Azərbaycanin nadġr ağac və kol bġTKĠLƏRĠ



Yüklə 164,53 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/91
tarix21.10.2017
ölçüsü164,53 Kb.
#6277
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   91

 
geniş istifadə etməsi kosmopolit yabanı ot bitkilərini məhv etməklə yanaşı 
həmən  ərazilərdə  yayılan  bəzi  ağac  və  kol  bitkilərini  dəsıradan  çıxarır.  
İnsanın  belə  fəaliyyətinin  təsirlərindən  ot  bitkilərinin  arealları  azalmaqda 
davame dir. 
Ölkəmizdə  olan  nadir  bitki  növlərinin  azalmasına  və  ya  nəslinin 
kəsilməsinə səbəb olan amillərdən biri də yanğınlardır. Bu baxımdan yan-
ğınların baş verməməsi üçün ilk növbədə vətəndaşlarmızın maarifləndiril-
məsi  vacibdir.  Respublikamızın  bir  çox  ərazisi  ağac-kol  tipli  bitki  örtü-
yünə malikdir. Belə ərazilər yanğına qarşı çox həssasdır. Yanğınlar zama-
nı isə bu ərazilərdə bitən nadir və nəsli kəsilməkdə olan ağac və kol bitki-
ləri yoxolma təhlükəsi ilə qarşılaşır. Buna görə də yanğınların baş vermə-
məsi  üçün  bəzi  tədbirlərin  həyata  keçirilməsi  zəruridir.  Bu  təhlükəyə  ilə 
tez-tez  məruz  qalan  bitki  növlərindən  Taxus  baccata,  Pinus  eldarica,  P. 
Kochiana, 
Punica 
granatum, 
Cotoneaster 
saxatilis, 
Juniperus 
foetidissima,  Pistacia  mutica,  Rhus  coriaria,  Rosa  spp,  Pyracantha 
coccinea və s. göstərmək olar. 
Təqdim edilən kitabda İUCN (2001) 3.1 versiyasında qəbul edilmiş 
kateqoriyalardan  istifadə  edilmişdir  -  Nəsli  kəsilmiş  –  Extinct  (  EX  ), 
Təbiətdə  nəsli  kəsilmiş  –  Extinct  in  the Wild  (  EW  ),  Kritik  vəziyyətdə 
olan – Critically Endangered ( CR ), Nəsli təhlükədə olan – Endangered ( 
EN ), Sayı azalan – Vulunerable ( VU ), Təhlükəyə yaxın vəziyyətdə olan 
– Near Threatener (NT), Ən az təhlükə altında olan – Least Concern (LC), 
Kifayət qədər məlumat yoxdur – Data Deficient (DD), Məlumat yoxdur – 
Not Evalueted (NE). 
Təqdim  olunan  kitabda  MBMİ  -  Ətraf  Mühitin  Beynəlxalq 
Mühafizə  İttifaqı  (İnternational  Union  for  Conservation  of    Nature  and 
Natural  Resourches  -  İUCN)  tərəfindən  növlərin  statusunu  müəyyən-


 
ləşdirmək üçün istifadə edilən kateqoriya, kriteriya və yarımkriteriyaların-
dan  yararlanmış  və  ƏMBMİ  tərəfindən  “Qırmızı  Siyahı”nın  tərtibi  za-
manı  kateqoriya,  kriteriya  və  yarımkriteriyaların  verilməsində  əlifba-rə-
qəmli iyerarxiya sistemindən istifadə edilmişdir . Kitabda təqdim olunmuş 
taksonların təsnifatı APG III sistemindən istifadə edilərək verilmişdir. 
Kitabda verilmiş məlumatlardan “Azərbaycan florası”nın, Azərbay-
canın  “Qırmızı  Kitabı”nın  və  həmçinin  “Botanika”,  “Ekologiya”,  “Den-
drologiya” dərsliklərinin tərtibində istifadə oluna bilər və tələbələr, tədqi-
qatçılar özlərinə lazım olan məlumatları dərs vəsaiti kimi  bu əsərdən ala 
bilərlər. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
  
Pinopsida - iynəyarpaqlılar sinfi 
Gumnospermae-Çılpaqtoxumlular 
Familia: Cupressaceae F.W.Neger  
Sərvkimilər fəsiləsi                                         
Genus: Juniperus L.Ardıc cinsi 
Species: Juniperus sabina L.–  Qazax ardıcı 
syn: Sabina vulgaris Antoine  
Cupress. Gatl. 58. t. 80.  
 
