Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
114 
 
Oba-oba nəsillər oradadır,  
Ahaklar,  Yaraxlar,  İsalar,  Bəanlar,  Kəsinlər  və  Fərruxlar
24
 
nəsli, 
Qabaynqoler, xekbıxeçler, zarbafar
25
, 
 
Bizim corabların çeşniləri sizin yadınızdadırmı?  
 
Tepengı, şılğıdi, fatıri, xingal, 
İtdudayi kayle qatəngə nukar. 
Otxuni osi-ok, navutud yıkəl, 
Yedarşe, nençeni hakqan, yikele? 
 
Tepəngi
26
, şılğıdi
27
, qarğıdalı çörəyi, fətir
28
, xingal
29
. 
Çörəyimiz olmayanda onlar bizə çox şirin gələrdi. 
Yeməyi, odunu, hətta nefti də bizim qadınlar belində haradan 
daşıyırdılar, yadınızdadırmı?  
 
Qıkın tikayni exe ekana, 
Osbışkava havaykani nakana. 
Uşaxarıb abayleyi hikana, 
Şalaynı ad qışar, bokar yikele? 
 
Qoltuğun altına bir tikə çörək qoyub  
Odun dalınca haralara gedərdik. 
Uşaqlar da gələrdi bizi qarşılamağa. 
Şələnin içində baldırğan
30
 kimi şeylər olardı, yadınızdadırmı? 
                                                           
24
 
nəsil adları  
25
 corab çeşnilərinin və gəbə naxışlarının adlarıdır 
26
 arpa unundan sacın üzərində bişirilən çörək; çox çətin yeyilərdi 
27
 tez-tələsik bişirilən çörək; buna cad da deyirlər  
28
 buğda unundan bişirilən çörək 
29
 xingəl
 
30
 uşaqlar maraqlanırdılar ki, görəsən şələnin içindən nə çıxacaq. Çöldən gələnlər 
odun şələsinin içində çöl otları - baldırğan, yemlik və s. gətirirdilər. Onlar 
baldırğanın zoğunu, çiçəyini yeyirdilər 

---

 
 
115 
Evdə  ayağı  yer  tutan  uşaqlar  qaçardı    onların  qabağına  ki,  
gətirdikləri yükün bir hissəsini götürsünlər ki, yüngünlük olsun, bu 
yadınızdadırmı? 
 
 
Sipsibışkan, surnabuşkan davatbı, 
Yanqabışın ımaratbı, iratbı. 
Alxış – arzumanbı, metlab – mıradbı, 
Qonşubışin it – muhubbat yikele?  
 
Sümsülərlə, zurnalarla olan toylar, 
Yengələr başlarına irat
31
 
bağlayar . 
Evlənənlər üçün alqış deyər, arzu, muradlarını bildirərdilər. 
Qonşuların bir-birinə məhəbbəti, yadınızdadırmı? 
 
Kaçappıri, Qarnay çakın suvabı, 
Kalal, Qarqay, Qas delesın ubabı. 
Turk kova qırqunkun katu djiqabı 
Kutukali Saykum arı yikele? 
 
Kaçappıri, Qarnay
32
 iri dağlar, 
Kalal, Qarqay, Qas
33
, bunlar bizə yaxın obalardı. 
İnanırdıq ki, türklər köməyə gəlir 
Kötüklüdən Saykumun gətirdiyi bəd xəbər
34
, yadınızdadırmı? 
 
Kurke çixenbı, kıtsabışın texa, 
Bıxara, ca-ab qır, qımana laxxa. 
Bılaxılka vukkas dəxə, mık kaxa, 
Xizakbışıl ditdiviğan yikele? 
                                                           
31
 tünd narıncı rəngli xüsusi ornamentli baş örtüyü. kəlağay, gümüş əşyalar 
taxırdılar 
32
 dağ adıdır 
33
 kənd adlarıdır 
34
 Bu hadisə Azərbaycan xalq cümhuriyyətinin yıxıldığı dövrdə olmuşdu. O vaxt 
deyirdilər ki, hakimiyyət yıxılmayıb, türklər köməyə gəlir. Hökumətimiz bərpa 
olunacaq. Biz bu xəbərə inanırdıq. Bu vaxt qonşu kənddən Saykum adlı bir kişi 
bəd xəbər gətirmişdi ki, hakimiyyət həmişəlik yıxılıb 

---

 
 
116 
 
Tavandan asılmış qaxaclar, ayaqların bağlaması,  
Buxara və orada qazança
35
, isti laxxa
36
,  
Bulağa gedə bilmirdik, buz yarırdıq. 
Xizəklə sürüşürdük, yadınızdadırmı? 
 
İrqaykva qırqunğe ha-an qınabı, 
Nezir babe ranq ıxixən enabı. 
Ufdanın qababı, xayma-xanabı, 
Djedjımbı, xırsaqbı, şalbı yikele? 
 
Növbə ilə hamı yun darama iməcisi
37
 edərdi. 
Nəzir baba
38
 ipləri rəngləyərdi. 
Gözəl toylar, xalçalar, xalılar, 
Cecimlər, xirsaqlar
39
, şallar yadınızdadırmı? 
 
Alaxxarbı, katbı kıdmis ka-ayi, 
Kara idəxi luxunud ha-ayi. 
Çirpi, qaratsxani, parkul – sa-ayi, 
Ayğırbılaxıl muzrıbı yikele?  
 
Damın yoğun və nazik tirləri
40
 qışa hazırlanardı. 
                                                           
35
 qır qaxacı və başqa yemək bişirmək üçün qab adıdır. Hazırda yoxdur. 
36
 Uşaqlar ayaqlarını laxxaya tərəf uzadıb yatırdılar ki, ayaqları üşüməsin. Laxxa 
isinmək  üçündür.  Ora  köz  tökürlər.  Üstünü  palazla  örtürdülər  ki,  dəm  qazı 
uşaqları öldürməsin 
37
 Növbə ilə qına mərasimi düzəldirdilər. Qına mərasimi – iməci adlanır. Əsasən 
bu iməcini qadınlar eləyərdilər. Yun darayırdılar, xüsusilə bu qına  yun işinə aid 
idi. Növbə ilə dəri yuyurdular, ip əyirirdilər. Bir gün birində, bir gün başqasında. 
Mahnı oxuyub oynayırdılar. Tapmaca söyləyirdilər.  
Nəzir babanın rənglədiyi iplərə, gözəl gəbələrə, bütün xalçaların toxunuşuna - 
hamısına xana deyilir. Xananın növləri var: Gəbə, xalça, xeymə, cecim, xirsaq, 
şal. Bunlar hamısı toxunuş növlərinin adlarıdır. 
38
 Suvagilli Aşıq Nəzir. Kor olub. Boyaqçılıqla məşğul olub  
39
 palazlar 
40
 Evin yoğun tirləri alaxxarbı, nisbətən nazik tirləri katbı adlanır.  

---