Azərbaycanlilarin II dünya müharġBƏSĠNDƏ ĠġTĠraki



Yüklə 1,19 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/123
tarix04.04.2022
ölçüsü1,19 Mb.
#85050
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   123
* * * 
 
                                                           
24
 
1418 дней войны. M. 1990, с.233-242

 


36 
 
Azərbaycanın  ilk  milli  diviziyası  olan  77-ci  dağ-atıcı  diviziya  1920-ci  ilin 
oktyabrında  təşkil  edilmişdir.  Diviziya  1935-ci  ilin  dekabrında  SSRİ  Mərkəzi 
İcraiyyə  Komitəsi  tərəfindən  Qırmızı  Bayraq  Ordeni  ilə  təltif  edilmişdi.  Həmin 
diviziya 1938-ci ilin martına qədər fəaliyyətdə olmuşdur. 
Belə  ki,  1937-ci  ilin  noyabrında  SSRİ-nin  yeni  Konstitusiyasının  qəbul 
edilməsi  ilə  əlaqədar  olaraq  Ümumittifaq  Kommunist  (bolşeviklər)  Partiyası 
mərkəzi  Komitəsi  və  SSRİ  Xalq  Komissarlar  Sovetinin  1938-ci  il  7  mart  tarixli 
qərarı  ilə  SSRİ-də  olan  bütün  milli  hərbi  hissələr  ləğv  edildi  və  ölkənin  bütün 
vətəndaşlarının  ümumi  əsaslarla  (vahid  hərbi  hissələrdə)  həqiqi  hərbi  xidmətə 
çağırılmasına  başlandı.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  həmin  dövrdə  SSRİ-nin  bəzi 
xalqları (özbəklər, türkmənlər; qırğızlar, Şimali Qafqazın müsəlman xalqları və s.) 
ümumiyyətlə orduda xidmətə çağırılmırdılar. 
Azərbaycanda (o cümlədən Zaqafqaziyanın digər iki Respublikasında) milli 
diviziyaların yaradılması müəyyən dərəcədə 1941-ci ilin sonunda Almaniya faşist 
rəhbərliyinin Qafqazı zəbt etmək planını həyata keçirmək cəhdi ilə əlaqədar idi. 
Belə şəraitdə Azərbaycanda aşağıdakı milli diviziyalar yaradıldı: 
1. 27-ci dağ-atıcı diviziyası (1938-ci ildə ləğv edilərək, digər ümumi qoşun 
hərbi  hissəsinə  qatılmışdı),  1941-ci  ildə  bərpa  edildi  və  1941-ci  ilin  avqust-
sentyabr aylarında İranda (Cənubi Azərbaycanda) yerləşdirilmişdi. 
2.  402-ci  atıcı  diviziya;  1941-ci  ilin  avqustunda  Naxçıvanda  yaradılmış  və 
1941-ci ilin oktyabr 1942-ci ilin apreli arası Cənubi Azərbaycanda yerləşdirilmişdi. 
3.  223-cü  atıcı  diviziya  1941-ci  ilin  oktyabrında  Quba-Qusar-Dəvəçi 
zonasında təşkil edilmişdi. 
4.  416-cı  atıcı  diviziya  1942-ci  ilin  fevralında  Ucar  -  Göyçay  -  Ağdam  - 
Şəmkir - Ələt zonasında təşkil edilmişdi. 
5.  396-cı  atıcı  diviziya  (1941-ci  ilin  avqustunda  Cənubi  Azərbaycanda 
yerləşdirilmişdi). 
Bunlardan başqa həmin illərdə Azərbaycanda bir neçə qarışıq milli tərkibli 
diviziyalar (217-ci, 227-ci, 151-ci) da yaradılmışdı. 
Azərbaycan diviziyalarının şəxsi heyətinin milli tərkibi və döyüş yollarının 
əsas istiqamətlərini geniş öyrənmək və təbliğ etmək müasir dövr üçün çox vacibdir. 
Çünki  Qafqaz  dağları  ətəklərindən  başlayaraq  Şimala  və  Qərbə  doğru  Ukrayna, 
Belarusiya,  Moldaviya  və  Baltikyanı  ölkələrində,  Polşa,  Bolqarıstan,  Rumıniya, 
Macarıstan  və  Yuqoslaviya  torpaqlarında,  Oder  və  Şpreye  çayları  sahillərində 
yüzlərlə və minlərlə Azərbaycan oğullarının məlum və naməlum məzarları vardır. 
Onlar  öz  qəhrəmanlıqları  ilə  xalqımızı  Avropa  və  bütün  dünyaya  tanıtmışlar. 
Xalqımızın bu qəhrəman övladlarının  xatirəsini  əbədiləşdirmək bizim  vətəndaşlıq 
borcumuzdur. 


37 
 
1942-ci  ilin  əvvəlində  Hitler  bu  qərara  gəldi  ki,  Qafqaz  neftini  ələ 
keçirmədən müharibəni davam etdirə bilməyəcəkdir. II dünya müharibəsi illərində 
ABŞ  prezidentləri  F.Ruzvelt  və  T.Trumenin  məsləhətçisi  olmuş  admiral  Uilyam 
Leki xatirələrində yazır ki, 1941-ci ilin yayında Hitler Rusiyaya hücum edəndə biz 
hesab  etdik  ki,  “Alman  orduları  SSRİ-nin  Qərb  rayonlarını  və  Qafqazı  işğal 
etdikdən  sonra  Hitler  Stalinə  sülh  təklifi  ilə  müraciət  edər...  Qafqazın  neft 
mədənlərinin işğalı isə bütünlüklə Avropanın istilasını reallaşdıra bilərdi. Lakin bu 
təhlükəli  hadisə  baş  vermədi.  Hitler  Rusiyanın  içərilərinə  doğru  irəlilədi  və 
bununla da alman ordularının bütün əvvəlki nailiyyətlərini heçə endirdi. Almanlar 
1941/42-ci  illərin  qış  kompaniyası  dövründə  Stalinqradda  və  Rostovda  ağır 
məğlubiyyətlərə  uğrayaraq  geri  çəkiləndə  hamımız  rahat  nəfəs  aldıq.  Bununla  da 
nəinki  Bakı  və  onun  tükənməz  nefti,  eləcə  də  bütün  Yaxın  Şərqin  zəngin  neft 
mədənləri alman işğalçılarından azad edildi”
25

Müharibə  illərində  ABŞ  ordusunun  Baş  Qərargahının  rəisi  vəzifəsində 
işləmiş  general  Devid  Marşal  1945-ci  ilin  iyununda  hərbi  nazirə  ordunun  son  iki 
illik  hesabatında  yazmışdı: Sovet  Ordusunun Faşist Almaniyası üzərində  qələbəsi 
Amerika Birləşmiş Ştatlarını gələcəkdə faşist ordusu hücumundan xilas etdi. 
 

Yüklə 1,19 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   123




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə