Azərbaycanin nadġr ağac və kol bġTKĠLƏRĠ



Yüklə 164,53 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/91
tarix21.10.2017
ölçüsü164,53 Kb.
#6277
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   91

 
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin və AMEA  Botanika institutunun 
təşkilatçılığı ilə 2013-cü ildə  Azərbaycanın “Qirmizı  Kitabı”nın 2-ci nəşri 
çapa  verilmişdir.  Bu  kitaba  300  nadir  bitki  və  göbələk  növü  daxil 
edilmişdir.  
Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, floramızda olan bir çox növlə-
rin nəsli kəsilmək üzrədir və belə növlərin təbiətdə qalması və qorunması 
üçün bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir. Bununla yanaşı Azər-
baycanın  “Qırmızı  Kitabı”nda  olmayan  bəzi  növlərin  də  bu  kitaba  əlavə 
olunması labüddür. Bu baxımdan Azərbaycanda “Qırmızı Kitabı”n hər 5 
ildən bir yeni nəşrinə ehtiyac vardır.  İndiyə kimi nadir bitki statusu almış 
bitkilərin  İUCN  (ƏMBMİ)  təhlükə  kateqoriyalarına  görə  meyarları 
müəyyən edilməmişdir.  
Aparılan  tədqiqatlardan  məlum  olmuşdur  ki,  introduksiya  edilən 
bitki  növləri  təbiətdə  yayılan  növlərin  68%-ni,  cinslərin  87%-ni  və 
fəsilələrin 95 %-ni təşkil edir.  
Ölkəmizin təbii florasında olan hansısa bir bitki növünün mühafizə-
sinin zəruriliyini bildirməyin və bunu əsaslandırğın böyük əhəmiyyəti var. 
Yalnız  bitkilərin  adını  bilmək  onu  qorumaq  deyildir.  Mühafizə  edilərək 
bitki növlərinin bioekoloji xüsusiyyətlərini öyrəndikdən sonra siyahıların 
hazırlanması  daha  düzgün  hesab  olunur.  Nadir  və  nəsli  kəsilməkdə  olan 
bitkilərin siyahısını hazırlayarkən təbiətdə tədqiqatçıların qoruq və yaşıl-
lıqlarda çalışan insanların bu taksonları tanıya bilməsi vacibdir. Bu möv-
zu  1977-ci  idə  Upsalada  keçirilən  “Sistematic  Botany  Plant  Utilization 
and Biosphera Conservation” adlı simpoziumda müzakirə olunmuşdur. 
İlkin  növbədə  respublikamızda  yayılan  nadir  və  nəsli  kəsilməkdə 
olan  ağac  və  kol  növlərinin  areallarının  azalmasına  və  nəslinin  yoxa 
çıxmalarına səbəb olan amilləri araşdırmaq vacibdir. Son illərdə ölkəmiz-


 
də sənayenin inkişafı və yeni fabrik və  zavod, kənd və qəsəbələrin salın-
ması  bəzən  kiçik  bir  arealda  yayılan  bitkilər  üzərində  təhlükə  mənbəyi 
olur.  Ermənistanın  Azərbaycan  ərazisinin  20%-ni  işğal  etməsi  və  oradan 
qaçqın düşən bir milyon vətəndaşımızın yeni ərazilərdə məskunlaşması və  
fəaliyyət  göstərməsi  nadir  bitkilərə  qarşı  bu  təhdidi  bir  azda  artırmışdır. 
Belə ki, son illərdə dənizkənarı bölgələrdə bağ evləri tikintilərinin daha da 
genişlənməsi  Azərbaycanın  bir  sıra  nadir  bitkilərinin  areallarıkiçiltmiş 
hətta  nəslinin  yox  olma  təhlükəsi  altına  almışdır.  Nəticəsində  Xəzər  də-
nizi  sahilləri  yaxınlığında  bitən  Calligonum  aphyllum,  C.  bakuense  kimi 
növlərin arealları  kiçilmiş  hətta  nəsillərinin  kəsilməsi  təhlükəsinə  gətirib 
çıxarmışdır.  
Əkin  sahələrinin  genişləndirilməsi,  əkin  işlərində  texnikadan  geniş 
istifadə olunması ilə bağlı ölkəmizdə olan bozqır ərazilərin tarlaya çevril-
məsi də bir sıra bitki areallarının daralmasına səbəb olmuşdur. Endem və 
ya nadir bitkilər ən çox dağlıq ərazilərdə qalmış və öz genofondlarını mü-
hafizə etmişlər. Lakin, belə bölgələrdə əkinə yararlı yerlərin şumlanması 
nadir bitkilərin nəsilini yoxa çıxma təhlükə altına almışdır. Eyni zamanda 
otlaq  və  biçənəklərdən  səmərəsiz  şəkildə  istifadə  olunmasıda  ölkəmizdə 
yayılan bir çox nadir növlərin yox olmasına səbəb olmaqdadır. Son illərdə 
Azərbaycanda  iribuynuzlu  heyvandarlığın  və  qoyunçuluğun  inkişafı  8 
milyondan  çox  xırdabuynuzlu  heyvanın  və  3  milyona  yaxın  iribuynuzlu 
mal-qaranın  sayının  artmasına  səbəb  olmuşdur.  Bu  qədər  olan  heyvanın 
otarılması  üçün  ölçülü  otarılma  sahəsi  olmalıdır.  Lakin  respublikamızda 
otarılma sahələrinin heyvanların sayına nisbətən az olması aşırı otarılma-
ya  səbəb  olmuş  və  nəticədə  görə  bir  sıra  bitki  növlərinin  nəsli  yoxolma 
təhlükəsi  ilə  üzləşmişdir.  Bununla  bərabər  qış  aylarında  heyvanların, 
əsasən,  iribuynuzlu  mal-qaranın  yemləndirilməsi  üçün  yem  ehtiyatı  top-


 
lamaq  məqsədilə  biçənəklərdən  istifadə  olunur.  Biçənəklərdən  uzun  illər 
istifadə olunması  həmən ərazilərdə bitən bir sıra nadır bitkilərin nəslinin 
azalmasına səbəb olmuşdur.     
Xəzər dəniz sahillərində və respublikamızın digər mənzərəli bölgə-
lərində turizmin inkişafı  ilə olan bir sıra istirahət məskənləri inşa edilmə-
si bir sıra nadir bitki növləri zərər çəkir. Ölkəmizdə istirahət üçün turizm 
məskənlərinin salınması Talış, İsmayıllı-Qəbələ, Quba-Xaçmaz, Zaqatala-
Balakən bölgələrində daha da inkişaf etməkdədir. Azərbaycanın nadir və 
nəsli kəsilməkdə olan ağac və kol bitkilərinin 80%-nin çoxu bu bölgələr-
də  yayılmışdır.  Turizmin  bu  cür  sürətli  inkişafı  həmən  bölgələrdə  bitən 
nadir bitkilərin təbii areallarını sürətlə daralmaqdadır. 
Respublikamızın  florasında  800  növdən  artıq  bitki  növü  dərman 
effektinə  malikdir.  Dünyada  hazırlanan  dərmanların  50%-dən  çoxu  bitki 
mənşəlidir. Buna görə də bu tipdə olan bitki növlərinin müxtəlif orqanla-
rının toplanması, bunların ixracı edilməsi və respublikamızda geniş istifa-
də  olunması  da  bəzi  nadir  bitkilərin areallarının  getdikcə  azalmasına  sə-
bəb  olur.  Bu  kimi  hadisələr  nəticəsində  ölkəmizdə  olan  nadir  bitkilərin, 
əsas etibarilə dərman və aromatik bitkilərin təbii populyasiyalarının azal-
ması  artıq  mütəxəssislər  tərəfindən  də  qeyd  edilməkdədir  .    Son  illərdə 
geofitlərin, bir çox dərman və aromatik bitkilərin təbiətdən toplanmsı və 
satılması  aşırı  həddə  çatmışdır.  Bu  baxımdan,  ilk  öncə  vətəndaşların  bu 
sahədə  maarifləndirilməli  və  sonra  nadir  bitkilərin  qorunma  tədbirləri 
görülməlidir.  
Hava  və  su  çirklənməsi  ilə  yanaşı  torpağın  çirklənməsinə  də  səbəb 
olan  digər  faktorlardan  biri  pestisidlərdən  geniş  istifadə  olunmasıdır.  Bu 
zaman  belə  ərazilərdə  olan  bir  sıra  bitki  və  heyvan  növləri  zərər  çəkir. 
Insanların  sahəni  yabanı  otlardan  təmizləmək  üçün  kimyəvi  dərmanlardan 


Yüklə 164,53 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   91




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə