Azərbaycanlilarin II dünya müharġBƏSĠNDƏ ĠġTĠraki

partizan  hərəkatına  qoşulmuş  və  Ukraynanın  Pavlovka  kəndində  olan  Sovet 
partizan dəstəsində faşist işğalçılarına qarşı döyüşmüş və döyüşlərin birində (1943-
cü il) həlak olmuşdur. Göstərdiyi hərbi sücaətə görə o, “Vətən müharibəsi” ordeni 
ilə təltif edilmişdir. 
1943-cü ilin yayında Krımda fəaliyyət göstərən partizan dəstələri içərisində 
Azərbaycan partizan dəstəsi də var idi. Sonrakı illərdə Belarusiya torpaqlarında və 
Pribaltika  Respublikalarında  da  Azərbaycanlı  partizanlar  düşmənə  qarşı 
mübarizədə geniş miqyasda iştirak etmişlər. 
Azərbaycanlılardan Ukrayna torpaqlarında faşistlərə qarşı mübarizədə 5000 
nəfərə  qədər,  Belarusiya  torpaqlarında  isə  1000  nəfərə  qədər  döyüşçü  partizan 
dəstələrində fəal iştirak etmişlər
37
. 
Azərbaycanlı  döyüşçülər  partizan  dəstələri  tərkibində  Avropanın  bir  neçə 
ölkəsində faşizmə qarşı müqavimət hərəkatında fəal iştirak etmişlər. 
Sovet  ordusunun  1943-cü  ildə  böyük  qələbələri  Hitler  Almaniyası  ordusu 
tapdağında  olan  Avropa  ölkələrində  antifaşist  müqavimət  hərəkatını  daha  da 
gücləndirmişdi. 
Hələ 1942-ci ilin yayında Polşanın Yedlin şəhərində Azərbaycanlı əsirlərin 
gizli  antifaşist  təşkilatı  yaradılmışdı.  Onun  təşkilatçıları  Hadı  Qiyasbəyov, 
                                                           
37
 
Ə.Mədətov, Azərbaycan Böyük Vətən müharibəsində, B.1975 s.268-293. 
 

---

59 
 
Mirzəxan  Məmmədov,  İsmayıl  Heydərov  və  digərləri  olmuşdu.  Həmin  təşkilat 
hərbi  əsirlər  arasında  1942-ci  ildə  3000-dən  çox  antifaşist  məzmunlu  vərəqə 
yaymışdı. 
Fransanın  Rodez  rayonu  yaxınlığında  1943-cü  ilin  sentyabr-oktyabrında 
saxlanılan  Azərbaycanlı  hərbi  əsirlər  qrupuna  rəhbərlik  edən  həkim  Şahbazov  və 
feldşer  Tağı  Quliyev  yerli  (fransız)  partizan  dəstəsi  ilə  əlaqə  yaradaraq  tərtib 
etdikləri  antifaşist  ruhlu  vərəqələri  fransızca,  rusca  və  Azərbaycan  dilində  geniş 
yayırdılar.  Faşistlər  tərəfindən  həbs  edilərək  ölüm  cəzasına  məhkum  edilmiş 
Şahbazov  özünün  qətli  ərəfəsində  (06.10.43)  döyüş  yoldaşlarına  müraciət  edərək 
demişdi:  “Mənim  əziz  dostlarım!...  faşizmə  qarşı  mübarizəni  onun  darmadağın 
edilməsinə qədər davam etdirin!...
38
 
SSRİ-yə  qarşı  “İldırım  sürətli  müharibə”ni  başlayanda  Almaniyada  hərbi 
əsirlər üçün 28 düşərgə vardısa, 1944-cü ildə onların sayı 85-ə çatdırılmışdı
39
. 
1943-cü ildən başlayaraq Almaniya hərbi rəhbərliyi Sovet əsirlərinin böyük 
bir  hissəsini  Avropada  zəbt  etdikləri  ərazilərdə  (Polşa,  Fransa,  Yuqoslaviya, 
İtaliya)  yerləşdirmişdilər.  Burada  əsas  məqsədlərdən  biri  həmin  əsirlərdən  yerli