Azsayli xalqlarin folkloru


Tubul pehylivan sal Qaraməlik



Yüklə 1,45 Mb.
səhifə4/13
tarix11.03.2018
ölçüsü1,45 Mb.
#31143
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13

Tubul pehylivan sal Qaraməlik

Komci nagil (Exlətepi: 5; Taranedi: 5)
Tubul pehylivani yəş əlina papeney sa giyal bakayin kul şip tene curey. Əşepsay ape cipi qazayşebsay, üken cureqala ki­ne kəy-üneqsay.

Tubulu yəş kele bakaynnal, kulmoqosta əlli işkarizore cap­pak­­say. Axirinci usenxosta Tubul pehylivan cətin aize bakala haq­sabxon hreketluq tenetastay. Qaraməlik cila sa qacaq usum-usum aize hari-baci kəsib-fağırğoy var-dövlətə başeksay. Baski-talay sebsay. Tubulen me qacaq Qaraməlika hema kərə akaney. Buşe boyda küren eke loxol, botala qılınc cuxinaxun suruk. Qa­ra­mə­lik taradala kürən ek nağılxosta bakala ekurxoxun sal cək­te­ne­say. Damna amdarxoy psuna görə şotay ek burani ciyarxuney cal­xe­say. Ukaxaltoğo görə Qaraməlik Arapkir ukexala sa qala­xuney ha­rey. Me tərəfxo şoto Arapkirli Məlik kiney caltunxsay. Qara­mə­lik iz vətəne amdar bespi me tərəfxone arey. Qəbələ Savalani burux ukeğala kala izenay qa bi qacaqculuqabsay. Qaraməlik me tərəfxo eğatan yaka fuksunluq bi kele təngə kiye bati. Koraylun Qırata oxşardala Burana yakane kiye badey. Şoto eke loxol akal­to­ğan sal sa cür biqes tetun bikes baksay. Aize ci laxi pehylivaan Tu­bul işqara me əşləstə acizey. Tubulen hələluğ Qaraməlikaxun bi­keseyna imkane yak bexsay. Avaney ki iz kiye cobakayn tok­ma­şina xəxəbece bakon. Qaraməlik həlaluq kiye tene cuvaksay. Yakə- tərsə kul baxodi bərəkət kiye badi iz kefane zabey. Sa kə­rəm Qaraməlik Tubul bakala ecnuxun sa şalak biriza exti taceney iz pinine akey. Şoto hikal bes tene bey şoto görə Tubul aizloğoy töx ixu ca kəyine avay. Tubul aize icu sa qoci kine icu nu taşaynal camaten qaltolxo akatan ical zor qaceney.

Sa joxilin ğine savaxto ujenen Tubulen iz tavara əmna bel la­xi xod bostaneynak Qaradərinane ciri. Tubulen cəkbi xodain sa tərəfə bodi curebi. Sa mal mandakluğo hakseynu curesi, ta­va­ra xoda duği qula zapepi. Tubuli tavar sa qocin yükay. Şo­tay ta­va­ra tək iz bicey ğar Osmanen ərene iz kine haki əşpesestay. Te vaxtmu­xo sa şat tavarçin tavara kiye haki nextuney:

- Ə mo lap Tubul pehylivani tavarane oxşarsta.

Tubul işkar sa ma mandakluxa haki bureki xodi sa tərəfə bas­ta. Xod sa hema tanar duxeney ki, beştan sa bigla işkar hari cu­repi. Tubul işkar yenal tavara xoda duxi iz kula enefi. Sa – pə lənk beş hari cək-cöke bi. Oşa şotaxon cele eşlətun bi. Eğala am­da­ren Tubulaxun köməye cureci.

- Zu biyaz, qərib qonağzu, za köməye ba, bez ek likinane batksa.

Me amdar Tubulen hələluğ nu calxei Qaraməlikey. Exləti və­dine me biğla işkaren avabakeseteney ki Kaladərinoxun Qə­bə­li­nane taysun cureğatan ek firsesi likinane jalkala orainane bafte. Eke beşin turmux sal iz bule akesaymiş. İşkar əlacsuz mandi eke be­şin turmağo catlinşi komək kəvesane cereymiş. Şoto tubuli ta­va­re səsen me tərəfe ecere. Tubulen qonaği səsəxun qamişe kay ki me amdar əxilaxun eğala amdare. Hamal təmiz amdara tene ox­şorstay. Amma pis ğinasta köməye curesa. Metər vaxtmu­ğos­ta Tubulen həmişə admara kule boxostay. Iz bisi adeten me am­da­ra Tubulen kömək balane bay. Qonaği əmna bel kula laxi kakebi:

- Nexnu taxen?

