Azsayli xalqlarin folkloru
Yüklə 365,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Ə:10; s:157)
17 (doqqaz)-küçə - həyət qapısı; arxaç-arxac –sürü və naxırların yatağı; açıq havada istirahət etdiyi yer və s. qədim türk sözləridir və günü bu gün nitqdə işlənməkdədir. Bölgədə yaşayan insanlar günü bu gün də adət-ənənələrimizi böyük sevgi ilə həyata keçirməkdədirlər: 7 arxa dönənə, kirvəyə qız verməmək ənənəsi; dizdayağı, digər gözəl məqamlar... Toy və digər mərasimlərdə su, alma, yağ, un, çörək, Şəki halvası və s. nəsnələrin iştirakı – bütün bunlar ortaq adət- ənənələrimizdir. Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqlar arasında ortaq bir dilin –Azərbaycan dilinin olmasına baxmayaraq, azsaylı xalqların dilini öyrənmək çox vacibdir. Dil xalqın malıdır. Hər bir xalqın dilində onun tarixi, adət- ənənələri bu və ya digər şəkildə öz əksini tapır. Ona görə də “... Bir nəsil dünyadan köçüb gedəndə gələcək nəsillərə ana dilini miras qoyub gedir.” (Ə:10; s:157) Çox qiymətli sözdür. Dünyada saysız-hesabsız millət, etnik qrup vardır ki, bu da onların sayı qədər psixologiyanın, etnik şüurun olması deməkdir. Hər bir xalqın özünüdərk prosesində milli adət-ənənələr əvəzolunmaz vasitədir. Azsaylı xalqların folkloru onların mənəvi- mədəni dünyasını əks etdirir. Azərbaycanda milli-mədəni irsin yüksəldiyi bir dövrdə fоlklоrun təbliği geniş vüsət tapır. Hazırda hər bir xalqın öz tarixi kökünə marağı artmışdır. Azərbaycanda da bununla bağlı xeyli işlər görülmüşdür. Azsaylı xalqların öyrənilməsi, tədqiq edilməsi mühüm məsələlərdən biridir. 16 sentyabr 1992-ci ildə “Azərbaycan respublikasında yaşayan milli azlıq, azsaylı xalq və etnik qrupların hüquq və azadlıqlarının qorunması, dil və mədəniyyətinin inkişafı üçün dövlət yardımı haqqında” adlı fərman təsdiq olunmuşdur. Fərmanda azsaylı xalqların milli özəlliyinin qorunub saxlanması, inkişaf etdirilməsi, tarixi və mədəniyyət abidələrinin qorunması bir vəzifə kimi qarşıya qoyulmuşdur. 1999-cu il noyabrın 24-25-də Azərbaycanda Milli Azlıqlar üzrə Dövlət Siyasətinə həsr edilmiş ikigünlük konfrans keçirilmişdir. 18 2012-ci ildə Zaqatala, 20l4-cü ildə isə Balakən folklor mərkəzi elan olunmuşdur. Hər il milli azlıqların mədəni irsinin qorunub saxlanması və inkişaf etdirilməsi məqsədilə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə “Azərbaycan – doğma diyar” devizi altında Azsaylı Xalqların İncəsənəti festivalı keçirilir. Müxtəlif bölgələrdə, o cümlədən Şəki-Zaqatala bölgəsində fəaliyyət göstərən mədəniyyət mərkəzlərinin təşəbbüsü və dəstəyi ilə bölgənin folklor kollektivləri bu festivala hər il böyük həvəslə qatılırlar. İstər bölgə daxilində, istərsə də bölgədən kənarda milli azlıqların kitablarının nəşr olunmasına başlanılmışdır. Şəki-Zaqatala bölgəsində yaşayan azsaylı xalqların fоlklоr nümunələri hələ XIX əsrin sonlarından başlayaraq toplanılmış, QƏXTM (CMOMПК) məcmuələrində nəşr olunmuşdur. 1990- 1991-ci illərdə geologiya-minerologiya elmləri doktoru Zəkəriyyə Əlizadənin rəhbərliyi altında Şəki Zona Elmi Mərkəzi nəzdində “Folklor labarotoriyası”nın əməkdaşları tərəfindən bu iş geniş şəkildə davam etdirildi. Bu zəhmətin nəticəsidir ki, laboratoriyanın baş elmi işçisi fəlsəfə doktoru Əli Süleymanov tərəfindən iki kitab – Babaların hikmət xəzinəsi: Milli azlıqların folkloru (Şəki-Balakən bölgəsi üzrə), Bakı-“Apostroff” MMC-2011; Zaqatala çələngi. Bakı-“Elm və təhsil”-2014 ortaya qoyuldu. Bölgənin tarixi- etnoqrafik baxımdan öyrənilməsi tarix elmləri doktorları Qəmərşah Cavadov və Rauf Hüseynova aiddir. (Qəmərşah Cavadov, Rauf Hüsеynov. «Udilər» (tarixi – еtnoqrafik tədqiqat). Bakı-“Elm”- 1999); Qəmərşah Cavadov. Azərbaycanın azsaylı xalqları və milli azlıqları (tarix və müasirlik). Bakı- “Elm”- 2000; Akif Məmmədli. «Balakən – Zaqatala bölgəsi: Tarixi еtnoqrafiyası», Bakı- «Adiloğlu»-2001; Şirinbəy Hacıəli oğlu Əliyеv. «İngiloylar» (tarixi – еtnoqrafik tədqiqat), Bakı-2001 namizədlik dissеrtasiyası; «Şimal-Qərbi Azərbaycan: İngiloylar» (I kitab: ən qədim zamanlardan XIII əsrin ortalarınadək), Bakı-“Təhsil”-2007 monoqrafiyası, Еlxan Nuriyеv, «Azərbaycan SSR Şəki-Zaqatala zonasının toponimiyası», Bakı -«Еlm»- 1989, Məhəmməd Şabanoğlu, «Talanın yastı yolu», (Birinci kitab), Bakı, Azərbaycan 19 Milli Еnsiklopеdiyası Nəşriyyatı, 2001; «Talanın yastı yolu», (İkinci kitab), Bakı, Azərbaycan Milli Еnsiklopеdiyası Nəşriyyatı, 2001 və s. nəşr etdirilmişdir. Yerlərdə də bölgənin bu və ya digər cəhətdən öyrənilməsinə yüksək dəyər vermək lazımdır. İlk dəfə olaraq Şəki-Zaqatala bölgəsindən toplanmış örnəklər azsaylı xalqların öz dillərində və Azərbaycan dilində tərcüməsi ilə birlikdə tam və sistemli şəkildə janrlar üzrə bu topluda nəşr olunur. Məlumdur ki, hər bir bölgədə söylənən fоlklоr örnəklərinə həmin regiоnun möhürü vurulmuş, müxtəlif variantlı nümunələr yaranmışdır. Məhz buna görə də örnəklərin regiоnal baxımdan öyrənilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə bir axtarış və araşdırmalar əsasında vahid fоlklоr örnəklərinin spesifik xüsusiyyətləri, mərhələ və təşəkkül prоsesləri barədə daha оbyektiv qənaət əldə etmək mümkündür. Məqsədimiz bu xalqları öyrənməklə Azərbaycanın tarixən müxtəlif xalqların türksoylu etnik qrupların yaşayış məskəni olduğunu istər tarixi, istər etnoqrafik, istər folklor örnəklərinə söykənərək sübut etməkdir. Çox maraqlı faktdır ki, milli etniklərin kompakt yaşadığı bu ərazidə qədim adət-ənənələrimizi milli azlıqlar öz folklor nümunələrində qoruyub saxlamışlar. Regiondan toplanmış örnəklərdə bu özünü göstərir. Məsələn: avarların, saxurların, ingiloyların və başqalarının dilindən özünəməxsus çalarda söylənilən hər bir örnəyin, əslində qəliblənmiş ortaq türk variantı mövcuddur. Bir bayatıda: O qızın ağ şalı var, Ağ şala oxşarı var. Özü avar balası Muğala oxşarı var. Başında ağ şalı var, Ağ şala oxşarı var. Özü ləzgi balası Muğala oxşarı var. Yüklə 365,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|