Azßrbaycan dèLÈ HƏvva abdullayeva iradə ƏFƏNDİyeva
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çap üçün deyil
- “İnsanlar Vətənə məhəbbətlərini səs-küylə deyil, öz əməlləri ilə sübut edirlər” (V.İvanov).
- Viktor Hüqo 2) Bütün elmlərin bünövrəsi təhsillə qoyulur. Əbu Turxan
22 SЮZ EHTИYATI qarovul çəkmək – караулить qənşər gəlmək – идти навстречу ❶ Səs tonu və tempi gözləməklə mətni rollar üzrə oxuyun, sonra səhnələş- dirin. ❷ Necə bilirsiniz, aşağıdakı planda mətndəki ardıcıllığın pozulmasına yol verilmişdirmi? Fikrinizi əsaslandırın və düzgün ardıcıllığı bərpa edərək mətnin məzmununu qısaca danışın. 1) Bura məktəbə oxşamırdı. 2) Xəstə sağalası olsa, təbib qənşər gələr... 3) Bağışlayın, Siz Çernyayevski deyilsiniz ki? 4) Bu işə çoxdanmı başlamısan? 5) Yoxlamaq istəyirsiniz? 6) Siz nə qədər böyük iş gördüyünüzü bilirsinizmi? 7) Darıxmamaq üçün uşaqları başıma yığıb yazı-pozu öyrədirəm. ❸ Aşağıdakı sualların mətnin məzmununu əks etdirmədiyini faktlarla əsaslandırın. 1) Əhməd uşaqlara yazı-pozu öyrətdiyini A.Osipoviçdən niyə gizlətdi? 2) Aleksey Osipoviç Əhmədin gördüyü işə niyə əhəmiyyət vermədi? 3) Aleksey Osipoviç Əhmədin kənddə uşaqlara dərs deməyini niyə böyük xidmət hesab etmirdi? 4) Aleksey Osipoviç Əşrəf Göytəpəlini tanıdığını niyə boynuna almadı? ❹ Mətn üzrə tərtib edilmiş aşağıdakı sualların bəzilərində səhvlərə yol verilmişdir. Əvvəlcə həmin sualları müəyyənləşdirib səhvləri aradan qaldırın, sonra isə onları cavablandırın. 1) A.Osipoviç gəldiyi evi nə üçün məktəbə bənzətmişdi? 2) Nəyə görə uşaqların dəftərləri A.Osipoviçin diqqətini cəlb etmişdi? 3) Özünü necə təqdim etdi A.Osipoviçə Əhməd? 4) Darıxmaq üçün kim idi yazı-pozu öyrədən uşaqlara? 5) A.Osipoviç Əhmədin uşaqlarla məşğul olduğunu bildikdə nə dedi? 6) A.Osipoviç “böyük iş” dedikdə nəyi nəzərdə tuturdu? 7) Hardan bildi Əhməd A.O. Çernyayevski olduğunu qonağın? ❺ Qruplara bölünün və hərəniz oxuduğunuz mətnin aşağıda verilmiş ad- lardan hər hansı biri ilə adlandırılmasının daha məqsədəuyğun olduğunu fakt- larla əsaslandırmağa çalışın. Danışarkən səs tonunuzu düzgün tənzimləməyə səy göstərin. 1) Burada nə var ki? 3) Xəstə sağalası olsa, təbib qənşər gələr. 2) Böyük xidmət. Çap üçün deyil 23 ❻ Mətndə qara şriftlə verilmiş söz və ifadələrin mənasını düzgün anladığınızı nümayiş etdirmək üçün onları yaxınmənalı qarşılıqları ilə əvəz edib cümlələri yenidən oxuyun. ❼ Mətndə göy rəngdə verilmiş sözlər barədə düzgün olmayan fikir hansıdır? A) Hər iki feil indiki zamanda işlənib. B) Feillərdən biri təsdiqdə, biri isə inkarda işlənib. C) Feillərdən hər ikisi üçüncü şəxsin təkində işlənib. D) Bu feillər mətndə bir-birinə sinonimdir. E) Hər iki feil quruluşca sadədir. ❽ Aşağıdakı cümlələrdə yiyəlik halla əlaqələnən sözlər buraxılmışdır. Həmin sözləri mətnin məzmununa əsasən tapıb yerinə yazın və onların hansı şəkilçi ilə işlənməli olduğunu əsaslandırın. 1) Elə evin – də müəllimə bənzəmirdi. 2) Əhməd qonağın dəftərlərlə – görüb ayaq saxladı. 3) Bilirəm, uşaqlar yazıb, bəs sizin – nə gəzir? 4) Sənin bu kənddə uşaqlara – – böyük xidmətdir. 5) Aleksey Osipoviç ayağa durub Əhmədin – yapışdı. 6) Bəs Siz mənim – hardan bilirsiniz? 7) Əşrəfin – . İndi Sizin – . 8) Bizim ən yaxşı oxuyan – . 