- Hun vi Buxarcux, lap tavarar zuz taşon. Me heysarxo calxal buvaxsa kalpa tağen.

- Bəyənbon, tayanşon, hələlux tağen sa bexen, kə lazım ba­ka­le

Bıgla işkaren iz kula boxodi xoda təkesi tavara ceveki. Tavara iz kiye efes tene bay. Tavar yavaş-yavaş bineti xodi tu­me. Işkaren sa tərən tavara alabi bine:

- Ay aman! A işkar vi balakan kalabay! Ə mo he tavara? Mo tarasteynek kə eleme lazım.

- Mo tavare pine Tubulen.

Oşa qonaği kiyexun tavara haki boneseri iz əmna bel. Baf­tunsta yaka. Şotoğon eçlətsun-eşlətsun hari cetunsa “İsmabulağ” uke­ğala kala. Te vaxtmoğosta me kanxo belxun oşe jalkala orainğo­ney. Meya ek batktala, buş batkala kanxo buney. Qa­ra­məlik hari sa orayin töx curepi. Tubulen tarbi orayin tərəf benexi iz kəşinə kaşepi:

- Moki bandit Qaraməliki eke.

Tubul işkara apen caxebi. Kakanbi qonağa duği besknbi , ko­məykanbi? Işkar pis ğinane, köməye curesa. Mer pis ginasta, me qala şoto beşpsun işkarluğaxu tene. Tubulen iz kodiği ana şa­rebipi.

- Dost zu va kele vaxtaxun calexsa, vun Qaraməliknu.Vi ke qoci bula qacin bul larik zapi cukes baskon amma pis ğinasta bez loxol köməyən harevi koxun cuvazaksavime buran ekal cərke­zestoz. Humal işkarlux akesti. Me aiza pislu­xa­sun­xun kul akalnu.

Tubulen me eyitmoğo ukatan Qaraməlik sa mal kıcesi. Te bi­yi tavar hari curebi iz biyin beş., sa mal icu kirkirbi pine:

- A bici şu buvaxsa qalpa, bez eka cərkestan, zual sa iş­kar­zu. Hekədər diriszu vi aizaxu beş əş tene bakon.

- Nexnu, ve bakaz va?

- Əyitez tasta işkar kine.

Tubulen kula boxodi Qaraməlikaxun sal cək-cök kebi. Ta­va­ra sa tərəf laxi;

- Buxarcux hun bez qoroğoxun covaka, pisluqa şatluqbsu­na hunen buyrüşe.

Tubulen me aitmoqo pi ləcəkeci Buran eke pə turaxun.

Şotay əm benexi, pulmux bigeci, bəğəloyaxun nəfəsə haki bo­ğonepi. Tətər zore laxi , sa pul kicpi-kaykamın buşe boyda Bu­ran ek oçinaxun cere kariluğa. Ek turin loxol curkala kinek Tubulen kula zapepi. Tubul turmuğ kəkəpəciri ocala baceney. Qaraməlik me əşlə məətəl manedi. Birdən iz qanuxun əcipipi, hari Tubula qujebi. Te coexun, me coexun mucepi.

- Dirisbaka , bici!

- Ə, Qaraməlik, zu bi Buran eka cərkesezdi hunal bez tur­mo­qo ocinaxun cevka. Qaraməlik işalayşaki Tubula zapsune cu­reci Tubulen şotay əmnəbula okane sabi. Qaraməlik birdən oka areci şotoxun qelevaxtın dostrux kine sun-suna qujtunbi. Eke cey­suna Tubulal muqbeney. Me vaxt Qaraməlik eken kişney­şe­bi, oşa icu ostaqar sassapepi. Tetər sap-sapesi ki, Tubulal Qa­ra­mə­likal belxun oşe ocitun bay.

Qaraməlik muq pine:

- Vi zoreyna biyaz, sap-sapey yaxun zərər teno. Va hikal makan bay.

Qaraməliken eka zapi taneşeri oknu. Eka tər-təmizebi. Ke­cə-palana cifki tərtəmiz oceki. Tubul pehylivanin kele şotay ya­ka beneği eka qaydina badi Qaraməlik purumal hare Tubuli töğ . pine.

- Dirist baka vici! Buxarcoğon vi əhloqokan evi! Zu val­lari sa kəsibə pis vəziyyətəxun cevksuna görə me qinaz bafte. Bez töğ darğan vergi tasteyna sa imkansuza hareney. Darğan şo­to tapsunaxun kəsiben ziziney. Şoto xonşebsay. Portezbi. Darğa sa combağez zapi. Darğa te dünyaluxe baki. Te qimxoxun və­tə­nə­xun didərkinez bafti. Axıral bazki bandit, yak botal, quldur. Ge­yin ginal bezi zarun zəyləne taysa. Curessa, zubal me ğinaxun may­nessa sa təmiz cien yurd sakaz, amdar kine yəşəyşəz. Vi ci hikə?

- Bez ci Tubule.

- Tubul pryhlivan ibakez, zuval nexsu tavar hetayna bi­yi­ne. Tasa peyhlivan vici, amdar kine yəşənşeyna yak bəbəyas, ğim­xoy sa ğinasta co maci eqoz va aksa. Sal za co məyin akala te­pi eka həzirebi. Şo taneci Tubulal tavara bacana laxi hare “Şuyenbasqala” Tubul barti xoda boti saneki.

Me əşləxun usenxone covaki. Tubul peyhlivanen sal Qa­ra­məlikə irəst tene hari. Upesuna görə, şo taci əxil sa diyara yurde sa­ke. Usenxo covake tiya kerəz amdarxonal yurdtun sake. Miya 20-30 ailənexu sa aize baki. Iz ciyalal “Məlikobatun” laxi. Qa­ra­mə­lik miya halal sa amdar kine yəşənşe.



Ğimxoy sa ğinasta xavar haksun Tubuli kojane bəəbi. Şoto Tu­­buli vicey qaren Osma peyhlivane beşe ceri. Ene pə-xib use­ney ki, Tubul peyhlivan iz dünyana badalbeney. Osman peyhli­va­naxun el-şumtun boti. “Kömrətə” laci Tubuli qərəmoğotun ta­ci.
Tubul pəhləvan və Qaraməlik

Beşinci rəvayət (S: 5; Tr: 5)
Tubul pəhləvanın yaşı əllini haqlasa da bir gün əlini dinc qoy­­murdu. İşləyir, alın təri ilə qazanır, kefi istədiyi kimi yeyib-içir­di.

Tubulun yaşı çox olsa da, hələ biləklərində əlli kişinin gü­cü gizlənirdi. Son illərdə Tubul pəhləvanı kənddə baş verən çə­tin bir məsələ narahat edirdi. Qaraməlik adlı bir qaçaq tez-tez kən­də girib kasıb-kusubun mal-dövlətini oğurlayırdı. Çalıb-ça­pıb tala­yır­dı. Tubul bu qaçaq Qaraməliyi dəfələrlə görmüşdü. Də­və boy­da kürən atın tərkində, kəsərli qılınc çuxasından asılı. Qa­raməliyi gəzdirən kürən at dastanlarda təsvir olunan at­lar­dan heç də geridə qalmırdı. Köhnə adamların dediyinə görə onun atı Buran adı ilə tanınmışdı. Deyilənə görə Qaraməlik Arap­kir deyilən bir yerdən gəlmişdi. Bu tərəflərdə onu Arapkirli Mə­lik kimi də tanıyırdılar. Qaraməlik öz vətənində adam öl­dü­rüb bu tərəflərə gəlmişdi. Qəbələnin Savalan dağı deyilən ye­rində özünə məskən salıb qaçaqlıq edirdi. Qaraməlik bu tə­rəf­lərə gələrkən yolda soyğunçuluq edib xeyli pul-para əldə etmiş, Ko­roğlunun Qıratına bənzəyən Buran atı da yolda əldə etmişdi. Onu at belində görənlər heç cür tuta bilmirdilər. Kəndin adlı-sanlı pəhləvanı Tubul kişi də bu işdə aciz idi. Tubul hələlik Qa­ra­məliklə yaxa olmaq üçün imkan gözləyirdi. Bilirdi ki, əlinə keç­sə, bir anda qabırğasını sındıra biləcək. Qaraməlik isə hə­lə­lik məğlubedilməz idi. Sağa-sola əl atıb bol-bol azuqə əldə edib öz kefini çəkirdi.

Bir dəfə Qaraməlik Tubulun taxılı olan xırmandan at be­lin­dən bir çuval çəltiyini ələ keçirib getdiyini gözü ilə görmüşdü. Ona heç nə edə bilməmişdi. Buna görə də Tubul özünü kənd­li­lə­ri­nin yanında xəcalətli hesab edirdi. Tubul kənddə özünü bir qo­çu kimi aparmasa da camaata ağrı-acı verənləri görəndə özü də bərk ağrıyırdı.

Bir yaz günü səhər tezdən Tubul baltasını çiyninə alıb odun­luq ağac kəsmək üçün Kaladərəyə endi. Tubul seçdiyi ağa­cın bir tərəfini kəsib dayandı. Bir az nəfəs almaq istədi. Baltanı ağa­ca vurub əlini çəkdi. Tubulun baltası da bir igidin yükü idi. Onun baltasını yalnız qardaşı oğlu Osman arabir əlinə alıb işlə­dir­di. O vaxtlar bir yaxşı baltaçının baltasını ələ alıb baxanda de­yirdilər:

  • Ayə, bu lap pəhləvan Tubulun baltasına oxşayır.

Tubul kişi bir az nəfəs alıb başladı ağacın bir tərəfini kəs­mə­yə. Ağaca bir neçə balta vurmuşdu ki, qabaqda bir bığıburma ki­şi gəlib dayandı. Tubul kişi yenə baltanı ağaca vurub əlini çək­di. Bir-iki addım qabağa gedib salam-kalam etdi. Onlar xeyli söh­bət etdilər. Gələn adam Tubulu köməyə çağırdı:

  • Bu mən ölüm, qərib qonağam, mənə kömək elə, atım lığa ba­tıb.

Bu adam Tubulun hələlik tanıya bilmədiyi Qaraməlik idi. Söh­bət zamanı bu bığıburma kişi bildirdi ki, Kaladərədən keçib Qə­bələyə getmək istəyəndə atı sürüşüb lığa, qaynama bulağa ba­tıb. Atın qabaq ayaqları ilə başı görünürmüş. Kişi əlacsız qalıb atın qabaq ayaqlarını çatı ilə bir qoz ağacına bağlayıb kö­mək axtarmağa çıxıbmış. Onu Tubulun baltası bu tərəfə gətirib­miş. Tubul kişi qonağın səsindən hiss edir ki, bu uzaqdan gəlmə adam­­dır. Həm də təmiz adama oxşamır. Amma dar gündə kömək is­təyir. Belə vaxtlarda Tubul həmişə adamlara əl tutardı. Öz köh­nə adəti ilə bu adama da Tubul kömək etməli oldu. Qonağın çiy­ninə əlini qoyub dilləndi:

  • Deyirsən gedək?

  • Sən Allah, lap baltanı da mən aparım. Buralarda tanış-bi­li­şin varsa, çağır, gedək.

  • Taparıq, apararıq, hələ gedək bir baxım, nə lazım ola­caq.

Bığıburma kişi əlini uzadıb ağaca vurulmuş baltanı qo­par­dı. Baltanı əlində saxlaya bilmədi. Balta yavaş-yavaş endi ağa­cın dibinə. Kişi birtəhər baltanı qaldırıb dedi:

  • Bay atonnan! Kişi, sənin balan böyüsün! Ayə, bu nə bal­ta­dı? Bunu gəzdirmək üçün iki qatır lazımdı.

  • Bu, kişi baltasıdı, - dedi Tubul.

Sonra qonağın əlindən baltanı alıb atdı çiyninə. Düşdülər yo­la. Onlar söhbət edə-edə gəlib çıxdılar İsmabulaq deyilən ye­rə. O vaxtlar bu yerlər başdan-başa qaynama bulaqlar idi. Bu­ra­da at batan, dəvə batan qaynamalar vardı. Qaraməlik gəlib bir bulağın yanında dayandı. Tubul çevrilib bulağa tərəf baxdı, bar­mağını dişlədi:

  • Baho, bu ki, bandit Qaraməliyin atıdı.

Tubul kişini tər basdı. Neyləsin, qonağı vurub öldürsün, yox­sa kömək etsin? Kişi dar gündədi, kömək istəyir. Belə dar gün­də, bu yerdə onu öldürmək kişilikdən deyil. Tubul alnının tə­ri­ni silib dedi:

  • Dostum, mən səni çoxdan tanıyıram, sən Qaraməliksən. Sə­nin o qaçaq başını qaratoyuq başı kimi çəkib çıxara bilərdim. An­caq dar gündə üstümə köməyə gəlmisən. Sənin günahlarından keçirəm. Sənin bu Buran atını da xilas edəcəyəm. Ancaq sən də gərək kişilik göstərəsən. Bu kəndə pislik etməkdən əl çəkəsən.

Tubul bu sözləri deyəndə Qaraməlik bir az sıxıldı. O ağır ba­lta gəlib durdu gözünün önündə, bir az özünü yığışdırıb dedi:

  • Qardaş, kimin var çağır, atımı xilas edək, mən də bir ki­şi­yəm. Nə qədər sağam, sənin kəndinlə işim olmaz.

  • Deyirsən, inanım sənə?

  • Söz deyirəm, kişi kimi.

Tubul əlini uzadıb Qaraməliklə bir də görüşdü. Baltasını bir yana qoyub:

  • Allah, sən məni bağışla, bu dəfə günahımdan keç. Axı pi­sə yaxşılıq etməyi özün buyurmusan.

Tubul bu sözləri deyib yapışdı Buran atın iki ayağından. Onun biləkləri şişdi, gözləri qapandı, dərindən nəfəs alıb bir nərə çək­di. Elə güc verdi ki, bir göz qırpımında dəvə boyda Buran at pal­çıqdan çıxdı sahilə. At ayaq üstə dayanan kimi Tubul əlini çək­di. Tubulun ayaqları isə dizə qədər torpağa batmışdı.

Qaraməlik bu işə mat qaldı. Birdən yerindən oynadı, gəlib Tu­bulu qucaqladı. O üzündən bu üzündən öpdü:

  • Çox sağ ol, qardaş!

  • Ayə, Qaraməlik, mən sənin Buran atını xilas etdim, sən də mənim ayaqlarımı torpaqdan çıxar.

Qaraməlik yaxınlaşıb Tubulu çəkmək istədi. Tubul onun çiy­nin­dən bir balaca aşağı sıxdı. Məlik bir anda yerə oturdu. Onlar çox­dankı dostlar kimi bir-birini qucaqladılar. Atın xilas olmasına Tu­bul da sevinmişdi. Bu vaxt Qaraməliyin atı kişnədi, sonra özü­nü möhkəm silkələdi. Elə silkələndi ki, Tubulun da, Qara­məliyin də üst-başı tamam palçıq oldu. Qaraməlik sevinclə dedi:

  • Ha, zoruva dönüm, silkələn, bizdən zərər yoxdu. Sənə bir şey olmasın.

Qaraməlik atı çəkib apardı arxa. Atı əməlli-başlı təmizlədi. Ke­çəpalanı düşürüb tərtəmiz yudu.

Tubul pəhləvan xeyli onu gözlədi. Atı səliqəyə salıb Qa­ra­mə­lik yenə də gəldi Tubulun yanına. Dedi:

  • Sağ ol, qardaş! Allah balalarını saxlasın! Mən sənin ki­mi bir kasıbı dar vəziyyətdən çıxarmaq üçün bu formaya düş­mü­şəm. Yanımda darğa vergi vermək üçün bir imkansızı döyürdü. Dar­ğa onu döydükcə kasıb zarıldayır, ona yalvarırdı. Döz­mə­dim. Darğaya bir ağac çəkdim. Darğa o dünyalıq oldu. O gün­dən vətənimdən didərgin düşdüm. Axırda oldum bandit, yol­kə­sən, quldur. Bu gün özümdən zəhləm gedir. İstəyirəm, mən də bu gündən hardasa bir təmiz adla yurd salıb adam kimi yaşayım. Adın nədir?

  • Adım Tubuldur.

