Azsayli xalqlarin folkloru
Yüklə 1,45 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ne baruqus, neyid qareşis
- Haynaxüdne eyxe xinkalbı (Ə: 11, s: 22-23; Tərcuma hı-na:13)
- Beləmi olur xəngəl (Ə: 11, s: 22-23)
- Yikbışın kuxna (Ə: 11, s: 23; Tərcuma hı-ına: 13) Saxurların mətbəxi (Ə: 11; s: 23; Tr: 13) Hinkıli
- Tsınt
- Maxara
- Qutsyar
- (Ə:2; Əlavələr: s: III )
- (S: 18; Tr: 15) Corabları toxumuşam, (S: 18; Tr: 15)
- (S: 19; Tr: 15)
- Layla (S: 19; Tr: 16)
- Tapmaca (Ə: 2; Əlavələr: s: IV ) Davambav midis Qovsov dqеba. (kalmani)
- Şəxsiyyətlər haqqında rəvayətlər Qaçaq Şuay (S: 21)
- Haşan Sultanın kəraməti (S: 17)
- Rza Əfəndi (S:17)
- Əliabadlı Dovşan tabunundan olan Aşıq Salamdan (S:20)
- Nəsil adları. Ləqəblər (S: 17)
Ğu doxxan he-e Şehid dayi sa vaxt kolxoze yanğınsöndürənni vorna. İnsanaşe kolxozni sadrıkle eyhen, ğu Şehid dayis havayi ciqe maaş hele. Sadre Şehid dayi ceska kortul eyhen:
Şehid daye işbişka stolni oka huvobxur eyhen:
Sən yandır Bir dəfə Şəhid dayını kolxozda yanğınsöndürən kimi işə götürürlər. Adamlar kolxoz sədrinə deyirlər ki, sən Şəhid dayıya havayı maaş verirsən. Kolxoz sədri onu yanına çağırıb deyir:
Şəhid dayı cibindən kibrit çıxarıb stolun üstünə ataraq deyir: - Sən get kolxozun ot tayalarını yandır, mən də gəlib söndürərəm. Hizda əməle Mışleşeli Sa yiğıl Asvar əməleşika suvake alla Mışleşni xiveka əni vor. Sayıd Mışleşka hixarme cihil qadebışe ulozar hı-ı eyhen:
Asvare əməle haqu eyhen: Zı Qalalençe vor, hina əməle Mişleşeli vob. Eşşəyim Mışleşdəndi Bir dəfə Asvar dağ yolu ilə Mışleş kəndinə gedirmiş. Mışleşə çatanda bir dəstə cavan oğlan onun qabağını kəsib sataşır:
Asvar eşşəyi göstərib deyir: - Mən Qalaldanam, eşşəyim Mışleşdəndi. Şa pılsızda vod Koyre maktabna direktor şahare Asvarıka rastlaşmışexe. Uvhin hinna sikırra Asvar incıka-as: -Asvar qare həşde şi iclasence kığebçı, mıssençıka habatanbı, kollan sikinın pıl abed ha-as. Asvare narazıda eyhen: - Qare şu beynavabıne, insane otxunis pıl hele ye. Hudura haşa Qaqarine yas vobna, qırqın pılsızda, hımeni ıkkan oxne.
