Azərbaycanin nadġr ağac və kol bġTKĠLƏRĠ

 
Becərilməsi: Mədəni halda becərilir. 
Qəbul  edilmiĢ  qoruma  tədbirləri:  Azərbaycanın  “Qırmızı  Kitabı”na 
daxil edilmişdir. 
Zəruri qoruma tədbirləri: Yasaqlığın yaradılması zəruridir. 
Məlumat mənbələri: Флора Кавказа. т. 3.1945; Флора Азербайджана 
т.3.  1952;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  I  cild.  1961;  Красная  Книга. 
СССР.  1984;  Azərbaycan  SSR-nin  “Qırmızı  Kitabı”.  1989;  Azərbaycan 
florasının  konspekti.  I-III  cildlər.  2005;  2006;  2008;  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası  florasının  taksonomik  spektri.  2008;  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikasının “Qırmızı Kitabı”. 2010; Azərbaycanın nadir və nəsli kə-
silməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və ex situ şəraitində bioekoloji 
xüsusiyyətlərinin  reproduksiyasının,  reproduksiyasının  və  repatriasiyası-
nın  elmi  əsasları,  b.e.d.  alimlik  dərəcəsi  almaq  üçün  dissertasiya.  Bakı. 
2011. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
Familia: Nitrariaceae Bercht. et Presl. 
ġorgilə fəsiləsi 
Genus: Nitraria L.- ġorgilə cinsi 
Species: Nitraria komarovii Iljin & Lava– Komarov Ģorgiləsi 
Priroda (Moscow) 1944(5-6): 117 1944. 
Ümumi yayılması: Qafqaz, Rusiya (Aşağı Volqa), Qazaxıstan, Türkmə-
nistan, Avstraliya, Mərkəzi Asiya,  Afrika, Ərəbistan və  Fələstində yayıl-
mışdır. 
Azərbaycanda yayılması: Abşeronda rast gəlinir. 
Statusu: Azərbaycanın nadir növüdür. CR B1ab(i,ii,iii,iv)+2ab(i,ii,iii,iv). 
Bitdiyi yer: Dəniz sahilində duzlu qumluqlarda rast gəlinir. 
Təbii ehtiyatı: Arealı dardır. 
Bioloji xüsusiyyətləri: Yarpaq tökən 1-1,4 m hündürlükdə boy verən bir 
koldur.  İşıqsevən  bir  bitkidir.  Yarpaqları  növbəli,  sadə,  ətlidir.  Çiçəkləri 
sarımtıl  və  ya  ağ,  qısa  ayaqlarda,  yumşaq,  qoltuq  qıvrımlarda  yerləşir. 
Meyvəsi – giləmeyvəşəkilli, sulu, oval çəyirdəkdir. 
Çoxalması: Təbiətdə əsasən generativ yolla çoxalır. 
Təbii  ehtiyatının  dəyiĢilməsi  səbəbləri:  Başlıca  olaraq  insan  fəaliy-
yətidir. 
Becərilməsi: Mədəni halda becərilmir. 
Qəbul edilmiĢ qoruma tədbirləri: Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur. 
Zəruri  qoruma  tədbirləri:  Azərbaycanın  “Qırmızı  Kitabı”na  salınması 
tövsiyə edilir. 
Məlumat mənbələri: Деревья и кустарники. СССР. т. 4. 1958; Флора 
Азербайджана  т.6.  1955;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  III  cild.  1970; 
Azərbaycanın  “Qırmızı”  və  “Yaşıl  kitabları”na  tövsiyə  olunan  bitki  və 
bitki  formasiyaları.  1996;  Azərbaycan  florasının  konspekti.  I-III  cildlər.  
2005; 2006; 2008. 

---

 
Familia: Nitrariaceae Bercht. et Presl. 
ġorgilə fəsiləsi 
Genus: Nitraria L.- ġorgilə cinsi 
Species: Nitraria schoberi L. – ġober Ģorgiləsi 
Syst. Nat. ed. 10 2: 1044 1759. 
 
Ümumi yayılması: Qafqaz (Ermənistan, Gürcüstan,) Rusiya (Aşağı Vol-
qa,  Krım,  Qərbi  Sibir),  Qazaxıstan,  Orta  Asiya  (Qaraqum,  Qızılqum, 
Amudərya, Sırdərya, Pamir-Alay) Rumunya, Türkiyə, Suriya, İran, Əfqa-
nıstan, Çin, Şimali Afrika və Monqolustanda təbii halda yayılmışdır. 
Azərbaycanda yayılması: Abşeronda və Naxçıvan MR-də  rast gəlinir. 
Statusu: Azərbaycanın nadir növüdür.CR B1ab(i,ii,iii,iv). 
Bitdiyi  yer:  Dəniz  sahili  qumluqlarında  səhra  və  yarımsəhralarda  boş 
ərazilərdə,  qilli-duzlu  torpaqlarda,  düzənliklərdə  və  daq  yamaclarında 
bitir. 
Təbii ehtiyatı: Arealı dardır. 
Bioloji xüsusiyyətləri: 1-2 m hündürlüyündə koldur. Ag-bozumtul qabıq-
lı olub, çoxbudaqlıdır. Kiçik zoqlarının ucları tikanlıdır. Yarpagları iridir, 
uzunluqları 15-25 mm, eni 4-7 mm-ə qədər ola bilir. Yarpaqları uzunsov-
kürəkvari və ya tərsinə-yumurtavaridir. Çiçəkləri aq-sarımtıl, çox qısa çi-
çəksaplaqı, sonunda qisa tükçüklü zoqlarda topa şəklində yıqilmışdir. Ka-
sacığı  yarıya qədər  yumurtavari küt dilimlərə bölünmüşdür.  Ləçəklərinın 
uzunluqu 4-5 mm, eni isə 2 mm-ə qədər olur, ellepsvaridir kasacıqdan 3 
dəfə  uzun  olur.  Dişiciklər  ləçəklərə  barabər  boyda  olur,  yumurtalığı  ko-
nusvarıdır.  Meyvəsi  iri  çəyirdəkmeyvəli,  solqun  qirmızımtıl  şirəlidir  və 
uzunluğu  6-7  mm,  eni  3-4  mm,  yumurtavarı  olub  ucu  itidir.May  ayında 
çiçəkləyir, iyunda isə meyvələri yetişir. 

---

 
Çoxalması: Təbiətdə əsasən generativ yolla çoxalır. 
Təbii  ehtiyatının  dəyiĢilməsi  səbəbləri:  BaĢlıca  olaraq  insan  fəaliy-
yətidir. 
Becərilməsi: Mədəni halda becərilir. 
Qəbul edilmiĢ qoruma tədbirləri: Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur. 
Zəruri qoruma tədbirləri: Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edil-
məsi  və  müasir  dövrdə  bitkinin  populyasiya  vəziyyətinin  nəzarət  altına 
alınması tövsiyə olunur. 
Məlumat mənbələri: Деревья и кустарники. СССР. т. 4. 1958; Флора 
Азербайджана  т.6.  1955;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  III  cild.  1970; 
Azərbaycanın  “Qırmızı”  və  “Yaşıl  kitabları”na  tövsiyə  olunan  bitki  və 
bitki  formasiyaları.  1996;  Azərbaycan  florasının  konspekti.  I-III  cildlər.  
2005; 2006; 2008. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---