Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
94 
Qaranlıq gecədə şiddətli yağsın, 
Yaşlı qadınlar üçün yağsın. 
Amin, ay Allah! 
 
 
Нак1 бадилъул г1адат- Бурджах1ал байрам  
(Материал данде гьубурай: 16; Тр:9) 
 
Г1емераб  заманалъ  нак1  бадугьеме  рукъдагьил  бугаб 
мехалъ  херал  рак1арнароа.  Хизаналги  рак1арнароа  г1урул 
гъирагъу.  Росну  цо  чам  рикъиб  буржах1ал  гьурунароа.  Регьу 
к1аразикьунабоа, унтарази щинзибоънабоа. 
Цеве дав вас нахъацо цоял х1ерхьзиронроа. 
 
Херал  адамаз  мижгиту  дуг1аял  ц1алнароа  нак1  бадзи 
г1ола. Аб г1адати буржах1 байрам бицанбоа. 
 
 
Yağış  yağdırmaq  mərasimi  –  Burcahal  –  Əriştələr  bayramı 
(Мətni təqdim etdi: 16; Tr: 9) 
 
Yağış  yağmayanda  el  ağsaqqalları  yığışırdılar.  Uşaqları  da 
yığılırdılar çayın kənarına. Əriştə bişirirdilər. Gələnə də verirdilər. 
Gedənə də. Xəstəyə də pay çatdırırdılar. Ehsan kimi verirdilər. Hər 
kəs evindən duzsa da ora çatdırırdı. Yoldan keçəni də yedirirdilər. 
Yoldan keçəni su atıb isladırdılar. Oyun formasında isladırdılar.  
Ağsaqqallar hücrədə, yaxud da məsciddə dua oxuyardılar ki, 
yağış yağsın. Bu mərasimə Burcahal - Əriştələr bayramı deyirdilər. 
 
Бакъгьарулеб г1адат  
(Материал данде гьубурай: 15; Тр: 9) 
 
Цересел  маг1арулазул  бакъ  гьарулеб  г1адат  боа.  Цочам 
рикъиб  г1олилал  ясаз  сердутун  лъикъса  нах1,  лъикъса  рахь 
дандибоана,  махара  т1уна.  Махара  саж  магъуд  биинтун 
т1обшина. Бакъурехьарабги сачахъал ругу. Хизаназул цо тайпа 

---

 
 
95 
хьирисица  к1ук1ла  гьубутун,  дата  кьад  к1ат1али  бухьун 
серднав адинаб кеч1 ах1на: 
Горде – горди, гордина, 
Горди салам вардина 
Жакъа мужой бакъ швайги 
Метер нижей нах1 – магаш 
Нах1 кьурасе вас вейги, 
Магаш кьурасе яс ейги. 
 
Günçıxarmaq mərasimi (Мətni təqdim etdi:15; Tr:9) 
 
Günəşin çıxmasını istəyən insanlar da mərasim keçirirlər. Bu 
mərasimi  keçirərkən  yenə  də  müəyyən  evlərdə  xüsusi  yemək-  sac 
üstündə “maxara” bişirirlər. Bu yemək undan və süddən hazırlanır, 
sacın üstündə bişirilir və mütləq saçaqlı olmalıdır.  
Bəzi  uşaqlar  süpürgədən  kukla  düzəldib,  onun  üstünə  yaylıq 
atıb belə nəğmə oxuyurlar: 
Qordi-qordi, qordina, 
Qordi salam vardina. 
Bu gün sizinçün gün çıxsın. 
Sabah bizimçün yağ, maqaş
16
 olsun. 
Yağ verənin oğlu olsun. 
Maqaş verənin qızı olsun. 
 
 
Горди  байрам  (году-годутта  рехьхьанаб  байрам  бугу) 
(Материал данде гьубурай: 16; Тр: 9) 
 
Нак1  баллун  ч1араме,  бакъ  шунугьеме  бакъ  гьарнаб 
г1адат боъна. Г1олал ясаз сердутун лъикъса нах1, лъикъса рахь 
данди  боана,кен  гьубун  боа.  Хизаназул  цо  тайпа  хьирисица 
к1ук1ла гьубутун, дата кьад к1ат1али бухьун сердна ва адинаб 
кеч1 ах1на: 
 
                                                           
16
 şor 

---

 
 
96 
Qordi, Qordi, Qordiya, 
Qordi salam verdiya, 
Jekka nejey nyah şayqi. 
Meter mojoyi bak şayqi. 
 
Горди горди, Гордия 
Горди салам вердия 
Жекъа нежей нах1 шайги 
Метер можой бакъ шайги. 
 
