Azərbaycanlilarin II dünya müharġBƏSĠNDƏ ĠġTĠraki

II fəsil 
 
BÖYÜK VƏTƏN MÜHARĠBƏSĠ – 
II DÜNYA MÜHARĠBƏSĠNĠN ƏSAS VƏ 
ƏN AĞIR MƏRHƏLƏSĠDĠR 
 
Faşist Almaniyasının Sovetlər İttifaqına hücumu ilə başlanan Böyük Vətən 
müharibəsi  hərbi  ədəbiyyatda  II  dünya  müharibəsinin  ikinci  dövrünün  başlanğıcı 
hesab edilir. 
Faşist  Almaniyasının  SSRİ-yə  qəflətən  müharibə  başlaması  ərəfəsində  hər 
iki  ölkənin  döyüşə  hazır  vəziyyətdə  hərbi  qüvvəsi  və  silahları  aşağıdakı  nisbətdə 
idi: 
 
№ 
Ölkələr 
Diviziyaların 
miqdarı 
DöyüĢ 
vəziyyətində olan 
Ģəxsi heyət 
Tankların 
miqdarı 
Hərbi 
təyyarələrin 
miqdarı 
Top və 
minomyotlar
ın miqdarı 
1 
Almaniya 
190 diviziya 
5,5 milyon nəfər 
(ondan 4,6 
mln.alman ordusu 
üzrə) 
4300 
4980 
47200 
2 
SSRİ 
170 diviziya 
4 milyon (1/1 -
41tarixə olan 
məlumat) 
1861 
2700 
37500 
 
Göründüyü kimi Avropa ölkələrində geniş hərbi əməliyyatlar aparmış faşist 
ordusunun səfərbər edilmiş qüvvəsi üstünlük təşkil edirdi. 
Bəzi  tədqiqatçılar  rəsmi  sənədlərdə  SSRİ  üzrə  bu  rəqəmlərin  az 
göstərildiyini qeyd edərək bildirirlər ki, 1939-1941-ci ilin iyununa qədər Sovetlər 
İttifaqında  18  minə  yaxın  hərbi  təyyarə  və  7  mindən  çox  tank  istehsal  edilmişdir 
(Bax,  “1418  dney  voynı”  (iz  vospominaniy  o  Velikoy  Oteçestvennoy,  M.  1990, 
s.551). Əgər bu rəqəmlər dürüstdürsə, deməli SSRİ silah üzrə üstün vəziyyətdə idi. 
Bu isə ilk uğursuzluqlar mövqeyindən yenə də şübhə doğurur. 

---

28 
 
Müharibənin  ilk  aylarında  Sovet  Ordusunun  uğursuzluqlarının  əsas 
səbəblərindən  biri  bu  ordunun  komanda  (zabit)  hissəsinin  zəifliyi  olmuşdur.  Belə 
ki, 1937-ci ilin mayından 1938-ci ilin oktyabrına qədərki dövrdə Sovet Ordusunda 
xidmət  edən  39761  komandir  və  komissar  həbs  edilərək  sürgün  yerlərinə 
göndərilmişdi
9
.  Müharibənin  başlanması  ilə  əlaqədar  olaraq  bunların  bir  hissəsi 
həbs düşərgələrindən birbaşa cəbhələrə göndərilmişdilər.