84
Sa beynşa tatunşta qərəmzaqo afiri ubsa. Benexsa. Nexe:
A, bala zu qamişteza vi babay qərəmcux mani va? Mani
cacluğa?
Nexe:
-
Efa, kəvəğaz zu busquna curkaz, hun ciq harekan begen
manuva vi bavay qərəmcuq?!
Bir keşişi aparırlar qəbiristanlığa dua oxumağa. Baxır belə.
Deyir:
-
Ay bala, mən başa düşmürəm ki, sənin dədənin qəbri
hansıdı? Hansı kol-kosdu?
Deyir: qoy axtarım, mən pusquda dayanım, sən sür elə gəlsin,
görək hansıdı, sənin dədənin qəbri?!
Hoha hiş, kobi kandağa tüş
Yöndəmsiz arabaciyox bene. Hər ği hari nextun araba
tarabene, xena baftene tene ceysa. Te vədə me əyitmoğo petun.
Həysəl saml ağılaxun kəm amdara nextun: ”Hoha hiş, kobi kandağa
tüş.” Arabina maya bakayin cidal.
Hoha hiş, xəndəyə, qobuya düş
Yönsüz arabaçılar olurdu. Hər gün gəlib şikayət eləyirdi,
araba aşıb, suya girib, çıxmayıb. Onda bu sözü deyiblər. İndi bir az
başdan xarab olanlara deyirlər: Hoha hiş, xəndəyə, qobuya düş.
Yəni arabasını hara gəldi salıbdı.
Bisi jomokoya baskal
Te vaxtamoğo maşin tene be. Sa nijlu aizin be bel qonağe
eysa. Kaybaki eğatan ko gine bel hari ceysa. İz coxon xavar hakatan
nexe: bisi jomokoya baskene. Həysəl şu cəyi eğayin mərtun ne:
-
Bisi jomokoya baskal. Mo şo upsuneki: Zu kə ava bakaz
maya.
Köhnə dəyirmanda yatan
O vaxt maşın olmayıb. Bir nicli kəndin bu başına qonaq gəlir.
Qayıdanda beş günə gəlib çatır. Arvadından soruşanda deyirmiş:
85
Köhnə dəyirmandadı, yatıbdı. İndi kim gec gəlsə, bu məsəli
işlədirlər: Köhnə dəyirmanda yatan. Yəni mən nə bilim, hardadı.
Va zu sa təlinə badazki
Orazi bikseyan eke popaxun vij kine kankoroy tələtun düzbsa.
Həysal əcuğon bikatan me əyitə əşbestunsta; “Va zu sa təlinə
badazki”.
Səni mən bir tələyə salım ki...
Qırqovul tutmaq üçün at tükündən kəndir kimi dairəvi
formada tələ düzəldirlər. İndi də kiminsə acığı tutanda belə bir
misaldan istifadə edirlər: “Səni mən bir tələyə salım ki...”
Çovalen kokla laxatan
Udiğoy ən kəsib vədə iyuni xaşe. Esenaxun hikal tene
mandeebsinoroxol papi tene. Bisiyoroxal toyesene. Çovalenal hate
vədə koklane laxsa. Şoto qörə nextun va çovalen kokla laxatanyan
avayan bakon.
Sərçə yumurta qoyanda bilərik
Udilərin ən kasıb vaxtı olub iyun ayı. Heç nə qalmayıb. Heç
nə olmayıb. Köhnəsini satıblar. Təzəsi də yoxdu. Sərçələr də o vaxt
yumurta qoyur. Səni sınayır da. Ona görə deyirlər ki, səni sərçə
yumurta qoyanda bilərik.
Beğa iz mukə makan bay
Sa işkaren nexe kit e vaxt, zu beli hakoz. Sa Bəyəxu xavare
haksa. Hali nu haki tanesa. Axırda vezar bay nexe: Beğa, mukə
makan bay. Motinal hari benexsa butun belexoy, gömüş xoy
mukəno. Axirda nexeki ay kada tez bəbi. Nexe: viz usene xavaren
haksa. Mekaxa sirik ten hake. İsə zu ba kə ukas.
Bax ha, buynuzu olmasın
Bir kişi deyir ki, o vaxtlar, mən mal alacağam. Bir bəydən
soruşur. Gəlib almayıb, gedir. Axırda məcbur olub mal alana deyir:
Bax, buynuzu olmasın. Bu da gəlib görür ki, bütün malların, inəyin,
86
camışın buynuzu var. Axırda deyir ki, ay əmi, tapmadım. Deyir: On
ildi soruşursan. İndiyə kimi almamısan. Mən indi sənə nə
deyəcəyəm.
Axşumkala exlətxo
LƏTİFƏLƏR
Fağırın kə kan bi?! (Ədəbiyat: 2, varaq:485; Taranedi: 6)
Udin Üxal balen iz xəye çika Kəsipe laxsa. Xəyəl exti uxələne
taşta. İzi bul camataxun exlətəne kərbaksa. Aize bakala xəyrux
burum lavane baksa me xəye loxol.
Gimginə bakala işkarxoxun soğo sataşmişakseynak nexe:
-A işkar, vi Kəsibi bə he ginaxtun laxe.
25 koncux baftetun sa Kəsibi loxol, fağınen kə kan bi?!
Yazıx nеyləsin?! (Ə: 2, s:485; Tr: 6)
Udi ovçu itinin adını Kasıb qoymuşdu. İtini götürüb ova gеdir.
Özü camaatla söhbətə başlayır. Kənddəki itlərin hamısı düşür bu
itin üstünə.
Gimgədəki kişilərdən birisi sataşmaq üçün deyir:
- Ə kişi, sənin Kasıbını gör nə günə qoyublar.
25 xozеyin düşür bir Kasıbın üstünə, yazıq nеyləsin?!
Caludlu Dülgəri ğar Aşıq Əvəki nağıl (Ədəbiyat: 2, varaq:
VII-VIII; Taranedi: 6)
Nextun ki, Dağıstana Zərnişan siyen sa çuxe aşıx buney.
Gimxoy sa gina me aşıx Caludlu Aşıq Əvəkəxun yərişane çeri, şoto
şipepsa.
Aşıx Əvəken nexe:
Xaçmaz, Xalxal, Bumkate
Samalaka, cəyin, şumkate
Aruxoyloxol dеndaq,
87
Dеndaqloxol lеvеt,
Lеvеtinboş kokots
Kokotsiboş hikə?
Te vaxt Bum biğe be. Aşıx Əvək Xaçmazin, Xalxalin. Bume
kat ukatan Vərtəşinatun exstay.
Caludlu Dülgər oğlu Aşıq Əvək haqqında rəvayət (Ə:2,
Əlavələr.s: VII –VIII. Tr:6)
Deyirlər ki, Dağıstanda Zərnişan adlı bir arvad aşığı varmış.
Günlərin bir günü bu aşıq Caludlu Aşıq Əvəklə yarışa girir, onu
susdurur.
Aşıx Əvək deyir:
Xaçmaz, Xalxal, Bum arasında,
Bir qaşıq yağ çörək arasında.
Od üstdə sacayaq,
Sacayağın üstdə qazan,
Qazanın içində toyuq.
Toyuğun içində nə?
O vaxtlar Bum mərkəz olub. Aşıq Əvək Xaçmaz, Xalxal, Bum
arasında dеyəndə Vartaşeni (indiki Oğuzu) nəzərdə tuturmuş.
Udixoy Ukunxo
Udilərə məxsus yeməklər (S: 7, 10, 9; Tr: 5)
Afar - meş təzə çexatan qonşiyox sa kala ğiresi.Suntun
yuxinane həzirsa, suntin ükə, suntin şəraba. Əsasal şotaynak nə
əşesa. Yuxa qayesa, iz loxol ğoğe şərab ləmesa. Oşa meş xuri-xuri
kasesi şərabi loxal batune. İz loxol ük xuribay zitune.İz loxon butki
deydani loxol apestunbsa.
Afar (Qutab) - Cişkan (gicitkən) təzə çıxanda qonşular
yığışardı bir yerə. Biri yuxasını hazırlayardı, biri qozunu, biri
şərabını və s. Əsasən onda nə istifadə olunur? Yuxa açılardı, üzə-
rinə alça şərabı
13
sürtülərdi. Sonra cişkan xırda-xırda doğranıb
13
maye halında turşu
Dostları ilə paylaş: |