120
yarandı. Digər tərəfdən cəbhələrdə bu nisbi sakitlik erməni və rus missionerlərinə
Azərbaycan xalqı içərisində “ümumi barış” ideyalarını təbliğ etmək üçün şərait
yaratdı. Bu təbliğatın təsiri ilə Azərbaycan xalqının müəyyən təbəqələri içərisində
“əsas düşməni” kənarda axtarmaq əhvali-ruhiyyəsi özünə yer tapmağa başladı.
Hətta keçmiş “erməni kirvələr” ilə əlaqələr yaratmağa meyl edənlər də tapıldı.
Xəlvəti benzin alveri bu meylin konkret təzahürü deyilmi? Burada erməni
şovinistlərinin əsas məqsədi azərbaycanlıların şüurundan “erməni təcavüzkarının
düşmən surətini” silməkdən ibarətdir. Azərbaycan dövlətçiliyi üçün belə planların
böyük təhlükə olması aydındır.
Belə bir şəraitdə erməni faşist ideoloqları ümumdünya erməni strateji
mərkəzlərinin göstərişi ilə Azərbaycanda zəbt etdikləri ərazilərdən qaçqın düşmüş
ərazilərdən doğma torpaqlara qayıtmaq istəyini öldürmək istiqamətində hərtərəfli
fəaliyyətə başladılar. Ən əvvəl “Qarabağ münaqişəsi”nin dinc yolla həll
edilməsinin qeyri mümkünlüyü geniş təbliğ edilməyə başlandı (halbuki, Kosovada
Albanların hüquqlarının NATO tərəfindən müdafiə edilməsi belə imkanın
mümkünlüyünə əsasdır). Populist siyasətçilər isə yalnız müharibə yolunu təbliğ
etməkdə davam edirlər.
Azərbaycan xalqı içərisində birliyə mane olmaq istəyən rus və erməni
missionerləri, respublikada yaşayan azsaylı xalqların (talış, tat, udin, ingiloy və s.)
xristianlaşdırılması, hətta bəzi azərbaycanlılara maddi kömək edərək onların
xristian kilsələrinə cəlb edilməsi istiqamətində fəaliyyəti genişləndirirlər. Əlbəttə,
belə əhvali-ruhiyyənin Azərbaycan ordusuna xidmət edən gənclər üçün qorxusu
daha çoxdur.
Bəxtiyar Vahabzadə
Azərbaycan Xalq şairi
VETERANLAR MARġI
Bir zamankı üzbəüz
Durdu gecəylə-gündüz
Faşist fəlakətinə
Qalxan oldu köksümüz.
Biz gənc ikən anladıq
Xeyir nədir, şər nədir.
Şərəfli ömrümüzün
Kökü cəbhələrdədir.
121
Uzun illər dəzgaha
Dəyişsək də səngəri
Çınlar qulağımızda
Hələ güllə səsləri.
Bizi cavan saxlamış
Eşqimiz, əqidəmiz.
Yaşamışıq həmişə
Əsgər ürəyilə biz.
Versək də borcumuzu
Bu müqəddəs Vətənə.
Ona borclu bilirik
Ömrümüzü biz yenə.
Nəticə
Gənclərimizin hərbi vətənpərvərlik
tərbiyəsini gücləndirmək istiqamətində
təkliflər
Orduda xidmət etməyən gənc cəmiyyətdə hörmət qazana bilməz
HEYDƏR ƏLİYEV
XX əsrin son onilliyində dünyanın siyasi həyatında baş vermiş dəyişikliklər,
ilk növbədə Sovetlər İttifaqının dağılması, öz təsirini az-çox bütün xalqların
həyatında göstərmişdir. Yaranmış şəraitdən istifadə edərək, öz dövlət
müstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycan xalqı üçün isə bu onillik ağrılı oldu. Burada
əsas səbəb Rusiyanın imperiyapərəst dairələrinin Ermənistanın separatçı
qüvvələrinə Azərbaycan ərazisinin 20%-ni zəbt etmək üçün kömək etməsidir.
Digər tərəfdən tarixən Azərbaycan xalqının iki yerə parçalanmasının ikinci
iştirakçısı olan İran hakim dairələri də son iki əsrdə həmişə Azərbaycan xalqına
düşmənçilik mövqeyindən çıxış etmişdir və etməkdə davam edirlər.
Azərbaycan ərazilərini zəbt etmək məqsədilə Ermənistanın faktiki olaraq
1988-ci ildə başladığı hərbi əməliyyatlarda azğın düşmənlə mübarizədə çox
itkilərimiz olmuşdur. 20 mindən artıq şəhid vermişik, 50 min nəfər şikəst olmuş və
122
itkin düşmüş, girov götürülmüşlərin sayı isə 4 mindən çoxdur, ərazilərimizin 20%-i
erməni tapdağındadır.
Belə bir uğursuzluq müharibə alovu görmüş İkinci dünya müharibəsi
veteranlarını, Əfqanıstan döyüşləri iştirakçılarını, Qarabağ müharibəsi adlanan
müharibənin döyüşçülərini çox narahat edir. Əlbəttə özlərinin yaşadıqları
yurdlarından qovulmuş soydaşlarımızın dərdləri daha dözülməzdir. Şəhid ata-
analarının qəmli gözləri tez-tez yaşarır. İstər-istəməz belə suala cavab axtarırsan:
necə oldu ki, bu qədər itki müqabilində ərazilərimizi əldə saxlaya bilmədik?
Görünür əsas səbəb, döyüş qabiliyyətinə malik ordumuzun olmamasıdır.
Halbuki, 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti hökuməti qısa
müddətdə nizamlı ordu hissələri yaratmışdı.
1988-92-ci illərdə Azərbaycanda hakimiyyətdə olanlar və ilk növbədə iki
prezident (Ayaz Mütəllibov və Əbülfəz Əliyev) belə bir ordunun yaradılmasının ən
vacib vəzifə olduğunu başa düşmədilər. Ayaz Mütəllibovun prezidentliyi
dövründə, 1991-ci ilin 5 sentyabrında Müdafiə Şurası yaradılmışdı, ordu
yaradılması üçün orduda xidmətə çağırış isə üç ay sonra, 5 dekabrda elan edilmişdi
və bu çağırış 25% yerinə yetirilmişdi.
Milli ordu yaradılmasına belə biganəlikdə bəzi imkanlı valideynlərimiz də
təqsirkardırlar: onlar öz övladlarının Azərbaycan Ordusunda xidmətdən
yayınmasına cürbəcür saxta yollarla nail oldular. Bu yollardan biri bəzi gənc
çağırışçıların 26 yaşına qədər ikinci ali məktəbdə oxudulması, hətta xarici ölkələrə
təhsilə göndərilməsi olmuşdur. Belə hallar daha çox rəhbər vəzifələr tutan
vətəndaşların övladları hesabına olurdu. Belə valideynlər unudurlar ki, vətəndaşlıq
borcu vəzifə borcundan daha üstündür və buna vicdanla riayət etmək lazımdır.
Prezident H.Əliyev milli ordumuzun yaradılmasına xüsusi diqqət
yetirmişdir. 1997-ci ildə yazıçıların X qurultayında etdiyi çıxışında H.Əliyev
demişdir: “Hər bir valideyn borcludur, övladını uşaqlıqdan düzgün tərbiyə etsin ki,
o böyüyəndə öz vətəndaşlıq borcunu yerinə yetirməlidir, orduda xidmət etməlidir.
Həmin fikri davam etdirərək Prezident xüsusi olaraq qeyd edir ki, “Azərbaycan
silahlı qüvvələrində xidmət edən hər bir kəs cəmiyyətimizin ən hörmətli, ən
mötəbər adamı olmalıdır”. Bu fikrini Heydər Əliyev 1998-ci ilin fevralında belə
tamamlamışdır: “Orduda xidmət etməyən gənc, cəmiyyətdə hörmət qazana
bilməz”.
Bütün bu deyilənləri nəzərə alaraq, xüsusilə gənclər arasında milli qeyrət,
vətənpərvərlik ruhunu gücləndirmək naminə aşağıdakı tədbirləri həyata keçirməyi
məqsədə uyğun sayırıq.
1) 1993-cü ilin ikinci yarısından başlayaraq gənclərimizdə milli mənlik və
vətənpərvərlik hissi xeyli güclənməkdədir. Azərbaycan əsgəri marşının hətta
məktəblilər və kiçik yaşlılar tərəfindən sevilə-sevilə oxunması buna parlaq
123
sübutdur və bu, qürur doğurur. Bu müsbət hala uyğun olaraq gənclərin Vətəni
müdafiəyə hazırlıq işinə daha geniş cəlb edilməsi naminə yaxşı olar ki, hər ilin 1
sentyabrında bütün məktəblərdə ilk dərslər “Vətənpərvərlik və milli şərəf”
mövzusuna həsr olunsun. Bu tədbirdə müharibə veteranları böyük məmnuniyyətlə
iştirak edərlər.
2) Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin əvvəlində erməni müəlliflərinin həyasız
iddialarına qarşı bir neçə kitabça yazıldı və görünür hesab edildi ki, düşmən
təbliğatına kifayət qədər cavab verildi. Halbuki, heç bir elmi əsas olmadan,
ermənilər tərəfindən dünya ictimaiyyəti içərisində Azərbaycana qarşı düşmənçilik
fikirlərinin geniş təbliği davam edir. Buradan aydındır ki, erməni şovinistlərinin
heç bir əsas olmayan həyasız tələblərinə və təbliğatına qarşı faktiki sənəd və
dəlillərlə arasıkəsilmədən yazılı cavab verməliyik. Belə ədəbiyyatı bir neçə xarici
dildə nəşr etdirərək dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq lazımdır.
3) Azərbaycanda hərbi quruculuq işində qardaş Türkiyə xalqının çoxəsrlik
təcrübəsini öyrənmək və ondan bəhrələnmək məqsədəuyğundur. Türkiyə ordusu,
onun hər bir əsgəri Vətən uğrunda döyüşlərinə görə tarixən şöhrət qazanmışdır.
Türkiyədə orduda xidmət böyük şərəf hesab edilir və bu xidmətə yararlı bütün
vətəndaşlar böyük sevinc hissi ilə əsgəri mükəlləfiyyəti yerinə yetirirlər. Türkiyədə
valideynlər hesab edirlər ki, ailədən sonra gənclərin həqiqi vətəndaş kimi
yetişməsini iki məbədə tapşırmaq olar: məktəb və ordu.
4) Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Konfransının 1998-ci il iyulun əvvəlində
təsis etdiyi Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi bu yaxınlarda öz işinə
başlayacaqdır: həmin məhkəmə birinci növbədə soyqırım və bu silsilədən olan
beynəlxalq cinayətlərə baxacaqdır. Mərkəzi Praqada yerləşən bu təşkilat öz əməli
işinə 2000-ci ildən başlayacaqdır. Xalqımıza qarşı əvvəllər və son on ildə
törədilmiş erməni soyqırımlarının geniş sənədləşdirilməsi işinə indidən başlamaq
və göstərilən Beynəlxalq Məhkəməyə müraciət etmək ən vacib vəzifələrimizdən
biri olmalıdır.
Bu tədbirin vacibliyini sübut edən bircə fakta diqqət edək: Azərbaycan
Prezidenti Heydər Əliyev 1998-ci ildə azərbaycanlıların soyqırımı və köçürülməsi
haqqında iki fərman imzaladıqdan az sonra Ermənistan mətbuatı və ictimaiyyəti
dünyaya səpələnmiş erməni diasporu vasitəsilə fərmanlara qarşı hücuma keçdi.
Belə həyasızlıq erməni şovinistlərinin adət etdikləri köhnə taktikanın davamıdır.
Buna cavab daimi olmalıdır.
Qərbin görkəmli tədqiqatçıları Stenford və Ezzel Kural Şoular, Çastin və
Karolina Makkartilər (ABŞ), Jorj de Molevil (Fransa), Bernard Devis (İngiltərə)
əsaslı dəlillərlə bu nəticəyə gəlmişlər ki, 1915-ci ildə erməni soyqırımı olmamışdır.
Əksinə, 1915-ci ilin əvvəlində Rusiya qoşunları Şərqi Anadoluya hücum etdiyi
dövrdə erməni könüllü dəstələri də türklərə qarşı hərbi əməliyyatlara başlamışlar.
124
Ümumiyyətlə həmin hərbi əməliyyatlarda 2 milyona qədər türk və 200 min erməni
həlak olmuşdur. Buradan aydındır ki, ermənilərə qarşı türklər tərəfindən soyqırım
edilməsi haqqında daşnak iddialarının heç bir əsası yoxdur və 1915-ci ildən sonrakı
84 ildə bu iddia heç bir Beynəlxalq təşkilat tərəfindən qəbul edilməmişdir. Hətta
ABŞ-ın Ermənistandakı səfiri Maykl Lemmo 1999-cu ilin aprelində demişdir;
ermənilərin “1915-ci ildə bizə qarşı genosid olmuşdur” demələri və bunu hüquqi
şəkildə qəbul etdirmək cəhdləri “icra edilməyən duaya amin deməyə” oxşayır.
Jorj de Molevil ermənilərin arasıkəsilmədən hay-küylə qaldırdıqları 1915-ci
il erməni soyqırımı məsələsini nəzərdə tutaraq yazır ki, “Avropa üçün gələcəkdə
çox ağır nəticələrə səbəb ola biləcək erməni təbliğatının özbaşınaçılığını
dayandırmaq üçün bütün sağlam fikirli adamların reaksiyası vacibdir”. Müəllif
eləcə də, xüsusi olaraq qeyd edir ki, erməni təbliğat maşınında bolşeviklərin üç
metodundan istifadə edilir: 1) tarixi təzədən yazmaq cəhdi, 2) təqib olunan rəqibi
günahlandırmaq, 3) düşmənin guya gizli sui-qəsdə hazırlaşması haqqında hay-küy
salmaq.
Ermənistanın daşnak və digər şovinist qüvvələri Azərbaycanın ərazilərinin
20% zəbt etməkdə özlərinə bəraət qazandırmaq istiqamətində indi geniş təbliğat
aparırlar. “Armyanskiy vestnik” jurnalının 1998-ci ildə buraxılmış 2-ci sayında bu
mövzuya aid çap olunmuş dörd məqalədən birinin müəllifi Ruben Zərgəryanın
məqaləsi belə adlanır: “Azərbaycanın insanlığa qarşı törətdiyi hərbi cinayətlərinə
görə tribunalın keçirilməsi zəruriliyi”. Ermənilərin bu dərəcədə mütəşəkkil həyasız
hay-küyünün qarşısında bizim haqq işimizin dünya miqyasında təbliğinin çox
zəifliyinə heç bir bəraət yoxdur. Gec də olsa hərəkətə gəlməyin vaxtı çoxdan
çatmışdır və bunu mütləq etmək lazımdır.
Azərbaycan
Respublikasının Prezidentinin “Vətən müdafiəçilərinin
xatirəsini əbədiləşdirmək haqqında” 1997-ci il 23 dekabr tarixli fərmanı bu sahədə
görüləcək işlərin fəaliyyət proqramıdır.
1905-ci ildə və 1918-ci ilin martında, 1920-ci ilin yazından sonrakı
dövrlərdə erməni terrorizminin qurbanlarının məzarlarının yerlərini müəyyən
etmək, bu yerlərdə xatirə abidələrinin ucaldılması hər bir namuslu azərbaycanlının
Vətəni və xalqı qarşısında şərəfli borcu səviyyəsində icra edilməlidir. Belə
abidələrin olması tarixi hadisələrə aid qaldırılacaq tələblərin kəsərliliyinə böyük
kömək edər.
5) İndiki və gələcək nəsillərimizdə hərbçi xidmətinə sevgi meylini
gücləndirmək,əhalidə hərbi vətənpərvərlik ruhunu yüksəltmək üçün “Azərbaycan
generalları” adlı muzeyin yaradılması vaxtı çatmış tədbirdir.
6) Müstəqil Azərbaycan dövləti Milli Ordusunu Vətəni müdafiə etməyə
qadir səviyyədə yaradarkən ikinci dünya müharibəsi illərində faşizmə qarşı
mübarizəni böyük qələbə ilə qurtarmış Azərbaycanlı veteranlarının döyüş yolunun
125
qiymətləndirilməsi işinin təşkilinə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşır. Azərbaycan
Respublikası Prezidenti H.Ə.Əliyevin 1994-cü il 28 iyununda qəbul etdiyi
“Veteranlar haqqında qanun”da deyilir: “Dövlət orqanları Veteran təşkilatlarına öz
hüquq və vəzifələrini həyata keçirməkdə hərtərəfli kömək göstərməlidirlər”.
İkinci dünya müharibəsi illərində həlak olmuş 300 min nəfərdən çox
azərbaycanlı döyüşçülərinin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün xalqımızın müqəddəs
and yeri olan Dağüstü Parkda, Həzi Aslanovun məzarına yaxın yerdə “Naməlum
əsgərin məzarı” xatirə ansamblının ucaldılmasına ehtiyac duyulur.
7) Respublikanın şəhər və rayonlarının hamısında şəhid qəhrəmanların
adlarının əbədiləşdirilməsi, xüsusilə onların təhsil aldıqları orta məktəblərə
şəhidlərin adının verilməsi məktəbli gənclərə xüsusi təsir bağışlayır və bu işi
gücləndirmək lazımdır.
8) 1941-45-ci illər müharibəsində həlak olmuş azərbaycanlı döyüşçülər
haqqında Xatirə Kitabının nəşrinin başlanması tədqirəlayiqdir: bununla yanaşı
Qarabağ uğrunda döyüşlərdə şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş gənclərimiz haqqında
bütün rayonlar üzrə geniş məzmunlu xatirə kitablarının nəşrinə nail olmaq
lazımdır.
9) Respublikanın orta məktəblərində hərbi hazırlıq dərslərinin yüksək
keyfiyyətdə aparılması üçün bu fənnləri tədris edən müəllimlərin hazırlanmasına
xüsusi qayğı lazımdır.
10) Dünyanın əksər ölkələrində ali qanunvericilik və dövlət orqanlarında
veteranlarla iş üzrə müəyyən qurumlar mövcuddur. Məsələn, Rusiya Federasiyası
Duması tərkibində veteranlarla iş üzrə komitə yaradılmışdır. ABŞ-ın İcra
Aparatında olan 14 departamentdən biri “Veteranlara aid işlər departamenti”
adlanır. Bu ölkənin senatında və Nümayəndələr palatasında da Veteranlar
Komissiyası (komitəsi) vardır. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində
Veteranlarla iş üzrə ayrıca komissiya yaradılması məqsədəuyğundur.
11) Gənc nəslin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində uzun müddət fəal
işləyən
veteran-müəllimlərin,
fəal
müharibə
veteranlarının
əməyini
qiymətləndirmək üçün Respublika Veteranlar Şurası xəttilə “Fəxri veteran” adı
təsis edilməsi məqsədəuyğundur. Qeyd edək ki, belə adın verilməsi Rusiyanın bəzi
muxtar respulikalarında həyata keçirilmişdir və müsbət nəticə verir.
126
MÜNDƏRĠCAT
Oxucuya müraciət
Hərbi sərkərdəlik tariximizə ötəri nəzər (giriş əvəzi)
I fəsil. Ġkinci dünya müharibəsinin baĢlanması
§ 1. Müharibənin mərhələləri
§ 2. Sovet–Finlandiya müharibəsi
II fəsil. Böyük Vətən müharibəsi II dünya müharibəsinin əsas və ən
ağır mərhələsidir.
§ 1. Böyük Vətən müharibəsinin ilk dövrünün ağır döyüşləri
Moskva altında döyüşlər
Stalinqradın müdafiəsində azərbaycanlı döyüşçülərin geniş iştirakı
§ 2. Qafqaz uğrunda döyüşlərin başlanması və Azərbaycanda milli
diviziyaların təşkil edilməsi
§ 3. Milli diviziyaların döyüş yolu
§ 4. Qafqaz uğrunda döyüşlər – Böyük Vətən müharibəsində qələbənin ən
mühüm mərhələlərindən biridir.
§ 5. Azərbaycan xalqının faşizm üzərində qələbədə böyük xidməti
§ 6. Müharibənin sonrakı mərhələlərində Azərbaycanlı zabit və əsgərlərin
döyüş rəşadəti
§ 7. Azərbaycanlı döyüşçülərin faşizmə qarşı partizan və müqavimət
hərəkatlarında iştirakı
§ 8. Böyük Vətən müharibəsi illərində “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı” və
“Şöhrət” ordeninin üç dərəcəsi ilə təltif edilmiş azərbaycanlılar.
III fəsil. Ġkinci dünya müharibəsinin yekunları. Faktlar və düĢüncələr.
§ 1. II dünya müharibəsinin son mərhələsi. Uzaq Şərqdə müharibə alovunun
söndürülməsi
§ 2. Müharibə illərində əsir düşmüş vətəndaşlarımız haqqında (faktlar və
düşüncələr)
IV fəsil. Müharibə veteranları hərəkatının təĢkilatlanması və gənclərin
hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsində veteranların rolu
§ 1. Müharibə veteranları hərəkatının təşkilatlanması
§ 2. Hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinin məzmunu və əsas istiqamətləri
§ 3. Gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində veteranların rolu
§ 4. Milli və hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyənin vəhdəti haqqında
Veteranlar marşı
Nəticə
Gənclərin
hərbi-vətənpərvərlik
tərbiyəsini
gücləndirmək
istiqamətində təkliflər
127
ĠSMAYILOV ĠSRAFĠL ZAKĠR OĞLU
AZƏRBAYCANLILARIN II DÜNYA MÜHARĠBƏSĠNDƏ ĠġTĠRAKI
I.Z.ISMAILOV
TAKING PART THE AZERBAIJAN PEOPLE IN THE WORLD
WAR II
ИСМАЙЛОВ ИСРАФИЛ ЗАКИР ОГЛЫ
УЧАСТИЕ АЗЕРБАЙДЖАНЦЕВ ВО ВТОРОЙ МИРОВОЙ
ВОЙНЕ
128
Yığılmağa verilmişdir 2.07.99.
Çapa imzalanmışdır 5.08.99.
Formatı 60x84, mətbəə kağızı № 2.
Şərti çap vərəqi 12,5. Uçot nəşr vərəqi 12,5.
Tirajı 500, sifariş № 180.
Qiyməti müqavilə ilə
Qızıl Şərq mətbəəsi
Dostları ilə paylaş: |