Asvar narazı halda deyir: A kişi, siz dəlisiz, nəsiz, gedin orda Qaqarində yas var, yemək də, içmək də pulsuzdur. Nə qədər istəyirsiniz, yeyin. Filankase eyhe Şahare insan kikin ciqa vodxe Asvarıkle qırqınqule zarabanı xabar vexe. Qırquna məhəttalxa axa. Sa adame eyhen:
Asvare eyhen:
Bilməyə nə var ki?! Şəhərdə yas varsa, hamıdan tez Asvar xəbər tutardı. Hamı məəttəl qalırdı ki, bu necə olur. Bir nəfər soruşur:
Asvar deyir: -Ay qardaş, bunu bilməyə nə var, səhər evdən çıxanda molla Kəhovun evinə dəyirəm, onlar da deyirlər ki, filankəsin yasına gedib. Ne baruqus, neyid qareşis Sa çayxane adameşe qafi ha-a. Manbişdi sanqve eyhen:
Lap matna vorna na-as şi mebinbı xhine yaşamışebxhes dəxə. Asvare eyhen:
Nə barıya, nə qarıya Bir çayxanada kişilər oturub söhbət edirdilər. Onlardan biri deyir:
Asvar onlara xeyli qulaq asandan sonra deyir:
Xaybı badal he-e Sa yığıl koyre Suvaqıli raykomeka şikayatıs habkın. Du-ur raykom qozet ha-ani are sayır Asvar karı manbışıkle eyhen:
Ömər daye eyhen:
Asvare mani sanqukle eyhe:
Nuray daye eyhen:
Asvare zarada eyhen: -Ay beynavabı mançınime na-as raykomuska abı, xaybı badal he-e horacın. Evləri dəyişin Bir gün iki Suvagilli raykom katibinin yanına şikayətə gedirlər. Onlar oturub gözləyən vaxt Asvar bunlara rast gəlir. Xoş əhvaldan sonra Asvar soruşur:
Ömər dayı deyir:
Asvar sonra o birisindən soruşur:
-Mənim də dərdim çoxdur. Asvar, mənim həyətimdən su çıxır, neyləyim, bilmirəm?! Asvar tez bunlara baxıb deyir:
Haynaxüdne eyxe xinkalbı? (Ə: 11, s: 22-23; Tərcuma hı-na:13) Suvagıli Nezire eyhen. Sa yiğıl zəifaykle xinkalbı he-eva uvvu. Mani yiğıl cuna qohar Umar mihmanni ayres. Xinkalbı manqus utumda kadı. Mançıka qora xinkalbı med tezedanda koxreva uvvu. Umərikle uvhin: Ehe şosne nə xüdnahinbı ha-a. Sa havule zəife xinkalbı heki ixa kadı. Mançika qora Nezire med Umərıkle eyhen:
Kubute urva alişu, hııda, (Ə: 11, s: 22-23) Gapal sayxı, kumkumeyqa kiıda. Mırt üvxümey tesseyqa alqıda, İxhada çike kut xink albı. Ay can mama-oğliy, Umar, vuşinbıd, Ehe, haynaxüdne eyxe xinkalbı? Med tezal dan kumkumeyqa kiıda, Avqa zı lap xhadda tsayid qııda. Kabute dyubaraada alqııda. İxhada hekuy-halakuy xinkalbı. Ay can mama-ogliy, Umar, vuşinbıd, Ehe, haynaxüdne eyxe xinkalbı? Beləmi olur xəngəl? (Ə: 11, s: 22-23) Suvagilli Nəzir86 söyləyirdi ki, günlərin bir günü arvadından xəngəl bişirməsini xahiş etmişdi. O gün onun qohumu Ömər onlara qonaq gəlməli idi. Bişirilmiş xəngəllər ona sərt və bərk gəldi. Odur ki, arvadından onları yaxşıca bişirməsini xahiş etdi. Umara dedi: Danış, sizdə bu yeməyi necə bişirirlər. Bir müddət sonra arvadı xəngəl gətirəndə gördülər ki, xəngəl artıq xəşil olub. Arvadının bişirdiyi xəngəlin yaxşı alınmadığını görən Nəzir Umardan təkrar soruşdu: Sizdə də belə bişirirlər? Burdan görünür ki, bu yeməyi hər kəs bişirə bilmir. Yeməyin belə alındığını görən Nəzir xəngələ şeir qoşmuşdu: Kubut un aldı, bişirdi, Əli ilə yastılayıb qazana tökdü. Bir burum qaynadıb siniyə çıxardı, Oldu küt xəngəl. Ay mamoğlu, Umar, sizinki də, De görüm, beləmi olur xəngəl? Təzədən yenə qazana tökdü, Mən altını lap güclü yandırdım. Kubut yenə xəngəlləri çıxardı, İndi oldu tamam xəşil xəngəl. Ay mamaoğlu, Umar, sizinki də, De görüm, beləmi olur xəngəl? Yikbışın kuxna (Ə: 11, s: 23; Tərcuma hı-ına: 13) Saxurların mətbəxi (Ə: 11; s: 23; Tr: 13) Hinkıli - beş sm-lik xamirın tikabı. Har tika xədni tubuka bırmış ha-a. Man yarpaxık akaran xamır koyxaran. Hisseyni çurunuka ca ciqe alikkı oyxan. Sürhüllü - beş sm-lik kiçik xəmir tikələridir. Hər xəmir tikəsi şəhadət barmağı ilə eşilir, burulmuş bir yarpaq və ya qayıq şəklini alır. Ondan sonra bu yarpaqları qaynar bulyonda bişirirlər və suda bişmiş qaxacla birlikdə verirlər. Tsınt – hinkılile sikılda xuruda exe. Çurunukayi lubyeyka oyxan. Tsınt - sürhüllüdən xırda olan borucuqlar. Ət və lobya ilə verilir. Qırts – çurunuka, nissenıka ha-an, alabışka ha-an xamren xoraq. Qırts - ətli və ya kəsmikli düşbərə. Həmçinin qurudulmuş otla: gicitkan, dəvədabanı, turşəng, bağayarpağı və s. ilə də bişirilir. Maxxara – Sacıl o-ad ha-an fatirık akaran xoraq. Urva, nak, xınal, kuk alivkav-u ha-an məhlul. Maxara - qabarıq sferik, isti sacda bişirilir. Undan düzəlmiş həlim isti sacın üstünə tökülür və saçaqlı forma alır. Bircəh – Nikne ha-an xamren xoraq Bırcax - südlü əriştə Telebı – kvadrat formayl datxin xamren xoraq Telebı - müxtəlif formada olan nazik xəngəllər, içi cürbəcür olur. Qutsyar – qabax, çuru, nissenike ha-an qutab formaylin xoraq Qutsyar - boranı, ət və ya kəsmikdən bişirilən kökə İNGİLOYLAR Əlifbası yoxdur Qafqaz Albaniyası etnoslarından birinin nəsilləri olan ingiloylar hazırda Azərbaycanın şimal-qərb zonasında - Qax, Zaqatala, Balakən rayonları ərazisində yaşayırlar. İngiloyların cüzi bir hissəsi Türkiyə və Gürcüstanda məskunlaşmışdır.” (Ə: 12; s: 18) İngiloyların dili çox qədimdir. İngiloylar əsasən Balakən rayonunun İtitala kəndində, Zaqatala rayonunun Əliabad qəsəbəsində və Mosul kəndində, Qax rayonunun Qaxingiloy, Əlibəyli, İngiloy Kötüklü, Böyük Alatəmir, Kiçik Alatəmir, Meşəbaş, Qaxbaş və Qarameşə kəndlərində yaşayırlar. Hazırda respublikamızın 1205 şagird əhatə olunmaqla, 6 məktəbində təlim yalnız gürcü dlində aparılır. Təlim Azərbaycan-gürcü dillərində aparılan 5 məktəbdə 1101 nəfər gürcü bölməsində, təlim Azərbaycan, rus və gürcü dillərində aparılan 1 məktəbdə 146 şagird gürcü bölməsində, 90 şagird rus bölməsində təhsilə cəlb edilmişdir. Beləliklə, respublikanın 12 məktəbində 2452 şagird gürcü dilində təhsil alır. Balakən, Qax, Zaqatala bölgəsində ingiloyların məktəbyaşlı uşaqları valideynlərin arzu və istəyindən asılı olaraq təhsillərini Azərbaycan, gürcü və rus dillərində alırlar. Mədəniyyət Nazirliyi milli azlıqların bədii kollektivlərinə xüsusi diqqət və qayğı göstərir. Bir çox kollektivlər nazirlik tərəfindən geyim, müsiqi alətləri və texniki vasitələrlə təchiz olunmuşlar. Eyni zamanda milli azlıqların vokal instrumental ansamblı da onların istifadəsindədir. (Ə:17) Hazırda Əliabad kəndində bir neçə klub fəaliyyət göstərir. Bu klubda ingiloyların “İngiloy” folklor ansamblı fəaliyyət göstərir. Bayatı-mahnılar (S: 18; Tr: 15) Tsxals ikiti kalma lamazma, Çikila damikniva. İs ikiti mokla tsxurvilma. Meakati imisim dome. Suyun o tayında gözəl qız, (S: 18; Tr: 15) Çikila87 yellədi (işarə etdi). Onu o tayda sevgi öldürdü, Məni burada istəyim. Kalo kalo şençon zalo, Deday kalo, mamay kalo. Tsaxol moxol, moxol, tsaxol. Mosulasukan veğar tsaxol. Ay qız, ay qız, bizim gəlin, Ananın qızı, atanın qızı. Gedərsən, gələrsən, gələrsən, gedərsən. Gələndən sonra gedə bilməzsən. Traxkidbani zöljijimi, Şentsiliya eyse zalo. Ayğev moxol, Hamişaluğa veğar tsaxol. Boş sandıq, kohnə palaz, Sənin payındı gəlin. Götürərsən, gələrsən, Həmişəlik bir daha gedə bilməzsən. Dedamtilo saxli tiro, Mamam tilo saxli boy tiro. Mulo, mulo lanqri qulo, Mazlo, mazlo mindri qrilov. Qaynanam evin dirəyi, Qaynatam evin dam tiri. Baldız, baldız dövrənin ürəyidir, Qaynın, qaynın çölün kölgəsidi. Mindorşi er kuva iko, Keli davkare ukan qamamko. Kaloşen sikvaruli Sad sevele ik qamamko. Çöldə bir daş var idi, Əl vurdum, dalımca gəldi. Qızın sevgisi Hara getdim, dalımca gəldi. Tet sindebi matsiya, Nabadevi tviliya. Kaluşən çem sikvaruli Şakarivi tkbiliya. Ağ corab geyinmişəm, Yapıncı kimi istidi. Sənin ilə məhəbbətim Şəkər kimi şirindi. Me es minda daqitero, Rasas quli mebneba. Şenqan çem damirskeba Heç vaxt arikneba. Mən yazmaq istəyirəm, Nəinki ürəyim deyir. Səndən məni unutmaq Heç vaxt mümkün olmaz. Tsetsxli, tsetsxli, Ancaq tsetsxli. Tsetsxli ari Sindume. Ocaq, ocaq, Ancaq ocaq. Ocaq sevgi Deməkdir. Tsetsxli kreba Ancaq tskalit. Mondomeba Araprit.
Ancaq su ilə. Sevgi isə Sönə bilməz. Gеminatkivar quli, Gеmidərdiyan quli. Roqorgitxro roqor qayqo, Çonindtkivar quli. (Ə:2; Əlavələr: s: III ) Mənim ağrıyan ürəyim, Mənim dərdli ürəyim. Necə deyim, eşidəsən Bizim ağrıyan qəlbimiz. (Tr:15) Mеçavaqdе qətsavit, Avavsi iеsavit. Bico, mе ar qamtеxo Şvid tsliyan şüşəsavit. Mən saldım mеşə kimi, Doldum bənövşə kimi. Oğlan, məni sındırma, Yеddiillik şüşə kimi. Sindebi mamiksoniya, Jurbajur sindebi. Mamzonxar ancaq raqiko Qulşi ver çeqesindebi. (S: 18; Tr: 15) Corabları toxumuşam, (S: 18; Tr: 15) Cürbəcür corabları. Xoşum gəlir, ancaq, neyləyim, Ürəyinə toxuna bilmirəm. Moy kalo puri vçamot, Şavatanot qöl tan. Er maktubi damitser, Şen lamaz kelitan. Gəl, gözəl qız, çörək yeyək, Pendirlə çörək yeyək. Gəl bir məktub yaz mənə, Sənin gözəl əllərinlə. Papa çonqan mosaval maytxovs, Qonş dahdevs brotsol maytxovs. Uçov dedebel tselayti Uşov dğobel kon itxovs.
Çon sopeli avsila. Lamas kali derdibey, Çon quli avsila. (S: 19; Tr: 15) Rəngli kəpənək gəlib, (S: 19; Tr: 15) Bizim kəndi doldurub. Gözəl qızın xatirinə, Bizim ürəklər dolub. İya sada vardis şoris, Me qaqaço mirçevniya. Aliabadel qoqoyevşi, Me şentavi mirçevniya. Bənövşə qızılgüldən aralı, Mən laləni seçmişəm. Əliabadlı qızlardan, Mən səni seçmişəm. Layla (S: 19; Tr: 16) Lay-lay, kene lay-lay, Dayzin şilo dayzin. Lay-lay kene bala, Lay-lay kene lay-lay. Lay-lay, kene lay-lay. Dayzin kalo dayzin. Lay-lay kene bala, Lay-lay kene lay-lay. Lay-lay, yat, lay-lay, Yuxula, oğlum yuxula, Lay-lay, yat, bala, Lay-lay, yat, lay-lay. Lay-lay, yat, lay-lay. Yuxula qızım, yuxula. Lay-lay, yat, bala, Lay-lay, yat, lay-lay. Tapmaca (Ə: 2; Əlavələr: s: IV ) Davambav midis Qovsov dqеba. (kalmani) Bağlayıram, gеdir, Açıram, durur. (çarıq) Azərbaycan dilində Mahnı-bayatılar (S: 18) Pəncərənin qabağı, Asılıb limon yaprağı. Xəstələrin dərmanı Əliabadın bulağı. Birdi bizim sinimiz, Birdi bizim dinimiz. Ölməyib ayrı düşdük, Nədir bizim günümüz. Əliabadın yolları, Burma-burma yolları. Bilsəydim, sən gəlirsən Süpürərdim yolları. Mahnı mahnının başı, Mahnıdı yol yoldaşı. Mahnımız elə şeydi Qəribliyin yoldaşı. Ağ kəlağay alınca, Gülün rəngi solunca. Qəbrim üsdə ot bitər Sən mənə yar olunca. Mahnının ustasıyam, Bir gülün dəstəsiyəm. Bir gün səni görməyəndə İllərin xəstəsiyəm. Qızıl üzük məndədi, Axtarma cibimdədi. Dünya malı versələr Mənim gözüm səndədi. Şəxsiyyətlər haqqında rəvayətlər Qaçaq Şuay (S: 21) 30-cu illərdə qaçaqlar var imiş. Bu qaçaqlar xalq qaçağı deyilmiş, quldur qaçağı imiş. Kəndi çapıb talayırmışlar. Günlərin bir günü Qaçaq Şuay beşatılanı qoyar çiyninə, Əskibazar tərəfdən gələr Əliabada. Orada Sarı körpü deyilən yer var, ora çatanda bir nəfər deyər, əllər yuxarı. Qaçaq Şuay çevriləndə bu beşatılanı çəkər yuxarı. Deyər, düş qabağıma. Düşər. Bir xeyli gələrlər onlar. Deyər, hara gedirsən. Deyər, vallah, Əliabadda Balabəygilə gedirəm. Deyər, baho, nə pis oldu. Deyər, niyə. Deyər, Balabəyə görə sənə toxunmayacağam. Bir də bu kəndə girsən, təpəni dağıdacağam. Deyər, kimsən. Bu adam deyər, Qaçaq Şuay. Daha bu heç nə soruşmaz. Gələr Balabəygilə. Balabəygildə bunun qabağına yemək-zad gətirərlər. Nə qədər eləyərlər, Qaçaq Şuay çörək yeməz. Deyirlər, niyə yemirsən. Deyər, başıma bu iş gəlib. Deyirlər, ə, çörəyini ye, bu bizim Pərizad olacaq. Pərizad deyən qadın var, o olacaq. Onun qabağını elə kəsib nə təhər təpinmişdisə, Qaçaq Şuay Əliabada bir də gələ bilmədi. Haşan Sultanın kəraməti (S: 17) Bizdə Alazan vadisində Haşan Sultan ziyarətgahı vardır. O vaxt Qızıl Ordu gələndə dindarları çox incidirdilər. Eşidirlər ki, Haşan Sultan gizlənib, əsgərlərə əmr eləyirlər ki, onu tapıb gətirsinlər. Əsgərlər onu tutmaq istəyirlər. O qaçır. Bu Alazanı, suyun üstündən onların gözünün qabağında elə keçir ki, elə bil ki, toprağın üstündə gedir. Heç ayaqqabıları da islanmır. Əsgərlər bunu görüb, yerlərində quruyublar. Gəlib başçılarına deyirlər ki, belə iş olub. Biz çayı keçə bilmədik. Biz onu atmadıq. Allah-taala onu batırmayıb. Onun belə kəraməti olub. Onun basdırıldığı yer Gürcüstan ərazisindədi. Biz də Alazanın sahilinə qəbri ilə üzbəüz bir yerə gedirik, niyyət eləyirik, nəzir qoyuruq, qurban kəsirik. Buraya uşağı olmaq üçün və başqa niyyətlər üçün gəlirlər. Rza Əfəndi (S:17) Mənim babam danışardı. Babam sufi idi. Onlar orada outrub zikr edirdilər. Namaz qılana qədər. O vaxt işıq yox idi. Lampa var idi. Bu Rza Əfəndi o qədər halal adam idi ki, bir cibinə qoz tökərdi, o biri cibinə fındıq, qoz-fındıq bağlarından keçib qəbiristanlığa gedərdi. Heç kimin qoz-fındığına toxunmazdı. Getdiyi yola fındıqdan, qozdan tökərdi ki, sabah onun ayaq izini görən adam deməsin ki, kimsə bu bağdan keçib, kiminsə bir fındığını, qozunu ya əzib, ya sındırıb. Günlərin bir günü bu adamı tuturlar. Qızıl Ordunun gəldiyi vaxtda. Orda bizim bir adamımız varıydı. Görür ki, bu kişini qoca vaxtında, 85 yaşında incidirlər, onu tutacaqlar, sürgün eləyəcəklər. Bu kişi orada icazə alıb dəstəmaz almağa çıxır. Dəstamazını alıb gəlib əsgərə deyir ki, mən nə desəm, sən “amin” de. Bir dua var. Hamının bilmədiyi dua. Bu duanı da ancaq din alimləri bilir. Çətinlik zamanı oxunan dua. Ya səni dindən uzaqlaşdırmaq istəyəcəklər, bu, Allah qarşısında böyük günahdı, ya da ruhunu təslim edirsən. O kişi də o duanı orda oxuyub, əsgər də amin deyib, kişi də orda rəhmətə gedib. Əliabadlı Dovşan tabunundan olan Aşıq Salamdan (S:20) Hara getdin, ay cavanlıq, Nə təhər gəldin, sən qocalıq. Cavanlıq heç kəsə qalmaz. Yaman dərdsən, sən qocalıq. Heç yeriməz, gözü görməz, Arvad-uşaq cavab verməz. Dost-aşna hesaba saymaz. Yaman dərdsən, ay qocalıq. Nəsil adları. Ləqəblər (S: 17) Əliabadda təxminən 11 minə yaxın ingiloy yaşayır. Əliabadda ingiloylar yaşayan ərazidə böyük nəsillər olublar. Bu nəsilləri tabun kimi (oba) adlandırıblar. Sonra kolxoz dövründə bunları ayırmaq üçün briqadalar üzrə ayırıb və nömrələr qoyublar. 12 briqada adlanan tabunumuz var. Nəsil adları (S: 17) Nəsil adları Tabun, həm də briqada adlanıb. Dəyirman tabunu (ilk elektrik dəyirmanı orada tikilib) Briqada1 Kürə tabunu (peç, orada yemək-içmək bişirilirmiş) Briqada 2 Dovşan tabunu (çöllüyə yaxın olub. Ona görə də orada dovşan çox olub) Briqada 3 Natsilan oba (Dəyişdirilən bir oba, yəni nəslini dəyişən oba) Briqada 4 Beşinci oba (əvvəldən beşinci oba deyiblər)Briqada 5 Koxa tabunu (Deyildiyinə görə bu tabun vaxtilə Əliabadın paytaxtı olub. Böyüyüb olub Əliabad. Məskunlaşma ilk olaraq həmin tabunda olubdu. Orada bir adam olubdu. Onu koxa adlandırıblar. Ona görə də bu tabun Koxa tabunu adlandırılıb) Briqada 6 İt tabunu Briqada 7 Sərçə tabunu Briqada 8 Asiştiyan tabunu Briqada 9 Muradtalyan tabunu (Murad adı ilə bağlı olub. Əlyan, yəni Muradlar deməkdir)Briqada10 Zemo tabunu (Yuxarı deməkdir. Yol qırağına yaxın olduğu üçün) Briqada11 Məmmədəlyan tabunu (Məmmədəlilər tabunu) Briqada12 Ləqəblər (S: 17) Xruşşov Nizaməddin Bank Nizaməddin Keçi (tsiko) Nizaməddin Para Əmrulla (o zamanlar saat yox idi. Bir dənə Əmrullanın saatı var idi. O da saatı köynəyin qolunun üstündən taxırmış. Saatı soruşan olan kimi “para vremya” deyərmiş.) Cəbi Əmrulla Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|