Ümumi yayılması: Rusiya, Orta Asiya (Qazaxıstan, Qırğızıstan),  
Rumıniya, Bolqarıstan, Şimali Monqolustan, Çin (Tyan-Şan), Ukrayna və 
Ermənistanda yayılmışdır.  
Azərbaycanda  yayılması:  Naxçıvan  MR  və  Quba  rayonu  ərazilərində 
rast gəlinir. 
Statusu: Azərbaycanın nadir bitkisidir. NT. 
Bitdiyi yer: Azərbaycanda Quba rayonu meşələrində subalp və alp meşə 
qurşağında  dəniz  səviyyəsindən  2000-3000  m  hündürlukdə  daşlı-qayalı 
yamaclarda bitir. 
Təbii ehtiyati: Azərbaycanda təbii ehtiyatı geniş deyildir. 
Bioloji  xüsusiyyətləri:  Asimmetrik  çətirli,  ikievli  və  ya  birevli  sürünən 
alçaqboylu,  hündürlüyü 0,5-1 m-ə  qədər olan koldur. Gövdəsinin qabığı  
sığallı  və  qırmızımtıl  –  sarı  rənglidir.  Hündürlüyü  1  m-ə  çatir.  Budaq-


 
larının qabığı qırmızımtıl – boz və ya qonurdur,  çatlayıb parçalanır və ya 
oduncaqdan  xırda  parçalar  şəklində  ayrılır.  Yarpaqları  dəyirmi,  nazik  və 
yaşıldir. Zoğları tünd-yaşıl rəngli xoşagəlməyən kəskin qoxuludur. Cavan 
yarpaqların  şaxələri  çox  sıxılmışdır,  çarpazvarı  cüt-cüt  düzülmüşdür, 
ellipsvarı  olub,  ucları  sivri  və  ya  kütdür.  Yarpaqlarının  uzunluğu  2,5-3 
mm-dir.  Yarpaqları  iynəlidir,  üç  il  ağacda  qalır  və  belə  yaşıl  yarpaqların 
ucları  azacıq  arxaya  əyilmiş  olur.  Erkək  qozacıqları  oval  şəkilli,  ucları 
dəyirmi, arxası yastı və üzərində pulcuqları vardır. Erkək orqanları 10-15 
ədəd  yumurtavarı-qalхanaохşar  erkəkcikdən  ibarətdir.  Bunların  hər 
birində  3-7  tоz  kisəciyi  vardır.  Dişicik  çiçəkləri  yumurtavari  pulcuqdan 
ibarət  olub,  budaqların  üzərində  yerləşir.  Meyvəsi  göyümtül  rəngi  olub 
qısa  ayaqcıq  ucunda  sallaq  şəklində  dayanır,  tək-tək  yerləşir.  Tохumları 
ziyillərlə  örtülmüşdür,  оvalşəkilli  və  ya  yumurtavaridir,  4-6  sm 
uzunluqdadır, qоnur rəngli və parlaqdır.  
Çохalması: Tохumla və vegetativ yоlla çохalır. 
Təbii ehtiyatın dəyiĢilməsi səbəbləri:  Başlıca оlaraq insan fəaliyyəti və 
bəzi abiоtik amillərin təsiridir. 
Becərilməsi: Park və bağlarda  rast gəlinir. 
Qəbul  edilmiĢ  qоruma  tədbirləri:  Azərbaycanın  “Qırmızı  Kitabı”na 
daxil edilmişdir. 
Zəruri qоruma tədbirləri: Bitkinin təbii yayldığı yerlərdə yeni mühafizə 
sahələrinin yaradılması  zəruridir. 
Məlumat  mənbələri:  Флора  Kавказа  .т.1.1939;  Флора  Азербайджана 
т.1.1950;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  I  c.  1961;  Azərbaycan  SSR-nin 
“Qırmızı  Kitabı”.1989;  Красная  Kнига  CCCR.1984;   Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası florasının taksonomik spektri. 2008; Naxçıvan MR-nın flora 
müxtəlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011; Azərbaycan flora-
sının konspekti I-III cildlər. 2005; 2006; 2008; Azərbaycan dendroflorası. 
I cild, 2011. 
 
 
Familia: Cupressaceae F.W.Neger
 
 Sərvkimilər fəsiləsi                                         
Genus: Juniperus L.- Ardıc cinsi 
Species: Juniperus foetidissima Willd. – Agıriyli ardıc 


Yüklə 164,53 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   91




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə