Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 Vətən mövhumunun özəyindəki Vətənin vüqarlı oğullarıdır! Yalnız vətəndaşlıq şüuru tam formalaşmış insan cəsarətlə deyə bilər ki, vətən elə məndən başlanır! Vətən duyğusunun yetişməsində, vətəndaşlıq mövqeyinin müəyyənləşməsində bə dii ədəbiyyatın, özəlliklə Xəlil Rza şeiriyyəti kimi odlualovlu poeziyanın rolu danılmazdır. Şairin “Adımızsoyadımız”, “İki qardaşın söhbəti”, “Ürə yimdə qalan tikan”, “Türk sözündən qorxan gəda”, “Göylərdən gələn kişi”, “Ağ pambıqda bir damla qan” və digər monumen tal, böyük emosional təsir qüvvəsinə malik olmaqla yanaşı, cid di maarifçilik funksiyası daşıyan əsərləri oxucuya onun qədim, şanlı soykökündən xəbər verir, onun hansı zəngin mənəvi mədəni xəzinənin varisi, yurdun keşməkeşli, eyni zamanda şərəfli tarixində boy göstərmiş hansı mərd ərənlərin xələfi oldu ğunu xatırladır, bununla da bayağı ehkamları qırır, yeni ideoloji təxribatların qarşısını alır, dostu düşməndən ayıraraq xalqa ya bançı tarix sırımaq istəyənləri vətəndaşşair cəsarəti ilə ifşa edir! Xəlil Rza Ulutürkün obrazlıpoetik aləminə, zəngin könül dünyasına səyahət etmək öz mənəvi aləmini zənginləşdirmək, eyni zamanda saflaşdırmaq deməkdir. Buna görə də onun irsinə olan oxucu marağı heç vaxt tükənməyəcək! * * *
Xəlil Rza Ulutürk XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının ən məh sul dar qələm sahiblərindəndir. Bitməztükənməz konstruktiv enerjiyə malik olan şair yaradıcılıq yanğısı ilə, yazıbyaratmaq eşqi ilə yaşayır, çarpışır, mübarizə aparırdı. 10 Xəlil Rza bədiifəlsəfi fikir tariximizə təkcə şair kimi de yil, həm də alim, tərcüməçi, publisist və salnaməçi kimi daxil olub. 40 ilə yaxın bir dövrdə qələmə aldığı 200 cilddən artıq gündəliklərində yurdumuzun obyektiv bədiipublisistik sal na məsi var, bu salnamə ideoloji buxovlardan tam azaddır. Bu cild lər də zəngin tədqiqat obyekti kimi öz ciddi araşdırmaçısını gözləyir. Belə dərin, çoxqatlı, çoxşaxəli bədiiestetik, elminəzəri irsin sahibi olan ustadın bir cildlik seçilmiş əsərlərini tərtib etmək heç də asan məsələ deyilmiş. Sanki ağırağır, uğuldayauğulda ya ləngərlənən nəhəng bir okeandan təbərrik kimi bir cüt ovuc saf su götürmək arzusundasan, amma bunu necə edəsən? Hara dan və necə yaxınlaşasan ki, bu ucsuzbucaqsız, dərin ümmanın qoynunda itibbatmayasan?! Bu kitabda şairin 62 illik ömrünün son 3540 ilində yaran mış poe tik örnəklər cəmləşib. Kitabı tərtib edərkən xronoloji ardıcıllıq prinsipindən vaz keçilib, bu böyük, zəngin poetik irs tematik cəhətdən təsnif olunaraq, oxucuların ixtiyarına verilib. Azərbaycançılıq, Türkçülük, Turançılıq məfkurəsindən doğu lub, qayəsi Vətən, Vətənpərvərlik, Vətəndaşlıq olan ictimaisiya si lirika, fəlsəfi mahiyyəti estetik təkamül, mənəviəxlaqi saflıq, düzlük, halallıq uğrunda mübarizə, vəfa, sədaqət, humanizm kimi ali dəyərləri özündə ehtiva edən aşiqanəməhəbbət lirika sı, sadalanan bütün məziyyətləri öz ideya məzmununda üzvi şə kildə sintezləşdirən monu men tal əsərlərpoemalar və dünya poeziyasının öncül nümunələrindən dilimizə tərcümə olun muş sayseçmə poetik örnəklər bircildliyin əsasını təşkil edərək, müəllifin yaradıcılıq imkanlarını, vətəndaşlıq mövqeyini, obraz lar sisteminin özəlliyini, poetik dünyasının miqyasını açıqlayır. Şairin müxtəlif illərdə uşaqlar üçün qələmə aldığı şeirlərin bir qismini bu kitaba daxil etməyi də məqsədəuyğun bildik.
11 Qeyd etdiyimiz kimi, Xəlil Rza Ulutürk bədii tərcümə sahəsində də olduqca məhsuldar fəaliyyət göstərmişdir. Tərcümə əsərlərini seçərkən yenə müəyyən çətinliklərlə qarşılaşdıq. Şai rin dilimizə çevirdiyi poetik irsin həcmi 1120 (!) səhifədir. On ların hamısı küll şəklində 2010cu il “Çinarçap” nəşriyyatında işıq üzü görmüş “Dünyaya pəncərə” adlı monumental kitabda cəmlənib. Corc Bayronun “Man fred”, İlya Selvinskinin “Babək” mənzum dramları, Musa Cəlilin “Moabit dəftəri”, yaxud, “Tu ran çələngi” toplusu və bir sıra digər əsərlər irihəcmli, möh təşəm ədəbi abidələrdir. Həcm baxımından onlardan ikisi bir cildlik poetik toplunun tərtibi üçün yetərlidir. Odur ki, adı çə kilən əsərlərin çoxunun vaxtilə ayrıca kitab şəklində oxuculara təqdim olunmasını nəzərə alaraq, bu nümunələrdən qısa fraqmentləri təqdim etmək fikrindən daşındıq. Bu kitabda şairin Avropa, Asi ya, Cənubi Amerika, Afrika şeirinin klassiklərindən məharətlə dilimizə çevirdiyi nümunələr toplanıb. Bu da, zən ni miz cə, şairin bədii tərcümə sahəsindəki fəaliyyəti haqda kifayət qədər dolğun təsəvvür yaratmaq imkanı verir. Xəlil Rza ədəbi dilimizin incəliklərinə mükəmməl yiyələnmiş, həm çinin klassik poeziyamız üçün səciyyəvi olan ərəbfars tər kiblərini də yaxşı bilən bir qələm sahibi idi. Şairin dilinə həs sas lıq la yanaşılıb. Bu kitabda onun imlası və leksikası oldu ğu kimi saxlanılıb. XXI əsrin oxucuları bu kitabda “gələnək”, “yetənək”, “sümürgə”, “vaysınmaq”, “həslənmək” və sairə bu kimi ifadələrə rast gələcək, “kurqan” (qurğan), “kapkan” (qap ğan), “uraqan” (urağan) kimi kəlmələrin öz doğma sözlərimiz olduğunu bir daha qavrayıb, zövq alacaqlar. Dilimizdə “kimi” tək işlənən qoşma Ulutürkün misralarında türksayağı “kibi” tək təqdim olunur. İllərin aylarının adı türk təqvimində oldu ğu kimi verilir (Aralıq, Ocaq, Şubat və s.). Sovet dövründə qəzet
Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|