Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1 1872-1917-ci illərdə Rusiyada və o cümlədən Azərbaycanda neft hasilatı (min tonla) İllər
Cədvəl 1 1872-1917-ci illərdə Rusiyada və o cümlədən Azərbaycanda neft hasilatı (min tonla) İllər Rusiya Azərbaycan İllər Rusiya Azərbaycan 1872 27 26 1895 6935 6256 1873 68 66 1896 7115 6385 1874 106 82 1897 7566 6949 1875 153 105 1898 8635 8014 1876 213 183 1899 9264 8534 1877 276 248 1900 10684 9866 1878 358 329 1901 11987 10979 1879 431 395 1902 11621 10504 1880 382 343 1903 11099 9854 1881 701 656 1904 11665 10182 1882 830 818 1905 8310 6784 1883 1039 983 1906 8885 7452 1884 1533 1460 1907 9760 7934 1885 1966 1884 1908 10388 7815 1886 1936 1876 1909 11248 8303 1887 2405 2327 1910 11283 8232 1888 3074 2986 1911 10547 7537 1889 3349 3249 1912 10408 7799 1890 3864 3737 1913 10281 7669 1891 4610 4499 1914 10013 7101 1892 4775 4658 1915 10138 7481 1893 5620 5381 1916 10826 7894 1894 5040 4808 1917 8800 6646 12 Əldə olunan məlumatlar və sadalanan faktlar dünyada neft hasilatının tarixinin əsas hissəsinin Bakı ilə bağlığının şəksizliyinə bir daha əsas verir. Elə bu səbəblərdən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti H.Ə.Əliyev cənablarının 1997-ci ilin iyul-avqust aylarında (27 iyul-7 avqust) ABŞ-da rəsmi səfərdə olarkən görüşlərdə, Abşeronda, Bakıda neft hasilatının böyük, zəngin tarixə malik olması ilə əlaqədar konkret faktlara istinad etməsi Amerikanın işgüzar dairələrin, neft kompaniyalarının xüsusi marağına səbəb olmuşdur. Bu baxımdan da Azərbaycanın neftqazçıxarma sənayesinin tarixinin daha ətraflı tadqiqi elmi və əməli əhəmiyyət kəsb edir. Böyük Oktyabr çevrilişi və Azərbaycanda Sovet Hakimiyyəti qurulduqdan sonra respublikanın neft və qaz sənayesi yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bolşevik höküməti neft-qaz sənayesini bərpa və inkişaf etdirmək üçün mühüm tədbirlər planı işləyib hazırlayaraq onu ardıcılıqla həyata keşirməyə başladı. Azərbaycan İnqilab Komitəsi 1920-ci ilin 24 mayinda neft sənayesini milliləşdirmək barədə dekret qəbul etdi. Milləşdirilmlş neft sənayesini idarə etmək üçün Azərbaycan Neft Komitəsi yaradıldı. Lenin tərəfindən Azərbaycan neftinə rəhbərliyə təyin olunmuş Serebrovski respublikada neft sənayesinin milliləşdirilməsini təmin etdi. Neft sənayesinin milliləşdirilməsi, bir mərkəzdən idarəetmə, geoloji-kəşfiyyat işlərinin genişlənməsi, yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması, neft-mədən avadanlıqıarının istehsalının genişlənməsi, ilk dövrlərdə neft hasilatının artması ilə nəticələndi. Ümumiyyətlə, Sovet hakimiyyətinin ilk dövrlərində, birinci beçiliklər epopeyasinda neftin əksər hissəsinin Azərbaycanda çıxarılması regiona mərkəzi hökümətin diqqətini əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdı. Bu illərdə quru sahələrdə əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdı. Bu illərdə quru sahələrdə geoloji kəşfiyyat axtarış işləri geniş vüsət almiş, yeni neft yataqları kəşf edilmişdi. Bu illər həmşinin yeni «neftçi» şəhər, qəsəbələrin salınması, neft sənayesi zavodlarının və 13 yardımçı istehsal sahələrinin geniş infrastrukturun yaranması ilə yadda qalmışdır. 1940-cı ildə SSRİ-də neft hasilatının ¾ hissəsi Azərbaycanın payına düşürdü. II Dünya müharibəsinin başlancığı Azərbaycanın neft sənayesi qarşısında cəbhəni yanacaqla təmin etmək kimi ağır bir cəzifə qoydu. Neft sənayesi cəbhənin tələblərinə uyğun yenidən quruldu. 1941-ci ildə Azərbaycanda quruda zirvə nailiyyət, 23451 min ton neft hasil edildi. Müharibə illərində Azərbaycan ölkəyə 75 milyon ton neft verdi. Bu o zaman SSRİ-də hasil edilən neftin 73,4%- ni təşkil edirdi. Azərbaycan neftçilərinin Böyük Vətən müharibəsindəki fədakar əməyinə tarixçi alim Qaraş Mədətov öz tədqiqatlarında geniş yer vermiş, müharibənin SSRİ-nin qələbəsi ilə başa çatmasında neftçilərimizin müstəsna rol oynamasını xüsusilə qeyd etmişdir 2 . Müəllif haqlı olaraq göstərir ki, söhbət təkcə ayrı-ayrı faktlarla neftçilərin əməyinin qiymətləndirilməsindən deyil, o illərdə güclü hərbi texnikası ilə dünyaya meydan oxuyan faşist ordusu üzərində qələbənin tamin edilmasində misilsiz rol oynamış Azərbaycan xalqının fədakar əməyinin tariı qarşısında qiymətləndirilməsindən gedir. Məlum faktdır ki, faşistlər SSRİ-ni məğlub etmək planında Bakını, və onun neftini ələ keçirməyi əsas məqsəd kimi qarşıya qoymuşdular. Bu tarix bir daha ona görə xatırlanır ki, hazırda çətin vəziyyətini yaşayan qurudakı neftqazçıxarma müəssələrinin taleyinə bu günki göstəricilər baxımından yanaşılmasın. Onların bu gün mövcud problemlərinin çoxunu o dövrün, o ağır illərin həll edilməmiş problemləri təşkil edir. Akademik A.Mirzəcanzadə qeyd edir ki, «Tarixi şərait elə gətirmişdi ki, sovet dövlətinin quruculuğu, Böyük Vətən Müharibəsi, xalq təsərrüfatının bərpası və inkişafı prosesləri Azərbaycandakı yataqlarda mümkün həddən bir neçə dəfə artiq olmaqla daha intensiv istismarın aparılmasını tələb etmiş, layların səmərəli işlənməsi və planlı qazma əvəzinə, aktiv 2 Q.Mədətov. «Azərbaycan Böyük Vətən müharibəsi illərində». Bakı. Elm 1976. 14 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|