Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi



Yüklə 2,94 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/53
tarix26.05.2018
ölçüsü2,94 Kb.
#46043
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   53

 
Cədvəl 3
1949-1997-ci illərdə Azərbaycanda dənizdə və quruda neft 
(min tonla) 
 
 
hasilatı dinamikası
 
 
İll r 
ə
 
Quruda 
Dənizdə 
İllər 
Quruda 
Dənizdə 
1949 
1950 
1951 
1952 
1953 
1954 
1955 
1956 
1957 
1958 
1959 
1960 
1961 
1962 
1963 
1964 
1965 
1966 
1967 
1968 
1979 
1970 
1971 
1972 
1973 
13555 
13620 
13527 
13325 
12812 
12035 
11594 
11424 
11397 
11410 
11416 
11341 
11323 
11213 
10997 
10803 
10585 
10300 
9686 
8966 
7956 
7287 
6768,5 
6597,9 
6363,5 
797 
1157 
1688 
2331 
2894 
3182 
3690 
4136 
4560 
5065 
5639 
6489 
7379 
8487 
9503 
10448 
10915 
11429 
11919 
12172 
12464 
12900 
12434,4 
11788,0 
11900,7 
1974 
1975 
1976 
1977 
1978 
1979 
1980 
1981 
1982 
1983 
1984 
1985 
1986 
1987 
1988 
1989 
1990 
1991 
1992 
1993 
1994 
1995 
1996 
1997
 
6209,7 
11544,8 
5840,5 
5632 
5672 
5335 
4900 
4850 
4703 
4666 
4286 
4057 
3909 
3902 
3734 
3417 
3023 
2582,3 
2249 
2009 
1983 
1790 
1624 
1575 
1563 
1136167 
9977 
9113 
8820 
8158 
8204 
7923 
6998 
7259 
7515 
8768 
8757 
8469 
7783 
7700 
7345 
7500 
7400 
7500 
7773 
7537 
7525 
7459 
 
u
Q ruda 
hasila
şağı düşməsi amillərini təhlil 
edərk
neft 
tının a
ən qeyd etməliyik ki, bu bir neçə aspektdə müşahidə 
olunmuşdur. İlk əvvəl və baçlıca dənizdə neft yataqlarının kəşfi 
bütövlükdə Azərbaycan üzrə neft hasilatı balansının 
dəyişməməsinə səbəb olmuşdur. Quru yataqlarında ehtiyatların 
azalması, quyuların aşağı debitliliyi, istismar xərclərinin 
yüksək tutumu və digər iqtisadi amillər hasilatın enməsinə təsir 
etmişlər. Bundan başqa  İttifaq hökumətinin Azərbaycanın 
iqtisadiyyatında maraqlarının dəyişməsi qeyri-sabit xarakter 
daşınması, daha qısqanclı münasibət doğrusu də sahəyə  təsir 
 
28


 
edən amillərdən olmuşdur. Beləki, keçmiş Sovetlər  İttifaqının 
Neft Sənayesi Nazirliyi «Azərneft»  İB-də neftqazçıxarmanı 
rentabelsiz hesab etmiş, hasilata çəkiləcək xərcləri faktiki 
xərclərdən az planlaşdırmış, çatışmayan hissəni dotasiya 
şəklində ödəmişdir. Yalnız 1992-ci ildən müstəqilliyimizin 2-ci 
ilində bu mənfi praktikaya son qoyulmuşdur. 
Hasilatın aşağı düşməsinə  təsiredici amillərdən biri də 
uzun 
.3. Yeni iqtisadi sistemə keçid ərəfəsində neftqazçıxarma 
H
ərdə  (Antarktidadan başqa
və on
ə  Xəzərdə  aşkar edilmiş yataqlar 
müstə
illərin diqqətsizliyi, bu sahənin mütərəqqi texnika və 
texnologiyanın tətbiqindən kənarda qalması, köhnə istismar 
texnikasının və avadanlığın mənəvi və fiziki aşınmasının başa 
çatması ilə əlaqələndirilməlidir. İqtisadi və mənəvi depressiya, 
laqeydlik, biganəlik, yenilikçi təşəbbüslərin azlığı  və 
qiymətləndirilməməsi də sahəyə az təsir etməişdir. Bir amilidə 
qeyd etmək lazımdır ki, hələdə çoxlarının gözləmə meyli 
psixologiyasının quruda neftqazçıxarma sənayesində 
islahatların aparılmamasına ya az təsiri olmamışdır. İslahatların 
aparılması üçün isə neftqazçıxarma sənayesinin müasir 
vəziyyəti respublikadakı ictimai-iqtisadi durumla və bazar 
iqtisadiyyatının tələbləri ilə  əlaqəli  şəkildə gözləndirilməli və 
təhlil edilməlidir. Belə təhlil isə qaçılmaz və labüddür. 
 
 
1
sənayesinin vəziyyəti 
 
al-hazırda bütün kontinentl
lara bitişik akvatoriyaların xeyli hissəsində neft və qaz 
hasil edilməkdədir. Respublikamızda isə bu gün neftin və qazın 
əksər hissəsi dənizdə hasil edilir.Lakin illərlə ölkəmizdə neft və 
qaz hasilatı quru sahələrində aparılmış, respublikanın 
neftqazçıxarma sənayesi SSRİ kimi möhtəşəm bir dövlətin 
əsrin ortalarına qədər yanacaq, energetika kompleksinin əsas 
bazasını təşkil etmişdir. 
Əvvəlki onilliklərd
qil Azərbaycan Respublikasının iqtisadi inkişafının 
 
29


 
qarantına çevrilmiş, böyük karbohidrogen ehtiyatlarına malik 
bu yataqlarda konsorsium və ümümiyətlə respublikamıza 
formalı  «Əsrin müqaviləsi», daxil olmaqla artıq 12 müqavilə 
imzalanmışdır.Bu kontrakda dünyanın 14 ölkəsini təsil edən 20 
şirkət iştirak edir. 100-dən çox şirkət isə bununla əlaqədər 
olaraq Bakıda öz ofislərini açmışlar.  Əsrin müqaviləsi 
bağlandıqdan sonra respublika iqtisadiyyatına 1 milyard 
manatdan çox qoyulmuş, bağlanmış müqavilələrə görə 100 
milyon ABŞ dolları  həmində  də bonus ödəniləlri gözlənilir. 
Quruda isə hazırki vəziyyətdə  əsas fəaliyyət geriliyi aradan 
qaldırmağa, sabitliyi təmin etməyə yönəldilmişdir. Azərbaycan 
Respublikasının Dövlət Neft Şirkətində quruda 
neftqazçıxarmanı keçmiş «Azərneft»  İstehsalat Birliyinin 
bazası  əsasında yaradılmış, Quruda Neftqazçıxarma  İstehsalat 
Birliyi (QNQÇİB) həyata keçirir. 1997-ci ildə quruda 1562530 
ton neft, 238 mln.kub.m. qaz hasil edilmiş, dövlətə 1492766 
ton neft, 171,8 mln. kub.m. qaz təhvil verilmişdir.(Müqayisə 
üçün qeyd edək ki, quru sahələrində 114 il bundan əvvəl 
indikindən daha çox neft hasil edilmişdi). Qeyd olunduğu kimi, 
quruda neft hasilatının aşağı düşməsi 1950-ci ildən başlayır və 
məhz həmin ildən dənizdə neft hasilatı sürət alır. Son 47 ildə 
bir neçə illər istisna olmaqla quruda neft hasilatında cüzi artım 
və sabitləşmə halları olmuşdursa, 1986-cı ildən 1998-ci ilə 
qədər hasilat kəskin enmə ilə müşayət olunmaqdadır. 1997-ci 
ildə neft hasilatı 1986-cı ildə  çıxarılan neftin 40%-i. 1997-ci 
ildə enmə tempi azalaraq 0,8% təşkil etmişdir. 
Sovetlər  İttifaqının süqutundan sonra, müstəqillik  əldə 
etmiş
d
 dövlətlər kimi 90-ci illərdə Azərbaycan Respublikası da 
şətin imtahan qarşısında olmuşdur. 70 ildən şox bir müddətdə 
ərazisində yerləşən mülkiyyətin  əksəriyyətinin 90%-nın 
Mərkəz (Moskva) tərəfindən idarə e ildiyi halda, müstəqilliyi 
əldə etdiyi məqamdan, bu mülkiyyəti özü idarə etməli idi. 
Bununla yanaşı işin mürəkkəbliyi bir də onunla izah edilir ki
Azərbaycan iqtisadiyyatında ağır sənaye sahələri üstün yer 
 
30


Yüklə 2,94 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə