Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
181 
İNGİLOYLAR 
 
Əlifbası yoxdur 
 
Qafqaz  Albaniyası  etnoslarından  birinin  nəsilləri  olan 
ingiloylar  hazırda  Azərbaycanın  şimal-qərb  zonasında  -  Qax, 
Zaqatala, Balakən rayonları ərazisində yaşayırlar. İngiloyların cüzi 
bir  hissəsi  Türkiyə  və  Gürcüstanda  məskunlaşmışdır." 
(Ə:  12;  s: 
18)
 
 
İngiloyların dili çox qədimdir.
 
İngiloylar  əsasən  Balakən  rayonunun  İtitala  kəndində, 
Zaqatala rayonunun Əliabad qəsəbəsində  və  Mosul  kəndində,  Qax 
rayonunun  Qaxingiloy,  Əlibəyli,  İngiloy  Kötüklü,  Böyük  Alatəmir, 
Kiçik  Alatəmir,  Meşəbaş,  Qaxbaş  və  Qarameşə  kəndlərində 
yaşayırlar. 
 
Hazırda  respublikamızın  1205  şagird  əhatə  olunmaqla,  6 
məktəbində  təlim  yalnız  gürcü  dlində  aparılır.  Təlim  Azərbaycan-
gürcü dillərində aparılan 5 məktəbdə 1101 nəfər gürcü bölməsində, 
təlim Azərbaycan, rus və gürcü dillərində aparılan 1 məktəbdə 146 
şagird  gürcü  bölməsində,  90  şagird  rus  bölməsində  təhsilə  cəlb 
edilmişdir.  Beləliklə,  respublikanın  12  məktəbində  2452  şagird 
gürcü  dilində  təhsil  alır.  Balakən,  Qax,  Zaqatala  bölgəsində 
ingiloyların  məktəbyaşlı  uşaqları  valideynlərin  arzu  və  istəyindən 
asılı olaraq təhsillərini Azərbaycan, gürcü və rus dillərində alırlar. 
Mədəniyyət  Nazirliyi  milli  azlıqların  bədii  kollektivlərinə 
xüsusi  diqqət  və  qayğı  göstərir.  Bir  çox  kollektivlər  nazirlik 
tərəfindən  geyim,  müsiqi  alətləri  və  texniki  vasitələrlə  təchiz 
olunmuşlar. 
Eyni zamanda milli azlıqların vokal instrumental ansamblı da 
onların istifadəsindədir. 
(Ə:17)
 
Hazırda Əliabad kəndində bir neçə 
klub  fəaliyyət  göstərir.  Bu  klubda  ingiloyların  "İngiloy"  folklor 
ansamblı fəaliyyət göstərir. 
 
 

---

 
 
182 
Bayatı-mahnılar 
 
Tsxals ikiti kalma lamazma, 
Çikila damikniva. 
İs ikiti mokla tsxurvilma. 
Meakati imisim dome 
 
 
Kalo kalo şençon zalo, 
Deday kalo, mamay kalo. 
Tsaxol moxol, moxol, tsaxol. 
Mosulasukan veğar tsaxol.  
 
 
Traxkidbani zöljijimi, 
Şentsiliya eyse zalo. 
Ayğev moxol,  
Hamişaluğa veğar tsaxol. 
 
Dedamtilo saxli tiro, 
Mamam tilo saxli boy tiro. 
Mulo, mulo lanqri qulo, 
Mazlo, mazlo mindri qrilov. 
 
Mindorşi er kuva iko, 
Keli davkare ukan qamamko. 
Kaloşen sikvaruli  
Sad sevele ik qamamko. 
 
Tet sindebi matsiya,  
Nabadevi tviliya. 
Kaluşən çem sikvaruli 
Şakarivi tkbiliya. 
 
Suyun o tayında gözəl qız,  
Çikila
87
 yellədi (işarə etdi). 
Onu o tayda sevgi öldürdü, 
Məni burada istəyim.  
(S: 18; Tr: 15) 
 
Ay qız, ay qız, bizim gəlin, 
Ananın qızı, atanın qızı. 
Gedərsən, 
gələrsən, 
gələrsən, 
gedərsən. 
Gələndən sonra gedə bilməzsən 
 
Boş sandıq, kohnə palaz, 
Sənin payındı gəlin. 
Götürərsən, gələrsən, 
Həmişəlik bir daha gedə bilməzsən 
 
Qaynanam evin dirəyi, 
Qaynatam evin dam tiri. 
Baldız, baldız dövrənin ürəyidir, 
Qaynın, qaynın çölün kölgəsidi. 
 
Çöldə bir daş var idi, 
Əl vurdum, dalımca gəldi. 
Qızın sevgisi  
Hara getdim, dalımca gəldi. 
 
Ağ corab geyinmişəm, 
Yapıncı kimi istidi. 
Sənin ilə məhəbbətim 
Şəkər kimi şirindi. 
 
                                                           
87
 baş örtüyü. tənzifdən hazırlanırdı
 

---

 
 
183 
Me es minda daqitero, 
Rasas quli mebneba. 
Şenqan çem damirskeba 
Heç vaxt arikneba. 
 
Tsetsxli, tsetsxli, 
Ancaq tsetsxli. 
Tsetsxli ari 
Sindume. 
 
Tsetsxli kreba 
Ancaq tskalit. 
Mondomeba 
Araprit. 
 
Gеminatkivar quli, 
Gеmidərdiyan quli. 
Roqorgitxro roqor qayqo, 
Çonindtkivar 
quli. 
(Ə:2; 
Əlavələr: s: III ) 
 
Mеçavaqdе qətsavit, 
Avavsi iеsavit. 
Bico, mе ar qamtеxo 
Şvid tsliyan şüşəsavit. 
 
Sindebi mamiksoniya,  
Jurbajur sindebi. 
Mamzonxar ancaq raqiko 
Qulşi ver çeqesindebi.  
(S: 18; Tr: 15) 
 
Moy kalo puri vçamot, 
Şavatanot qöl tan. 
Er maktubi damitser, 
Şen lamaz kelitan. 
Mən yazmaq istəyirəm,  
Nəinki ürəyim deyir. 
Səndən məni unutmaq 
Heç vaxt mümkün olmaz. 
 
Ocaq, ocaq, 
Ancaq ocaq. 
Ocaq sevgi  
Deməkdir. 
 
Ocaq sönür 
Ancaq su ilə. 
Sevgi isə 
Sönə bilməz. 
 
Mənim ağrıyan ürəyim, 
Mənim dərdli ürəyim. 
Necə deyim, eşidəsən 
Bizim ağrıyan qəlbimiz. (Tr:15) 
 
 
Mən saldım mеşə kimi, 
Doldum bənövşə kimi. 
Oğlan, məni sındırma, 
Yеddi illik şüşə kimi. 
 
Corabları toxumuşam,  
Cürbəcür corabları.  
Xoşum gəlir, ancaq, neyləyim, 
Ürəyinə toxuna bilmirəm.  
(S: 18; Tr: 15) 
 
Gəl, gözəl qız, çörək yeyək, 
Pendirlə çörək yeyək. 
Gəl bir məktub yaz mənə,  
Sənin gözəl əllərinlə. 

---