55
Ukraynanın düşməndən azad edilməsində 416-cı və 223-cü Azərbaycan
Milli diviziyaları və 271-ci qarışıq tərkibli diviziyanın döyüşçüləri (böyük bir
hissəsi azərbaycanlılardan ibarət idi) cəsarət və hünər göstərdilər. 223-cü diviziya
düşməndən Ukraynanın 16 yaşayış məntəqəsini azad etdi.
Dneprin keçilməsində aparılan döyüşlərdə mayor Baxış Mehdiyev,
leytenant Məlik Məhərrəmov, baş leytenant Səlahəddin Kazımov, Məhəmməd
Məhərrəmov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldülər. Kiyev şəhərinin
düşməndən azad edilməsində xidmətlərinə görə batalyon komandiri, mayor Xıdır
Mustafayev də Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü.
1944-cü ilin qışında Sovet Ordusu Baltik dənizindən Qara dənizə qədərki
bütün cəbhələrdə hücuma keçmişdi. Həmin hücumlarda əsas vəzifə Ukraynanın
sağ sahilini, Belarusiyanı, Pribaltikanı, Krımı və Moldaviyanı
azad etməkdən ibarət
idi. Həmin ilin yanvarında Leninqradın mühasirəsi də ləğv edildi.
Qərbi Ukraynanın düşməndən azad edilməsində 416-cı Azərbaycan Milli
diviziyası xüsusilə fərqləndi. 1944-cü ilin aprelində Odessa düşməndən azad edildi.
Kirovoqrad və Kaxovka şəhərlərinin azad edilməsində 223-cü Azərbaycan milli
diviziyasının döyüşçüləri fərqləndilər. 223-cü və 416-cı diviziyalar Kişinyov
şəhərinin də azad edilməsində döyüşmüşlər. Krımın faşistlərdən təmizlənməsində
77-ci və 223-cü Azərbaycan Milli diviziyaları fəal iştirak etdilər.
Belarusiyanın azad edilməsində (1944-cü ilin yayı) Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı General-mayor Həzi Aslanovun komandir olduğu 35-ci tank briqadası
böyük şücaət göstərdi. General Həzi Aslanovun tank briqadası Pribaltikanın da
faşist ordusundan azad edilməsində qəhrəmanlıq nümunələri göstərdi və həmin
döyüşlərin birində (1945-ci ilin 24 yanvarında) əfsanəvi general H.Aslanov həlak
oldu. Təəssüflər olsun ki, onun layiq görüldüyü ikinci dəfə Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı adını xalqımıza qənim kəsilmiş düşmən qüvvələr gizlətdilər və bu ad
ona ölümündən çox sonra 1990-cı ildə verildi.
77-ci Azərbaycan milli diviziyası 1944-cü ildə Pribaltikanın azad
edilməsində fəal iştirak etmişdir. Təyyarəçi kapitan Adil Quliyev səmada düşmənlə
keçirdiyi 54 döyüşdə faşistlərin 18 təyyarəsini məhv etmişdi və ona 1945-ci ilin
fevralında Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
Belə cəsur komandirlərdən biri də Dnepr sahillərindən Vyanaya qədərki
məsafədə iki il ərzində aparılan ağır döyüşlərdə 78-ci atıcı diviziyanın 453-cü
alayına komandirlik etmiş qvardiya polkovnik Əşrəf Gəncəli oğlu Məmmədov
(Mərəzə rayonunun Mərəzə kəndində 1904-cü ildə dünyaya göz açmışdı)
olmuşdur. O, 1942-ci ildə məşhur 416-cı diviziyanın siyasi-komissarı təyin
edilmişdi və 1943-cü ilin iyunundan 78-ci diviziyada alay komandiri vəzifəsinə
göndərilmişdi. Cəsur komandir Əşrəf Məmmədov (1904-1979) 7 hərbi orden və 13
döyüş medalı ilə təltif edilmişdir.
56
Hərbi döyüş rəşadətinin ən yüksək nümunələri sırasına geniş hücum
əməliyyatına mane olan düşmən atəşini susdurmaq üçün həmin atəş yerini son
anda öz bədəni ilə örtərək, hücum əməliyyatı üçün şərait yaratmaq kimi çox
yüksək fədakarlıq və şəhidlik əzmi daxildir. Azərbaycanlı döyüşçülərdən qvardiya
serjantı Gəray Əsədov, matros Qafur Məmmədov bu qəhrəmanlıq nümunəsini
təkrar etdilər. Berlinə Qələbə bayrağı sancılması günlərində həlak olan və Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülən döyüşçülər içərisində Azərbaycanlı Məstan
Əliyev də vardır.
Yuxarıda göstərilən Milli diviziyalardan əlavə müharibə illərində 151-ci,
271-ci, 275-ci, 295-ci, 319-cu, 320-ci qarışıq milli tərkibli diviziyalarda da külli
miqdarda Azərbaycanlı döyüşçülər düşmənlə mübarizədə qəhrəmanlıq nümunələri
göstərmişlər
34
. Bu diviziyaların əksəriyyəti Azərbaycanda təşkil edilmişdir.
Bütün bunlardan əlavə Azərbaycanlı döyüşçülər Sovet Ordusunun digər
diviziya və polklarında da xidmət etmiş və döyüşlərdə xalqına layiq qəhrəmanlıq
nümunələri göstərmişlər
35
.
Dostları ilə paylaş: