitəsi 5 nəfər üzvdən ibarət müəyyən edilsin. Komitəyə – Nazirlər Şurasının sədri, hərbi nazir, yollar naziri, xarici işlər naziri, ədliyyə naziri daxil edilsin». 1919-cu il iyunun 11-də Dövlət Müdafiə Komitəsinin sədri N.Yusifbəylinin imzası ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bütün ərazisində hərbi vəziyyət elan edildi. 23 Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|