Azsayli xalqlarin folkloru



Yüklə 365,57 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə36/53
tarix11.03.2018
ölçüsü365,57 Kb.
#31153
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   53

 
 
123 
Tsaylax
74
da qamışdan düzələn başlıqlar, 
Qaxyeylağa
75
 sıra ilə gediş zamanı, 
Kimin yol açaraq birinci getməsi yadınızdadırmı? 
 
Arabık har sural yığılbı doxa, 
Xəə qımıl qadcume med bağrı koxa. 
Eyheyi “soyus bala vuxoxa”, 
Verğençed damcebı daykan, yikele?  
 
Arab
76
 vaxtı hər yerdə xotmalar
77
 yığılır, 
Göydə bulud görünəndə bağrı çatlayır,  
Deyirdilər “ayı bala doğur”, 
Gün olanda da damcıların tökülməsi yadınızdadırmı? 
 
Kaşkaler, kıdıkar, çurçumer, eçer, 
Sa-asva havaykan qadebı, içer. 
Ay yizın akelnan yuçubı, çocer, 
İlakkenan həşde şos şu, yikele?  
 
İtburnu, əzgil, alma, meşədə bitən cır alma, 
Bunları yığmağa gedərdik oğlanlar, qızlar. 
Ay mənim ağıllı bacılarım, qardaşlarım, 
Siz özünüz özünüzün yadınızdasınızmı? 
 
                                                           
74
  Tsaylax  yer  adıdır.  Bəlkə  də  ildırım  vuran  yerdir.  Orada  qamış  bitir.  Baş 
örtüyü,  şlyapa  düzəltmək  üçün  oraya  gedərdilər.  Çaylaqda  uşaqlar  gildən 
müxtəlif  heyvanlar,  qoçlar  düzəldirdilər.  Qamışlardan  da  baş  örtükləri 
düzəldirdilər 
75
 dağ adıdır. Orada bir mərasim keçirilmişdi.  Atna ğotxi qarın içindən birinci 
yol açana deyilir. Etna qotxi isə bağ, qırılmaq deməkdir. Bilinmirdi ki, bu yolun 
çəkilməsidir, yoxsa ipin, bağın qırılmasıdır 
76
 Arab ot çalımı mərasiminə deyilir. Ot çalan alətə də arab deyilir  
Göydə bir bulud görünsəydi, hamının ovqatı təlx olurdu. Ot çalımı zamanı ota 
yağış dəyməməlidir. Yağış adı çəkiləndə insanlar təlaş keçirirdilər. Günəşli 
havada yağış görünəndə deyərdilər: “Ayı balalayıb.”  
77
 kiçik ot tayası və ya bağlaması 


 
 
124 
Yikbı. Saxuraşe cokle  yikbıva eyhe. Çina məna şi “suvayle”, 
şi  “sa  millet  vodun”.  Saxur  cuvab  sak  etnominike  kadı.  Həşde 
yikbışın say 70 min vodun. Manbışin 10 azırıle hexana Dağıstane, 
Rutul  rayone,  Babayurt,  Dərbənd,  Kizlər,  Mahackale,  Rusiyeyni 
menni  şaharbıse  qudmuş  vexe.  Azerbaycanıl,  Qax,  Zakatala, 
Belakan  sayid  Bake,  Gənce,  Sumqayıt,  Şeke,  vexe.  (Ə:  11,  s:  2; 
Tərcuma hı-ına: 13) 
Lezqi xalkıni igitivaleni dastane həynəxud eyhe: 
“Sertba, qeb hişan ha-a deş yıkbı, 
Amma manquni qılıncın igidivalike qaf ha-a.” (Ə: 11, səh: 4; 
Tərcuma hı-ına: 13) 
 
Saxurlar.  Saxurlar  özlərini  “yıkbı”  adlandırırlar.  Mənası 
“biz  dağlıyıq”  və  ya  “biz  bir  xalqıq”  deməkdir.  “Saxur”  sözü  isə 
“sak”  etnonimindən  əmələ  gəlmişdir.  Hazırda  saxurların  sayı  70 
min nəfərdir. Onların 10 mindən artığı Rusiyada, Dağıstanın Rutul 
rayonunun  qərb  bölgəsində,  Samur  çayının  yuxarılarında, 
Dağıstanın  Babayurd  rayonunda,  Rusiyanın  Maxaçqala,  Dərbənd, 
Kizlər  və  digər  şəhərlərində,  Azərbaycanda  isə  şimal-qərb 
rayonları olan Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarında, habelə Bakı, 
Gəncə, Sumqayıt və Şəki şəhərlərində yaşayırlar.(Ə:11, s:2; Tr: 13)  
“Sarvili” ləzgi dastanı saxurları belə təsvir etmişdir: 
Sərtdir, dinməzdir saxur, 
Amma onun qılıncı, 
İgidlikdən söhbət açır. (Ə:11; s: 4; Tr: 13) 
 
Kın  
Vereq enaq kalla! (Ə: 11; s: 8; Tərcuma hı-ına: 13) 
Hamni  verığnı  həkella!  (Xabarbı  hı-ına  va
 
Tərcuma  hı-
ına:13; ) 
 
And 
Günəşə and olsun! (Ə:11, s:8; Tr: 13) 
O günəş haqqı! (S: 13; Tr: 13) 
 
 


 
 
125 
İnanmişebxaybı (Xabarbı hı-ına va Tərcuma hı-ına: - 12)
 
 
Qed doğibı doğame  kavutni koce.
  
Quraxlıx exeme – kacalaşın siyahini oykan.
 
 
İnanclar
 
(S: 12; Tr: 12) 
Çox yağış yağanda qorğa qovururdular.  
Quraqlıq olanda keçəllərin siyahısını düzəldirdilər. 
 
Qarğış (E: 11, s: 8)
 
 
Al duvağık tsa kixan!  
 
Qarğış (Ə:11, s:8)
 
Qoy toy çələngin yansın!  
 
Bayrambı 
Gev qavki (Xabarbı hı-ına: 12; Tərcuma hı-ına: 13) 
 
Çobanaşıni əre “gev qavki” bayramni vodun. Yuxxanni vaxtal 
geybı katılni okalka sikal. Yedaşıka sa cıqe uxixan, sürü xəd kexe. 
Xabınbışe eyhen, dehe gev qavkuna nuqbarbı ixesınbı. Tezen nisse, 
maqaş,  süzma  manıd  exen  nuqbar.  Mançıkle  “gev  qavki” 
bayramvani  eyhe.  Mani  payıke  qonşubuşusub  hivi  xarnani. 
Qırqunqe eyhenni Məhəmməd dayi nuqbarbışka kales. Məhəmməd 
dayi  karı  ilakkana  qırqına  akkaykavur  ilakka,  mısayi  nuqbarbı 
hixaras. Man ham suvab, hamıd insanaşıni əre mehribanivalanu ha-
a.  Man  davaraşın,  qeybışın  sağda  axi  sa  bayramni  vod.  Gehelesdi 
vaxtal gev hicıb dokanani.   
  
Bayramlar 
Quzu buraxma bayramı (S:12; Tr:13) 
 
 
Çobanların  arasında  Quzu  buraxma  bayramı  olurdu.  Quzu 
müəyyən yaşa dolur yaz vaxtında. Quzu ilkin göy ota çıxanda həm 
otdan  yeyir,  həm  də  onların  anaları  da  göy  otda  otlayırlar.  Sürü 
çoxalır.  Evdəkilər  də  deyirlər  ki,  çobandır  da,  gələndə  nübarla 


Yüklə 365,57 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə