Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif Günaydın Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
- “... Bir də gələcəyəm Azərbaycana!”
12 və nəşriyyat redaktorları ilə bu sözlər üstündə daim çarpışma da olan şairin təqdim olunan toplusunda yuxarıda sadalanan kəlmələr yenə də olduğu kimi verilir. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Xəlil Rzanın yaradıcılığı senzor nəzarətindən qurtulur. Şairin öz dili ilə desək, onun ikinci ömrü, ən gözəl həyatı da elə bu tarixdən, Azərbaycanın müstəqillik dövründən başlayıb mərhələmərhələ davam etməkdədir. Xalq Bankın “Xalq Əmanəti” mədəniyyət layihəsinin tə şəb büsü və səyləri ilə ərsəyə gələn bu poetik toplunun xalq şairinin xalqa, vətənə təmənnasız xidmətə həsr etdiyi zəngin, məhsuldar, ibrətamiz ömrünün yüksək mərhələsinin daha bir təzahürü ola cağına ümid edir, bu dəyərli ədəbi abidənin işıq üzü görməsində zəhmətini əsirgəməyənlərin hamısına və əlbəttə, şairin ömürgün yoldaşı, məsləkdaşı Firəngiz xanıma dərin minnətdarlığımızı bildiririk.
13 Mən öləndən sonra ikinci ömrüm, Ən gözəl həyatım başlanmalıdır... Xəlil Rza Ulutürk Təpədən dırnağa bir türk idi, hətta o dərəcədə ki, adına və soy adına da tənqidi yanaşır, bu sözlərin ərəb mənşəli olduğuna təəssüflənirdi. Ona görə də bir çox şeirlərini “Odsevər” adı ilə imzalayırdı. Bəs necə? İlk gəncliyindən od parçası kimi tanıdığımız Xəlil Rza odu sevməzmi? Sevməz olurmu? Elə bu od sevgisi də, Odlar Yurdu na Şeyx Sənan vurğunluğu da onu öz xalqının xoşbəxtliyi, doğma yurdun özgürlüyü uğrunda bir Səməndər quşu kimi yandırmadımı? Yandırmaz olurmu? Fələklər yandı ahimdən, Muradım şəmi yanmazmı? – deyə nalə çəkdi dahi sələfi Məhəmməd Füzuli. Xəlil Rzanın da nəfəsi od püskürürdü, ancaq nalə deyildi bu, hayqırtı, tələb idi. Öz halal haqqını dərk edib, “zalımın atasına od vurmaq” (Mirzə Fətəli Axundzadə) istəyən bir xalq bahadırının nərəsi idi. Bu nərənin odualovu fələklərə deyil, “Sovetlərə” qarşı yönəlmişdi və sonunda yandırıbqarsaladı da onu! “... Bir də gələcəyəm Azərbaycana!” Ön söz 14 Xəlil Rzaya çox vaxt tribun şair, ictimaisiyasi lirikanın böyük nümayəndəsi deyirlər. Burası çox doğrudur, ancaq onu da unut mayaq ki, lirikaya siyasi çalar adətən şairin kamil bir vətəndaş kimi formalaşmasından sonra gəlir. Necə ki, rus şairi Nekrasov: “Şair olmaya bilərsən, ancaq vətəndaş olmağa borclusan!” – de yirdi. Xəlil Rza anadan şair doğulmuşdu. Anasının südü, atası nın halal çörəyi, torpağa, eləobaya vurğunluq onu vətəndaşa çe virdi. Vətəndaşlıq borcunu rejimin qorxusu altında bəzən ikinci plana adladan ziyalılara, bilmirəm, nədənsə “Şəngülüm!” deyir di. “Şəngülümlərin” əhatəsində havası çatmırdı, çox qala bilmir di. Qəzəbininifrətini məşhur “dəftərxana kitablarına” əndərirdi. Onun müşahidələrinin yer aldığı bu dəftərxana kitabları son radan makinaya köçürülür, üstüstə gətirilib cildləndirilirdi. Hər biri 450500 səhifədən ibarət olan bu gündəliklərin sayı 200ü ötüb. Bu da özüözlüyündə Azərbaycan, bəlkə də dünya ədəbiyyatı tarixində unikal bir faktdır. Şairin XX əsrdə bizə ya digar qoyub getdiyi zəngin irsin içində bu gündəliklərin öz yeri, öz dəyəri var. Yeni əsrdə dünyaya gəlmiş yeni nəsillər bu irsdən zamanzaman bəhrələnəcəklər. Ötən əsrin dörddə biri – 25 il keçəcək və Xalq şairi Ulutürk ilə vida mərasimində Ulu Öndər bu sözləri deyəcəkdi: “Xəlil Rza bir vətəndaş, bir insan kimi bütün xüsusiyyətləri ilə daim sevilmişdir. Mən daim onun yaradıcılığına, insanlığı na, vətəndaşlığına, ən çox da cəsurluğuna, əyilməzliyinə, öz ide yalarından dönməzliyinə hörmət etmişəm, onu yüksək qiy mət ləndirmişəm. Ona görə bu itki bütün Azərbaycan xalqı kimi, mə nim üçün də böyük itkidir.” (Heydər Əliyev. Ədəbiyyatın yüksək borcu və amalı. Bakı, 2000, s. 213.) Əlbəttə, həmişəki kimi bu dəfə də Ulu Öndər təvazökarlıq edirdi; Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin
15 Birinci Katibi kimi onun başlıca vəzifələrindən biri – bu müttəfiq respublikada, əslində isə Qırmızı Rusiya İmperiyasının 14 əya lə tindən birində ideoloji dissidentlərin kökünü qazmaq idi. Ancaq o nə edirdi? Hər vasitə ilə Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza və baş qa azadlıq aşiqlərinin üzərində öz görünməz qanadlarını gərirdi. Bunu necə edirdi? Necə bacarırdı? Bir Tanrısı, bir də özü bilir... Ancaq edirdi və Azərbaycanın dissident sənətkarlarının uzun illər ərzində rejimlə kəlləkəlləyə gəlməklərinə baxmayaraq bu qarşı durmadan salamat çıxmaları məhz Heydər Əliyevin xidməti idi. Bayaq dediyim kimi, yaradıcılığının 90 faizini siyasi lirika təşkil etsə də, Xəlil Rza əslində, qovulaqovula “namərd” edilmiş mərd şairlərdən – incə liriklərdən, gözəllik aşiqlərindən biri idi. Bu mənada Xalq şairi Səməd Vurğunun başqa bir şair haqqında dediyi: “Şair, nə incədir rübabın sənin!” sözlərini Xəlil Rzanın da rübabına aid etmək olar. İnanmıram gözümə, Sən gəlmisən bu axşam. Mən öz səadətimə Özüm heyran qalmışam. Zərli libasında sən Sanki qızıl laləsən. Gözləri bir cüt ulduz, Saçları şəlaləsən. Dillər əzbəri olan bu gözəl nəğməylə yanaşı, tələbəlik illərində qələmə alınmış “Liftdə görüş” şeiri də yada düşür: İndi bildim həyatın Necə dəmləri varmış: Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|