9) Sizin – neçəsini Qoriyə oxumağa apara bilərəm? | Verilmiş cümlələrin sıralanmasında bir yerdə mətndəki ardıcıllıq pozul- muşdur. Ardıcıllığın pozulduğu cümləni tapıb səsləndirin və mətnə istinad etməklə fikrinizi əsaslandırın. ❾ Müəllimin təklif etdiyi mətni Azərbaycan dilinə tərcümə edib məz- mununu danışın. ❿ Necə düşünürsünüz, aşağıdakı aforizmdə deyilən fikri mətndəki hər iki obraza aid etmək olarmı? Bu mövzuda debata qoşulun və fikirlərinizi mətn və çalışmalardakı faktlara istinad etməklə əsaslandırmağa çalışın. “İnsanlar Vətənə məhəbbətlərini səs-küylə deyil, öz əməlləri ilə sübut edirlər” (V.İvanov). 1) Əhməd, özü dediyi kimi, darıxmamaq üçün uşaqları başına yığıb on- lara yazı-pozu öyrədir. A.Osipoviç isə, sadəcə, vəzifə borcunu yerinə yetirir. Əhməd demişkən, “Burada nə var ki?” 2) İstər Əhmədin, istərsə də A.Osipoviçin gördükləri iş vətənin gələcəyini düşünən insanların gördüyü işdir. Bu isə elə vətənə məhəbbətin sübutudur. Çin atalar sözündə deyildiyi kimi: “Planınız 1 illikdirsə – düyü əkin, 10 illikdirsə – ağac əkin, 100 illikdirsə – insanlara təhsil verin”. ⓫ Mətndə altından xətt çəkilmiş sözlər üzərində müşahidə aparın və on- lardan hansının sifət, hansının zərf olduğunu əsaslandırın. | Tapdığınız sifətlərin ifadə etdiyi əlaməti artırıb, azaltmağa cəhd göstərin. Çap üçün deyil 24 ⓬ Qruplara bölünün və hərəniz aşağıdakı aforizmlərdən biri üzrə fikirlərinizi faktlarla əsaslandırmağa çalışın. HИKMЯT XЯZИNЯSИNDЯN 1) Açılan hər məktəb bir həbsxananın bağlanması deməkdir. Viktor Hüqo 2) Bütün elmlərin bünövrəsi təhsillə qoyulur. Əbu Turxan 3) Heç bir millət qılınc və tüfənglə qabağa getməyibdir. Ancaq elmin gücünə tərəqqi etmək mümkündür. Nəriman Nərimanov | Oxuduğunuz hər bir aforizmdəki mənsubiyyət şəkilçili sözü tapıb aid olduğu sözlə birlikdə səsləndirin. Həmin sözlərin qəbul etdiyi şəkilçinin neçənci şəxsi bildirdiyini, aid olduğu sözlərin ismin hansı halında işləndiyini deyin. | Aforizmlərdəki mənsubiyyət şəkilçili hər bir sözün aid olduğu ismi müxtəlif hallarda işlətməklə yeni birləşmələr yaratmağa cəhd göstərin. Bu yol- la mənsubiyyət şəkilçisi qəbul etmiş sözün özündən əvvəl ismin hansı halının işlənməsini tələb etdiyini əsaslandırın. Köməkçi: pələngin dərisi – pələngə dərisi, pələngi dərisi, pələngdə dərisi ... ⓭ Mətndəki “tələbələrimizdəndir” sözünü kök və şəkilçiyə ayırıb dəftərinizə yazın. Buradakı hər bir şəkilçinin funksiyasını müəyyənləşdirin. ⓮ İnternetdən istifadə etməklə Qori Müəllimlər Seminariyasının Azər- baycan şöbəsi ilə bağlı maraqlı bir təqdimat hazırlayıb sinifdə təqdim edin. ⓯ Mətndə sarı fonla fərqləndirilmiş abzası yenidən oxuyun. Bu mövzuda düşündükləriniz əsasında “Böyük xidmət” başlıqlı bir mətn tərtib edib yazın. ⓰ Siz Əhmədi VI sinifdə oxuduğunuz “Peşmançılıq” mətnindən tanı- yır sınız. Necə bilirsiniz, xarakterindəki alicənablıq, təvazökarlıq kimi xüsu- siyyətlər onun təhsilli bir insan olmasından irəli gələ bilərmi? Hər iki mətndən aldığınız təəssürat əsasında Əhmədin xarakterini konkret faktlara istinad etməklə səciyyələndirin. ⓱ Mətnin birinci və ikinci hissəsində qırmızı rəngdə verilmiş sözlər üzərində müşahidə aparın, sonra onları ayrı-ayrı sütunlarda dəftərinizə yazın. Hər iki sütundakı sözlərin qəbul etdiyi şəkilçiləri bir-biri ilə müqayisə edin: hər bir qrup üçün xarakterik olan şəkilçilər hansılardır? Fikrinizi faktlarla izah edin. ⓲ Axırıncı abzası diqqətlə oxusanız, görəcəksiniz ki, orada işlənmiş atalar sözünün mənası elə həmin abzasda aydınlaşır. Həmin abzası bir daha oxuyun və kursivlə verilmiş atalar sözünün mənasını necə başa düşdüyünüzü izah edin. Çap üçün deyil Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|