Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
177 
Asvar deyir: 
-Ay qardaş,  bunu bilməyə nə var,  səhər  evdən çıxanda molla 
Kəhovun  evinə  dəyirəm,  onlar  da  deyirlər  ki,  filankəsin  yasına 
gedib. 
 
 
Ne baruqus, neyid qareşis 
Sa çayxane adameşe qafi ha-a. Manbişdi sanqve eyhen: 
-
 
Qare  ay  insanar,  hizdime  qed  maraxlıda  vod.  Na-as  şi 
haynimeqa işlemişebaxhe hexaxhen sa karıd exhe deş. 
Lap matna vorna na-as şi mebinbı xhine yaşamışebxhes dəxə.  
Asvare eyhen: 
-
 
Ay  beynavabı  hişın  pılpı.  Ne  qareşis,  neyid  baruqbuşus 
aykan. 
 
Nə barıya, nə qarıya 
Bir  çayxanada  kişilər  oturub  söhbət  edirdilər.  Onlardan  biri 
deyir: 
-
 
A kişilər, mənim üçün çox maraqlıdır. Biz səhərdən axşama 
qədər işləyirik, amma heç nədə artan bir şey olmur. Başqaları kimi 
də yaşaya bilmirik, lap məəttələm. 
Asvar onlara xeyli qulaq asandan sonra deyir: 
-
 
Ay  ağılsız  adamlar,  biz  müsəlmanların  pulu  ya  qapıya,  ya 
da barıya gedir, ona görə başqaları kimi yaşaya bilmirik. 
 
Xaybı badal he-e 
Sa  yığıl  koyre  Suvaqıli  raykomeka  şikayatıs  habkın.  Du-ur 
raykom qozet ha-ani are sayır Asvar karı manbışıkle eyhen: 
-
 
Qare Ömər dayi xoş geldi, hucon xabar? 
Ömər daye eyhen: 
-
 
Qare  Asvar  hasrenla  sa  damce  şinena  deşda,  məhəllə  yıvar 
kekku, diriqbı deş. 
Asvare mani sanqukle eyhe: 
-
 
Qare Nuray çoci ğu nişısna arı? 
Nuray daye eyhen: 

---

 
 
178 
-
 
Hizdab  derd  xəppa  vobna.  Asvar  məhəllençe  şan  əlkə 
nakanme ha-as axu. 
Asvare zarada eyhen: 
-Ay beynavabı mançınime na-as raykomuska abı, xaybı badal 
he-e horacın. 
 
Evləri dəyişin 
Bir  gün  iki  Suvagilli  raykom  katibinin  yanına  şikayətə 
gedirlər. Onlar oturub gözləyən vaxt  Asvar bunlara rast  gəlir. Xoş 
əhvaldan sonra Asvar soruşur: 
-
 
A kişi, Ömər dayı, xoş gördük, nə xəbərdi, niyə gəlmisən? 
Ömər dayı deyir: 
-
 
Asvar, bilirsən, dərdim çoxdur, həyətimdə bir damcı su yox, 
dirrik, ağaclar quruyub gedir. 
Asvar sonra o birisindən soruşur: 
-
 
Ə Nuray qardaş, sən xeyir ola, niyə gəlmisən? 
-Mənim də dərdim çoxdur. Asvar, mənim həyətimdən su çıxır, 
neyləyim, bilmirəm?! 
Asvar tez bunlara baxıb deyir: 
-
 
A  kişi,  siz  dəlisiz  nəsiz,  ondan  ötrü  niyə  bura  gəlmisiz, 
evlərinizi dəyişin, qurtarsın getsin.      
 
Haynaxüdne eyxe xinkalbı? (Ə: 11, s: 22-23; Tərcuma hı-
na:13) 
Suvagıli  Nezire  eyhen.  Sa  yiğıl  zəifaykle  xinkalbı  he-eva 
uvvu.  Mani  yiğıl  cuna  qohar  Umar  mihmanni  ayres.  Xinkalbı 
manqus  utumda  kadı.  Mançıka  qora  xinkalbı  med  tezedanda 
koxreva  uvvu.  Umərikle  uvhin:  Ehe  şosne  nə  xüdnahinbı  ha-a.  Sa 
havule  zəife  xinkalbı  heki  ixa  kadı.  Mançika  qora  Nezire  med 
Umərıkle eyhen: 
-
 
Qare şosneyid həyinxude exe hayinbı. Ehes qırqınqusse hin 
xoraq ha-as əxə deş. Xoraq hinəxüd alınmışxava Nezire xinkalbışıs 
şe-er uvhu: 
Kubute urva alişu, hııda, (Ə: 11, s: 22-23) 
Gapal sayxı, kumkumeyqa kiıda. 
Mırt üvxümey tesseyqa alqıda, 

---

 
 
179 
İxhada çike kut xink albı. 
Ay can mama-oğliy, Umar, vuşinbıd, 
Ehe, haynaxüdne eyxe xinkalbı? 
Med tezal dan kumkumeyqa kiıda, 
Avqa zı lap xhadda tsayid qııda.  
Kabute dyubaraada alqııda. 
İxhada hekuy-halakuy xinkalbı. 
Ay can mama-ogliy, Umar, vuşinbıd, 
Ehe, haynaxüdne eyxe xinkalbı?  
 
Beləmi olur xəngəl? (Ə: 11, s: 22-23) 
 
Suvagilli  Nəzir
86
  söyləyirdi  ki,  günlərin  bir  günü  arvadından 
xəngəl bişirməsini xahiş etmişdi. O gün onun qohumu Ömər onlara 
qonaq gəlməli idi. Bişirilmiş xəngəllər ona sərt və bərk gəldi. Odur 
ki,  arvadından  onları  yaxşıca  bişirməsini  xahiş  etdi.  Umara  dedi: 
Danış,  sizdə  bu  yeməyi  necə  bişirirlər.  Bir  müddət  sonra  arvadı 
xəngəl  gətirəndə  gördülər  ki,  xəngəl  artıq  xəşil  olub.  Arvadının 
bişirdiyi  xəngəlin  yaxşı  alınmadığını  görən  Nəzir  Umardan  təkrar 
soruşdu: Sizdə də belə bişirirlər? Burdan görünür ki, bu yeməyi hər 
kəs bişirə bilmir. 
Yeməyin belə alındığını görən Nəzir xəngələ şeir qoşmuşdu: 
Kubut un aldı, bişirdi, 
Əli ilə yastılayıb qazana tökdü. 
Bir burum qaynadıb siniyə çıxardı, 
Oldu küt xəngəl. 
Ay mamoğlu, Umar, sizinki də, 
De görüm, beləmi olur xəngəl? 
Təzədən yenə qazana tökdü, 
Mən altını lap güclü yandırdım. 
Kubut yenə xəngəlləri çıxardı, 
İndi oldu tamam xəşil xəngəl. 
Ay mamaoğlu, Umar, sizinki də, 
De görüm, beləmi olur xəngəl? 
                                                           
86
 Suvagilli Aşıq Nəzir. Kor olub. Boyaqçılıqla məşğul olub 

---

 
 
180 
Yikbışın kuxna (Ə: 11, s: 23; Tərcuma hı-ına: 13) 
Saxurların mətbəxi (Ə: 11; s: 23; Tr: 13)  
 
Hinkıli  -  beş  sm-lik  xamirın  tikabı.  Har  tika  xədni  tubuka 
bırmış  ha-a.  Man  yarpaxık  akaran  xamır  koyxaran.  Hisseyni 
çurunuka ca ciqe alikkı oyxan.  
Sürhüllü - beş sm-lik kiçik xəmir tikələridir. Hər xəmir tikəsi 
şəhadət barmağı ilə eşilir, burulmuş bir yarpaq və ya qayıq şəklini 
alır. Ondan sonra bu yarpaqları qaynar bulyonda bişirirlər və suda 
bişmiş qaxacla birlikdə verirlər. 
 
Tsınt  –  hinkılile  sikılda  xuruda  exe.  Çurunukayi  lubyeyka 
oyxan. 
Tsınt  -  sürhüllüdən  xırda  olan  borucuqlar.  Ət  və  lobya  ilə 
verilir. 
 
Qırts  –  çurunuka,  nissenıka  ha-an,  alabışka  ha-an  xamren 
xoraq.  
Qırts - ətli və ya kəsmikli düşbərə. Həmçinin qurudulmuş otla: 
gicitkan, dəvədabanı, turşəng, bağayarpağı və s. ilə də bişirilir. 
 
Maxxara  –  Sacıl  o-ad  ha-an  fatirık  akaran  xoraq.  Urva,  nak, 
xınal, kuk alivkav-u ha-an məhlul. 
Maxara  -  qabarıq sferik, isti sacda bişirilir.  Undan düzəlmiş 
həlim isti sacın üstünə tökülür və saçaqlı forma alır.  
 
Bircəh – Nikne ha-an xamren xoraq 
Bırcax - südlü əriştə 
 
Telebı – kvadrat formayl datxin xamren xoraq 
Telebı  -  müxtəlif  formada  olan  nazik  xəngəllər,  içi  cürbəcür 
olur. 
 
Qutsyar – qabax, çuru, nissenike ha-an qutab formaylin xoraq  
Qutsyar - boranı, ət və ya kəsmikdən bişirilən kökə 

---