  • Tubul pəhləvan. Eşitmişəm. Mən də deyirəm, balta nə üçün ağırdı? Gedirəm, Pəhləvan qardaş, adam kimi dolanmağa yol tapsam, bir gün üzü ağ gələcəyəm səni görməyə. Bir daha mə­ni üzü qara görməyəcəksən - deyib atı məhmizlədi. O getdi, Tu­bul da baltasını belinə atıb gəldi Suyenbasqala. Yarımçıq qoyduğu ağacı kəsib yıxdı.

Bu hadisədən illər keçdi. Tubul pəhləvan bir də Qa­ramə­li­yə rast gəlmədi.

Deyilənlərə görə, o gedib uzaq bir diyarda yurd saldı. İllər keç­dikcə orada başqa adamlar da yurd saldı. Bura 20-30 ailəli bir oba oldu. Adını Məlikoba qoydular. Qaraməlik burada halal adam kimi yaşayırdı.

Günlərin bir günü soraqlaşıb Tubulun evini tapdı. Onu Tu­bu­lun qardaşı oğlu Osman pəhləvan qarşıladı. Artıq iki-üç il idi ki, Tubul pəhləvan dünyasını dəyişmişdi. Osman pəhləvanla duz-çörək kəsdilər. Kömrədə qalxıb Tubulun qəbrini ziyarət etdilər.
NAĞILLAR
Bülbüli nağıl (Exlətepi: 8; Taranedi: 4)
Sa kərə sa alverçinen cələyexun bülbülə biqi koyane eçere. Şo­taynak qızıli kletka haqi iz boş laxane te bülbülə. Bülbülə beğ­sey­naksa amdare laxe. Alverçin kala bağçane bake. Alverçin kala bağ­çane bake. Alverçin bağçinaxun cürbəcür vardurxoxun qəşəng ade­sene. Bağçin bıyex masi mərmərəxun düzesi vuğ fantanla bassey­ne bake. Alverçinen əmirbene ki, bülbüli kletkina basseyni to­ğol xojina suruk beqatun, hər biyəsinal hari tequşa ta­ma­şa­nebe. Bül­bülen isə həmişə beykef məğure məğpe, içal dim beykefe ba­ke. Alverçinen quşe muza avabakala sa amdara bəğəbi, şoto xahiş be­ne ki, bülbüli beykef baksuni məninəqan bəğəbi.

Quşe muza avabakala amdaren şoto pine:

- Ay ağa, bülbülen iz vətəneynak, iz doğma meseynak saal azad­luğeynake qubarbsa. Şotin metərə məğə:

- Bez vətənə kəsib bakaz, əxil gala padcağ mabakaz.

Alverçinen aneksa ki, bulbul giba-giyin bisane. Kletkina qay­­pi quşa tərebsa qavuna. Alverçi saal quşurxoy muza ava­ba­ka­­la amdar ekurxoy loxol lasi bülbüli bacanexun tatunsa. Bülbül pur­­pi buruğoy belxun covaneki, qooruğaxunal covaneki, çəyləgi boş oskalepi, orayinaxun xene ugi, gelene purpi, male purpi, xo­din koğoşa papi ostaar səsen məgepi:

- Ay vətən! Hun he qəşəngnu!

Bülbülen bureqi muq məğur məğpsa, me cikəxun te cikəne purpi, me xodaxun te xodane purpi.

Alverçinenal pine:

- Məhətəl mandala əşe, zu koto qızıli kletkin boş, var­dur­xoy qatez efe, ukestez, uğestez, kotaynak isə xodin koğoşe xoşel eysa.

Quşurxoy muza avabakala amdaren pine:

- Ay ağa, məhətəl ma manda. Hər suntay iz vətən, iz ba­vay koj mucane. Bülbül miya azade. Azadluğal hər sa şeyaxun şaa­te. 
Bülbülün nağılı (S: 8; Tr: 4)
Bir tacir meşədən bir dənə bülbülü tutub gətirdi evə. Və onun üçün qızıl qəfəs düzəltdi. Bülbülü o qızıl qəfəsin içinə saldı. Onun üçün bir adam tapdı ki, o adam o bülbülə baxsın. Tacirin hə­­yətində hovuz da vardı. Axşamçağı o, bülbül olan qəfəsi ho­vu­zun yanında asır, özü də istirahət eləyirdi, baxırdı bülbülə. An­caq bir gün bu tacir gördü ki, bu bulbul bikefdi. Nəsə, özü də narahat oldu, fikirləşdi ki, nə təhər öyrənim ki, bu nəyə görə qəm­li­di. Gə­lib bir quş dilini bilən bir adamı tapır. Gətirir onu, tacir so­ruşur ki, bu bülbül nəyə görə qəmlidi. Deyir:

- Ay ağa, o öz vətəni üçün, öz yurdu üçün darıxır. Ona gö­rə qəmlidi.



O da görür ki, bu, günbəgün pisləşir. Ona görə də qəfəsin qapısını açıb onu buraxır. Onlar da atlara minib bunun dalınca gedirlər, görək bu hara gedir. Görürlər ki, bu dağı uçub meşəyə gir­di, öz meşəsinə. Meşədə çimir, sonra da su içir və gedir ağa­cın üstündə oturur və başlayır oxumağa. Tacir deyir:

- Necə olur ki, mən onu bu qədər gül-çiçəyin içində sax­la­mı­şam, qızıl qəfəs düzəltmişəm, ona yemək vermişəm, nə olur, ora­da qəm çəkir. Necə olur ki, bu bir boş ağacın oyuğunda out­rub oxuyur. Quş dili bilən deyir:

- Ona hər şeydən qabaq vətəndi. Ona görə də orada bikef idi, burda isə onun üçün xoşdu, burda oturub gözəl-gözəl mah­nı­lar oxuyur.
Padşax sal naxırci (Exlətepi: 7; Taranedi: 5)
Sağo buney sağo tenoy, sa padşax xoy.Sa ği şotin gele ava­bal sa amdara nexe”tay beğa dünyəne kə təzə xavarxono!” Gele ava­bakala amdaren nexe. “Mani ölkine naxirçi yəşəyişebsasa ma­nuki vi yurdu qonçux bakale.” Mo ibay padşaxen hikal nex te­ne. Sa xaş cuvaki toxunşa pəmci gele avabakalaxu xavara hak­sa. Hate çuğabane haksa. Padşaxen fikirensa yakane çeysa. Na­xir­ci kelene taysa male taysa yəşəinş bakala kalane hari ceysa. Na­xircina aki nexe şoto; ”Me uşelux qonaqba za.” Naxircinen ke­le mükluğaxun eneşta qonağa iz koya, şotaynak istale ka­ye. Padşaxen naxircin əyiləne aksun çuresa sal nexeki “iz yurdnu ya­­kabale”. Me əyitmağo pi məktube zame. Me məktuba za­me­zene: “Me cəyil ğar hari vəf papale kinək iz bula şanpanan”. Cəil ğar gelene tazi male tazi hikalaxun xabarsuz hari panepi mək­tuba tadaltay saraye. Bağe basi, tiya bakala hovuzi tax man­dak­bay kiyexun biti cəil ostağal nepane tazi. Mo nepa bakala vədine padşaxe xuyər bağa tarapsane ceysa hari hovuza panepsa. Mi­ya hovuzi tox npaxeğala cəilə aneksa. Şo beğanun, xaşaxun gö­zəley. Padşaxe xuyər şoto işalain­şaki şotay töx bakala mək­tu­ba aki, kalene.Məktuba zameseney. “Me cəil ğar hari vəf pa­pa­tan iz bula şantanan”. Xuyər şoto vuruluşakeney ene xuyari hak­la sa fikire eysa məktuba badalbsun. Padşaxen yakabala mək­tu­ba bokosbi təzə məktube zame:”Me cəil ğar haki papale kinən bez xuyərxun laşkoy banan”.

Sa mal vədə cuaneksa, padşax hari saraya benesaki iz ya­ka­bi cəilaxu iz xuyər nişanlune. Padşax əcuxlainşe baksa amma ene cəyiney. Hamerluğaxun vüx xi vüx üşü laşkaye baksa. Pad­şa­xen naxirçin bel iz tacane laxsa. Naxirçi padşaxe bay padşaxe xuyərəl şotay cux.Şorox iz arzunatun papeğatun yanal beş.


Padşah və çoban (S:7; Tr:5)
Varıydı, yoxuydu, bir padşah vardı. Bir gün o, müdrik bir ada­ma dedi:

- Get bax, dünyada nə yenilik var?!



Müdrik dedi:

- Hansısa ölkədə coban yaşayır, hansıkı, sənin məmlə­kə­tin­də padşah olacaq. Padşah bunu eşidib hec nə demədi. Bir ay­dan sonra ikinci müdrik adama müraciət etdi. Eyni cavabı aldı. Pad­şah düşündü və səfərə çıxdı. Padşah çox getdi, az getdi, naxırçı yaşayan yerə gəlib catdı. Çobanı görüb dedi ona:

- Bu gecəlik qonaq et məni. Çoban böyük ehtiramla qo­na­ğı evinə aparıb,onun üçün süfrə acdı. Padşah çobanın uşagını gör­mək istədi və dedi:

- Öz vətənimə göndərəcəm. Bu sözləri deyib, məktub ya­zıb, verdi oğlana.



Bu məktubda yazdı:

- “Bu cavan oglan sizə gəlib catanda, başını üzün.”



Cavan oglan çox getdi, az getdi, heç nədən xəbərsiz gəlib ça­­tır məktub verənin sarayına. Bağa girdi və orada hovuzun ya­nında taqətdən düşmüş cavan dərin yuxuya getdi. O, yuxulu olan zaman şahzadə bağı gəzməyə çıxır və hovuzun yanına gəlir. Bu­ra­da, hovuzun yanında yuxulayan cavanı görür. O, günəşdən, ay­­dan da gözəl idi. Şahzadə ona yaxınlaşır və yanındakı mək­tu­bu görür, götürüb oxuyur. Məktubda yazılmışdı. “Bu cavan oğ­lan gəlib sizə çatanda bogazını üzün”. Qız artıq ona vurulmuşdu və aglına belə bir fikir gəlir: məktubu dəyişmək. Padşah gön­də­rən mək­tubu yandırıb yeni məktub yazır: ”Bu cavan oğlan sizə gə­lib çatan kimi, mənim qızımla evləndirin”. Bir az vaxt ke­çən­dən son­ra padşah saraya qayıdır və qızının göndərdiyi cavanla ni­şanlan­dığını görür. Padşah qəzəblənir, amma iş-işdən keç­mişdi. Belə­liklə, padşah yeddi gün, yeddi gecə toy etdi və öz ta­cı­nı çobanın başına qoydu. Çoban şahzadə oldu, şahzadə onun hə­yat yoldaşı.

Qoy onlar öz arzularına çatsınlar, bizdə öz.
Kalna nağıl upa (Exlətepi: 1; Taranedi: 1)


Kalna, zayna nağıl upa,

Bezi nepal harekan.

Muculiyox göynuxun

Hari oka bareqan.

 

Kalna, zayna nağıl upa,



Əylin umöğoy tume.

Şuyenen çəpkin kə pi?

Tülkünen dadala

Taşiri çöle təribi?

 

Kalna, zayna nağıl upa,



Nəyni biyəsin porsux,

Çeri tenetsi orobay?

Sasnağəğəl poy horabay?

 

Toyşanen kələme taştay,



Taşeri şüva tastay?

Kalna ene tez baskal,

Beğ cerene kəyebay.
Ğayin mena extezu,

Bez qəşinə botezu,

İzi qacaal aqezu.

Nana, nana, ay nana,

Hər za aqatan nexnu “oy”.

Bezi qəşəne qace,

Vi mayna kace poy?



Nənə, nağıl de (S: 1; Tr: 1)


Nənə, mənə bir nağıl de,

Mənim yuxum da gəlsin.

Ulduzlar göydən

Gəlib yerə tökülsün.
Nənə, mənə bir nağıl de,

Uşağın qulağının dibinə.

Ayı gizlicə nə deyirdi?

Tülkü tutan xoruzu

Aparıb çölə buraxdı?

 

Nənə, mənə bir nağıl de,



Dünən axşam porsuq,

Küsüb çıxıb getdi?

Bəs kirpi hara getdi?

Dovşan kələm aparırdı,

Aparıb kimə verdi?

Nənə, daha yatmıram,

Gün çıxdı səhər açıldı.
İti bıçağı götürmüşəm,

Barmağımı kəsmişəm,

Ağrısını da çəkmişəm.
Ana, ana, ay ana,

Hər məni görəndə deyirsən “oy”.

Mənim barmağım ağrıyır,

Bəs sənin haran ağrıyır?


Yüklə 1,45 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə