Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ
Yüklə 2,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cabbar Cabbarov Hԥsԥn Ԥlizadԥ ISBN 978-9952-34-085-3 947.54/04-dc22
| 1 Azԥrbaycan dili vԥ tarixi Z ø Y A B Ü N Y A D O V AZԤRBAYCAN VII-IX ԤSRLԤRDԤ ùԤRQ – QԤRB BAKI 2007
2 Bu kitab "Ziya Bünyadov. AzΩrbaycan VII-IX ΩsrlΩrdΩ" (Bak , AzΩrnΩúr, 1989) nΩúri Ωsas nda tΩkrar nΩúrΩ haz rlanm úd r Rus dilindԥn tԥrcümԥ edԥnlԥr: Cabbar Cabbarov Hԥsԥn Ԥlizadԥ ISBN 978-9952-34-085-3 947.54/04-dc22 Azԥrbaycan tarixi - VII-IX ԥsrlԥr Ziya Bünyadov. Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥrdԥ Bak , "ùԥrq-Qԥrb", 2007, 424 sԥh. Kitabda Azԥrbaycan n ԥrԥblԥr tԥrԥfindԥn istila edilmԥsi dövrü ilk dԥfԥ tԥdqiq olunur. Onun siyasi vԥ sosial-iqtisadi vԥziyyԥti, yerli hakimiyyԥtin Ԥrԥb xilafԥtinԥ münasibԥti, istilaç lara qarú xalq n azadl q mübarizԥsi nԥzԥrdԥn keçirilir. ønzibati bölgü, vergi sistemi, kԥnd tԥsԥrrüfat n n inkiúaf vԥ s. haqq nda mԥlumat verilir. Zülmkarlarla mübarizԥ aparm ú Babԥk vԥ onun silahdaúlar haqq nda ԥrԥb mԥnbԥlԥrindԥn götürülmüú materiallar böyük maraq do÷urur .
3 GøRøù Son illԥr tarix elmi Zaqafqaziya xalqlar tarixinin öyrԥnilmԥsindԥ ԥhԥmiyyԥtli müvԥffԥqiyyԥtlԥr ԥldԥ etmiúdir. Yaz l mԥnbԥlԥri nԥúr etmԥklԥ yanaú , Zaqafqaziya respublikalar nda arxeoloji vԥ etnoqraf k tԥdqiqatlar apar l r, bu tԥdqiqat mԥnbԥlԥri ԥsas nda Gürcüstan, Azԥrbaycan vԥ Ermԥnistan tarixinԥ aid ümumi ԥsԥrlԥr, habelԥ Zaqafqaziyada yaúayan xalqlar tarixinin ayr -ayr mԥsԥlԥlԥrinԥ dair bir s ra monoqraf ya vԥ xüsusi ԥsԥrlԥr yarad lm úd r. Buna baxmayaraq, Zaqafqaziyanm ayr -ayr rayonlar n n vԥ hԥtta bir s ra dövrlԥrin tarixi hԥlԥ dԥ iúlԥnib haz rlanmam úd r. Bu, hԥr úeydԥn ԥvvԥl, tarixi-co÷raf mԥfhum kimi götürülԥn Azԥrbaycan ԥrazisini tԥúkil edԥn vilayԥtlԥrin tarixinԥ aiddir. Azԥrbaycan tarixinin XIII ԥsrdԥn baúlayan dövrü nisbԥtԥn öyrԥnildiyi halda, VII-IX ԥsrlԥr dövrü ԥsla öyrԥnilmԥmiúdir. Bu monoqraf ya, yaz l mԥnbԥlԥr vԥ arxeoloji (xüsusilԥ numizmatik) materiallar imkan verdiyi dԥrԥcԥdԥ, VII-IX ԥsrlԥr dövründԥki Azԥrbaycan tarixini iú qland rmaq üçün bir tԥúԥbbüsdür. Lakin bu monoqraf ya Azԥrbaycan n hԥmin dövrdԥki sosial-iqtisadi vԥ siyasi tarixinin bütün cԥhԥtlԥrini iú qland r b haz rlamaq vԥzifԥsini öz qarú s na qoymur: bu tarixin ԥsas aspektlԥri tԥdqiq edilmiúdir; mԥdԥniyyԥt vԥ din mԥsԥlԥlԥri yaln z Azԥrbaycan ԥrazisindԥ yaúayan xalqlar n etnogenezi (mԥnúԥyi) problemini iú qland rmaqla ԥlaqԥdar olaraq nԥzԥrdԥn keçirilmiúdir. Azԥrbaycan ԥrazisinin arxeoloji cԥhԥtdԥn tԥdqiqi (mövcud olan bütün maddi mԥdԥniyyԥt abidԥlԥrini qeyd etmԥk mԥnas nda tԥdqiqi) hԥlԥ baúa çatmad ÷ ndan, müԥllif yaln z arxeoloji qaz nt lar nԥticԥsindԥ ԥldԥ edilԥn azac q materialdan istifadԥ etmiúdir. Azԥrbaycan n ilk orta ԥsrlԥr dövrü arxeoloji cԥhԥtdԥn az öyrԥnildiyi üçün tam bir s ra mԥsԥlԥlԥr hԥll edilmԥmiú halda qal r; bu mԥsԥlԥlԥr isԥ yaln z Azԥrbaycan, Gürcüstan vԥ Ermԥnistan elmlԥr akademiyalar maddi mԥdԥniyyԥt obyektlԥrini ümumi proqram ԥsas nda birgԥ öyrԥnmԥlԥri nԥticԥsindԥ hԥll edilԥ bilԥr. Orta ԥsrlԥr materiallar n n yaln z birgԥ öyrԥnilmԥsi hԥm Azԥrbaycan xalq n n, 4 hԥm dԥ Zaqafqaziya respublikalar xalqlar n n tarixinԥ aid mԥsԥlԥlԥri kifayԥt qԥdԥr dol÷un iú qland rma÷a imkan verԥr. Biz, eyni bir dildԥ dan úan azԥrbaycanl lar n indi yaúad ÷ ölkԥnin hԥr iki hissԥsini Azԥrbaycan adland rmaqla bԥrabԥr, hԥr bir müԥyyԥn halda Azԥrbaycan n mԥhz hans ԥrazisinin nԥzԥrdԥ tutuldu÷unu, mԥsԥlԥn, onun úimal rayonlar olan Arran (Albaniya), ùirvan, Sünik, Arsax, Uti, Girdiman, ùԥki, Qԥbԥlԥ, Dԥrbԥnd vilayԥti, Beylԥqanm , yoxsa cԥnub rayonlar olan Mu÷an, Bԥzzeyn, Naxç vanm nԥzԥrdԥ tutuldu÷unu ayd nlaúd r r q. VII-IX ԥsrlԥrdԥ Azԥrbaycan ԥrԥblԥr tԥrԥf ndԥn iú÷al olunur, onun ԥrazisi Ԥrԥb xilafԥti tԥrkibinԥ daxil edilir vԥ nԥzԥrdԥn keçirilԥn dövrün ax rlar nda ԥrԥb a÷al ÷ na son qoymuú bir s ra müstԥqil dövlԥt vԥ ölkԥlԥr yarad l r. Azԥrbaycanda bu dövr onun ԥrazisindԥ iki böyük dövlԥtin - Mԥzyԥdilԥr - ùeybanilԥr (úimalda) vԥ Sacilԥr (cԥnubda) dövlԥtinin ԥmԥlԥ gԥlmԥsi ilԥ bitir. Bu iki dövlԥtin Azԥrbaycan ԥrazisindԥ yaran b ԥmԥlԥ gԥlmԥsi prosesi, vaxtilԥ vahid olan Ԥrԥb xilafԥtinin hԥr yerindԥ eyni hadisԥlԥrin baú vermԥsi ilԥ eyniyyԥt tԥúkil edir vԥ bütün Yax n ùԥrqdԥ feodal münasibԥtlԥrinin daha da inkiúaf n ԥks etdirirdi. Ԥsԥrin qarú s nda duran vԥzifԥ, ԥrԥb hakimiyyԥti dövründԥki Azԥrbaycan tarixini nԥzԥrdԥn keçirmԥk, habelԥ ԥrԥb hakimiyyԥtinin ortadan qald r lmas ilԥ nԥticԥlԥnib Azԥrbaycan xalq n n uzun sürԥn tԥúԥkkülü tarixindԥ yeni sԥhifԥ açan sosial-iqtisadi vԥ siyasi proseslԥri, sԥbԥb vԥ úԥraiti xarakterizԥ etmԥkdir. Tԥbiidir ki, tԥdqiqat m z n nԥticԥlԥri tamamilԥ bitkin hesab edilԥ bilmԥz, zira qarú da, hԥlԥ aúkara ç xar lmam ú yaz l mԥnbԥ materiallar n vԥ maddi mԥdԥniyyԥt abidԥlԥrini toplamaq vԥ tԥnqidi tԥhlil etmԥk kimi böyük vԥ çox a÷ r bir iú durur. Müԥllif, sonralar Azԥrbaycan ԥrazisini tԥúkil etmiú vilayԥtlԥrin ümumi tarixi xülasԥsini vermԥk, ölkԥnin tarixi inkiúaf n n ԥsas dövrlԥrini qeyd etmԥk vԥ onun iqtisadi, siyasi vԥ ictimai tarixinin ԥn mühüm problemlԥrini iú qland rmaq vԥzifԥsini öz qarú s na qoymuúdur. Bununla ԥlaqԥdar olaraq bir s ra mԥsԥlԥlԥr bir problem kimi, habelԥ ԥmԥli fԥrziyyԥlԥr úԥklindԥ irԥli sürülüb izah edilir.
Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|