Цойзухъ са г1ат1 цойзухъса нах1 рахь данди батун махара 
т1унбоа нахъаги бикьинбоа. 
 
Qordi bayramı (Qodu-qoduya bənzər bir bayramdır)  
(Mətni təqdim etdi: 16; Tr: 9) 
 
Çox yağış yağanda kənd qızları qapı-qapı gəzib undu, yağdı, 
kimin  “qulpundan  nə  çıxıb”,  xörək  bişirirdilər. Həm  də  bir  əlində 
süpürgə,  süpürgənin  üstünə  də  yaylıq  bağlayıb  gəlincik  düzəldib 
qapı-qapı gəzib dörd-beş nəfər xorla oxuyurdu: 
Qordilərdi, Qordilərdi bu gün, 
Qordilər sənə salam verən, 
Bugün bizə yağ gəlsin. 
Sabah sizə günəş gəlsin. 
Birindən  un,  birindən  yağ,  hərədən  bir  şey  yığıb  maxara 
bişirib ehsan verirdilər. 
 
Байрамал 
Ихдул байрамал (Материал данде гьубурай: 16; Тр: 9) 
 
Сингили  байрам  -  Их  ч1елъул  байрам  бугу.Рохьот1аб 
микул,  ц1убуллъул  гъот1баздаса  х1амила  т1амнабоа  Гъот1бал 
каг1ан  рох1отаб  бехьа  гъадаг1ан  лъик1  бицабицан  Щел 
ц1акъса  рехзини  бох  гъот1оа  хъухьзини  баг1аци  хьанароа. 
Ц1уя  адамаз  махара  т1отун  дара  ругази  кьуна.  Хизанази 

---

 
 
97 
г1ологи  х1амила  т1амна,  далги  чиричзирона.  Нахъа  молла 
ветун их ч1инилъул к1ал-мац1 гьубуна. 
 
Bayramlar 
Yaz bayramları (Mətni təqdim etdi: 16; Tr: 9) 
 
Sinqili bayramı - Yazın gəlişi ilə bağlı bayramdır. 
Yığışırdılar,  iri  ağacı  olan  yerdə.  Yelləncək  salırdılar.  Nə 
qədər yelləncək yuxarıdan asılırsa, bayram o qədər maraqlı olurdu. 
Görək  burada  kim  bərk  yellənir,  ayağı  ağaca  dəyir.  İki  nəfər  də 
yelləyir.  Bir  tərəfdə  arvadlar  maxara  bişirirlər,  bir  tərəfdə  isə 
uşaqlar  üçün  yelləncəklər  salınırdı.  Sonra  molla  gəlib  yazın 
gəlişinə xeyir-dua verirdi. 
 
Рохьи бог (Материал данде гьубурай: 15; Тр: 9)
 
 
Аб  байрам  апрел  моц1алъ  гьубуна.  Анкъго  бикьадаб 
букъазбораб  пихъ,  анкьго  бикьадаб  мугь  бугеб  муч  белъана, 
даба чинил гьанги жобона. Адамази бикьна. 
Микул,  ц1убулиъул  гъот1баздаса  х1алимаа  т1амнабоа. 
Гъот1бал каг1ан рох1отаб рерахьи гъадаг1ан  лъик1бицанабоа. 
Щел ц1акъса рехзинибоа гъот1оа хъухьзини баг1аци хьанароа. 
Ц1уя  адамаз  махара  т1отун  дара  ругазикьуна.  Хизанази 
г1ологи х1аkbvfа т1амна, далги чиричзирона. 
 
Buğda aşı (Мətni təqdim etdi:15; Tr: 9) 
 
Bu bayram aprel ayında qeyd olunur.  
Yeddi  müxtəlif  qurudulmuş  meyvə,  yeddi  ovuc  darı  bişirilir, 
ora ov əti də əlavə edilir. Adamlara paylanır.  
Qoz,  şabalıd  ağaclarından  yelləncək  asılır.  Ağaclar  nə  qədər 
hündür olsa, o qədər yaxşıdır. Kim daha yuxarı yellənərək ağacların 
budağına  dəymirdisə,  qalib  sayılırdı.  Qadınlar  maxara  bişirib 
paylayardılar.  Uşaqlar  üçün  də  yelləncək  düzəldib,  onları 
uçundurardılar. 
 

---