Tubul pehylivan sal Qaraməlik
Komci nagil (Exlətepi: 5; Taranedi: 5)
Tubul pehylivani yəş əlina papeney sa giyal bakayin kul şip tene curey. Əşepsay ape cipi qazayşebsay, üken cureqala kine kəy-üneqsay.
Tubulu yəş kele bakaynnal, kulmoqosta əlli işkarizore cappaksay. Axirinci usenxosta Tubul pehylivan cətin aize bakala haqsabxon hreketluq tenetastay. Qaraməlik cila sa qacaq usum-usum aize hari-baci kəsib-fağırğoy var-dövlətə başeksay. Baski-talay sebsay. Tubulen me qacaq Qaraməlika hema kərə akaney. Buşe boyda küren eke loxol, botala qılınc cuxinaxun suruk. Qaraməlik taradala kürən ek nağılxosta bakala ekurxoxun sal cəktenesay. Damna amdarxoy psuna görə şotay ek burani ciyarxuney calxesay. Ukaxaltoğo görə Qaraməlik Arapkir ukexala sa qalaxuney harey. Me tərəfxo şoto Arapkirli Məlik kiney caltunxsay. Qaraməlik iz vətəne amdar bespi me tərəfxone arey. Qəbələ Savalani burux ukeğala kala izenay qa bi qacaqculuqabsay. Qaraməlik me tərəfxo eğatan yaka fuksunluq bi kele təngə kiye bati. Koraylun Qırata oxşardala Burana yakane kiye badey. Şoto eke loxol akaltoğan sal sa cür biqes tetun bikes baksay. Aize ci laxi pehylivaan Tubul işqara me əşləstə acizey. Tubulen hələluğ Qaraməlikaxun bikeseyna imkane yak bexsay. Avaney ki iz kiye cobakayn tokmaşina xəxəbece bakon. Qaraməlik həlaluq kiye tene cuvaksay. Yakə- tərsə kul baxodi bərəkət kiye badi iz kefane zabey. Sa kərəm Qaraməlik Tubul bakala ecnuxun sa şalak biriza exti taceney iz pinine akey. Şoto hikal bes tene bey şoto görə Tubul aizloğoy töx ixu ca kəyine avay. Tubul aize icu sa qoci kine icu nu taşaynal camaten qaltolxo akatan ical zor qaceney.
Sa joxilin ğine savaxto ujenen Tubulen iz tavara əmna bel laxi xod bostaneynak Qaradərinane ciri. Tubulen cəkbi xodain sa tərəfə bodi curebi. Sa mal mandakluğo hakseynu curesi, tavara xoda duği qula zapepi. Tubuli tavar sa qocin yükay. Şotay tavara tək iz bicey ğar Osmanen ərene iz kine haki əşpesestay. Te vaxtmuxo sa şat tavarçin tavara kiye haki nextuney:
- Ə mo lap Tubul pehylivani tavarane oxşarsta.
Tubul işkar sa ma mandakluxa haki bureki xodi sa tərəfə basta. Xod sa hema tanar duxeney ki, beştan sa bigla işkar hari curepi. Tubul işkar yenal tavara xoda duxi iz kula enefi. Sa – pə lənk beş hari cək-cöke bi. Oşa şotaxon cele eşlətun bi. Eğala amdaren Tubulaxun köməye cureci.
- Zu biyaz, qərib qonağzu, za köməye ba, bez ek likinane batksa.
Me amdar Tubulen hələluğ nu calxei Qaraməlikey. Exləti vədine me biğla işkaren avabakeseteney ki Kaladərinoxun Qəbəlinane taysun cureğatan ek firsesi likinane jalkala orainane bafte. Eke beşin turmux sal iz bule akesaymiş. İşkar əlacsuz mandi eke beşin turmağo catlinşi komək kəvesane cereymiş. Şoto tubuli tavare səsen me tərəfe ecere. Tubulen qonaği səsəxun qamişe kay ki me amdar əxilaxun eğala amdare. Hamal təmiz amdara tene oxşorstay. Amma pis ğinasta köməye curesa. Metər vaxtmuğosta Tubulen həmişə admara kule boxostay. Iz bisi adeten me amdara Tubulen kömək balane bay. Qonaği əmna bel kula laxi kakebi:
- Nexnu taxen?
- Hun vi Buxarcux, lap tavarar zuz taşon. Me heysarxo calxal buvaxsa kalpa tağen.
- Bəyənbon, tayanşon, hələlux tağen sa bexen, kə lazım bakale
Bıgla işkaren iz kula boxodi xoda təkesi tavara ceveki. Tavara iz kiye efes tene bay. Tavar yavaş-yavaş bineti xodi tume. Işkaren sa tərən tavara alabi bine:
- Ay aman! A işkar vi balakan kalabay! Ə mo he tavara? Mo tarasteynek kə eleme lazım.
- Mo tavare pine Tubulen.
Oşa qonaği kiyexun tavara haki boneseri iz əmna bel. Baftunsta yaka. Şotoğon eçlətsun-eşlətsun hari cetunsa “İsmabulağ” ukeğala kala. Te vaxtmoğosta me kanxo belxun oşe jalkala orainğoney. Meya ek batktala, buş batkala kanxo buney. Qaraməlik hari sa orayin töx curepi. Tubulen tarbi orayin tərəf benexi iz kəşinə kaşepi:
- Moki bandit Qaraməliki eke.
Tubul işkara apen caxebi. Kakanbi qonağa duği besknbi , koməykanbi? Işkar pis ğinane, köməye curesa. Mer pis ginasta, me qala şoto beşpsun işkarluğaxu tene. Tubulen iz kodiği ana şarebipi.
- Dost zu va kele vaxtaxun calexsa, vun Qaraməliknu.Vi ke qoci bula qacin bul larik zapi cukes baskon amma pis ğinasta bez loxol köməyən harevi koxun cuvazaksavime buran ekal cərkezestoz. Humal işkarlux akesti. Me aiza pisluxasunxun kul akalnu.
Tubulen me eyitmoğo ukatan Qaraməlik sa mal kıcesi. Te biyi tavar hari curebi iz biyin beş., sa mal icu kirkirbi pine:
- A bici şu buvaxsa qalpa, bez eka cərkestan, zual sa işkarzu. Hekədər diriszu vi aizaxu beş əş tene bakon.
- Nexnu, ve bakaz va?
- Əyitez tasta işkar kine.
Tubulen kula boxodi Qaraməlikaxun sal cək-cök kebi. Tavara sa tərəf laxi;
- Buxarcux hun bez qoroğoxun covaka, pisluqa şatluqbsuna hunen buyrüşe.
Tubulen me aitmoqo pi ləcəkeci Buran eke pə turaxun.
Şotay əm benexi, pulmux bigeci, bəğəloyaxun nəfəsə haki boğonepi. Tətər zore laxi , sa pul kicpi-kaykamın buşe boyda Buran ek oçinaxun cere kariluğa. Ek turin loxol curkala kinek Tubulen kula zapepi. Tubul turmuğ kəkəpəciri ocala baceney. Qaraməlik me əşlə məətəl manedi. Birdən iz qanuxun əcipipi, hari Tubula qujebi. Te coexun, me coexun mucepi.
- Dirisbaka , bici!
- Ə, Qaraməlik, zu bi Buran eka cərkesezdi hunal bez turmoqo ocinaxun cevka. Qaraməlik işalayşaki Tubula zapsune cureci Tubulen şotay əmnəbula okane sabi. Qaraməlik birdən oka areci şotoxun qelevaxtın dostrux kine sun-suna qujtunbi. Eke ceysuna Tubulal muqbeney. Me vaxt Qaraməlik eken kişneyşebi, oşa icu ostaqar sassapepi. Tetər sap-sapesi ki, Tubulal Qaraməlikal belxun oşe ocitun bay.
Qaraməlik muq pine:
- Vi zoreyna biyaz, sap-sapey yaxun zərər teno. Va hikal makan bay.
Qaraməliken eka zapi taneşeri oknu. Eka tər-təmizebi. Kecə-palana cifki tərtəmiz oceki. Tubul pehylivanin kele şotay yaka beneği eka qaydina badi Qaraməlik purumal hare Tubuli töğ . pine.
- Dirist baka vici! Buxarcoğon vi əhloqokan evi! Zu vallari sa kəsibə pis vəziyyətəxun cevksuna görə me qinaz bafte. Bez töğ darğan vergi tasteyna sa imkansuza hareney. Darğan şoto tapsunaxun kəsiben ziziney. Şoto xonşebsay. Portezbi. Darğa sa combağez zapi. Darğa te dünyaluxe baki. Te qimxoxun vətənəxun didərkinez bafti. Axıral bazki bandit, yak botal, quldur. Geyin ginal bezi zarun zəyləne taysa. Curessa, zubal me ğinaxun maynessa sa təmiz cien yurd sakaz, amdar kine yəşəyşəz. Vi ci hikə?
- Bez ci Tubule.
- Tubul pryhlivan ibakez, zuval nexsu tavar hetayna biyine. Tasa peyhlivan vici, amdar kine yəşənşeyna yak bəbəyas, ğimxoy sa ğinasta co maci eqoz va aksa. Sal za co məyin akala tepi eka həzirebi. Şo taneci Tubulal tavara bacana laxi hare “Şuyenbasqala” Tubul barti xoda boti saneki.
Me əşləxun usenxone covaki. Tubul peyhlivanen sal Qaraməlikə irəst tene hari. Upesuna görə, şo taci əxil sa diyara yurde sake. Usenxo covake tiya kerəz amdarxonal yurdtun sake. Miya 20-30 ailənexu sa aize baki. Iz ciyalal “Məlikobatun” laxi. Qaraməlik miya halal sa amdar kine yəşənşe.
Ğimxoy sa ğinasta xavar haksun Tubuli kojane bəəbi. Şoto Tubuli vicey qaren Osma peyhlivane beşe ceri. Ene pə-xib useney ki, Tubul peyhlivan iz dünyana badalbeney. Osman peyhlivanaxun el-şumtun boti. “Kömrətə” laci Tubuli qərəmoğotun taci.
Tubul pəhləvan və Qaraməlik
Beşinci rəvayət (S: 5; Tr: 5)
Tubul pəhləvanın yaşı əllini haqlasa da bir gün əlini dinc qoymurdu. İşləyir, alın təri ilə qazanır, kefi istədiyi kimi yeyib-içirdi.
Tubulun yaşı çox olsa da, hələ biləklərində əlli kişinin gücü gizlənirdi. Son illərdə Tubul pəhləvanı kənddə baş verən çətin bir məsələ narahat edirdi. Qaraməlik adlı bir qaçaq tez-tez kəndə girib kasıb-kusubun mal-dövlətini oğurlayırdı. Çalıb-çapıb talayırdı. Tubul bu qaçaq Qaraməliyi dəfələrlə görmüşdü. Dəvə boyda kürən atın tərkində, kəsərli qılınc çuxasından asılı. Qaraməliyi gəzdirən kürən at dastanlarda təsvir olunan atlardan heç də geridə qalmırdı. Köhnə adamların dediyinə görə onun atı Buran adı ilə tanınmışdı. Deyilənə görə Qaraməlik Arapkir deyilən bir yerdən gəlmişdi. Bu tərəflərdə onu Arapkirli Məlik kimi də tanıyırdılar. Qaraməlik öz vətənində adam öldürüb bu tərəflərə gəlmişdi. Qəbələnin Savalan dağı deyilən yerində özünə məskən salıb qaçaqlıq edirdi. Qaraməlik bu tərəflərə gələrkən yolda soyğunçuluq edib xeyli pul-para əldə etmiş, Koroğlunun Qıratına bənzəyən Buran atı da yolda əldə etmişdi. Onu at belində görənlər heç cür tuta bilmirdilər. Kəndin adlı-sanlı pəhləvanı Tubul kişi də bu işdə aciz idi. Tubul hələlik Qaraməliklə yaxa olmaq üçün imkan gözləyirdi. Bilirdi ki, əlinə keçsə, bir anda qabırğasını sındıra biləcək. Qaraməlik isə hələlik məğlubedilməz idi. Sağa-sola əl atıb bol-bol azuqə əldə edib öz kefini çəkirdi.
Bir dəfə Qaraməlik Tubulun taxılı olan xırmandan at belindən bir çuval çəltiyini ələ keçirib getdiyini gözü ilə görmüşdü. Ona heç nə edə bilməmişdi. Buna görə də Tubul özünü kəndlilərinin yanında xəcalətli hesab edirdi. Tubul kənddə özünü bir qoçu kimi aparmasa da camaata ağrı-acı verənləri görəndə özü də bərk ağrıyırdı.
Bir yaz günü səhər tezdən Tubul baltasını çiyninə alıb odunluq ağac kəsmək üçün Kaladərəyə endi. Tubul seçdiyi ağacın bir tərəfini kəsib dayandı. Bir az nəfəs almaq istədi. Baltanı ağaca vurub əlini çəkdi. Tubulun baltası da bir igidin yükü idi. Onun baltasını yalnız qardaşı oğlu Osman arabir əlinə alıb işlədirdi. O vaxtlar bir yaxşı baltaçının baltasını ələ alıb baxanda deyirdilər:
-
Ayə, bu lap pəhləvan Tubulun baltasına oxşayır.
Tubul kişi bir az nəfəs alıb başladı ağacın bir tərəfini kəsməyə. Ağaca bir neçə balta vurmuşdu ki, qabaqda bir bığıburma kişi gəlib dayandı. Tubul kişi yenə baltanı ağaca vurub əlini çəkdi. Bir-iki addım qabağa gedib salam-kalam etdi. Onlar xeyli söhbət etdilər. Gələn adam Tubulu köməyə çağırdı:
-
Bu mən ölüm, qərib qonağam, mənə kömək elə, atım lığa batıb.
Bu adam Tubulun hələlik tanıya bilmədiyi Qaraməlik idi. Söhbət zamanı bu bığıburma kişi bildirdi ki, Kaladərədən keçib Qəbələyə getmək istəyəndə atı sürüşüb lığa, qaynama bulağa batıb. Atın qabaq ayaqları ilə başı görünürmüş. Kişi əlacsız qalıb atın qabaq ayaqlarını çatı ilə bir qoz ağacına bağlayıb kömək axtarmağa çıxıbmış. Onu Tubulun baltası bu tərəfə gətiribmiş. Tubul kişi qonağın səsindən hiss edir ki, bu uzaqdan gəlmə adamdır. Həm də təmiz adama oxşamır. Amma dar gündə kömək istəyir. Belə vaxtlarda Tubul həmişə adamlara əl tutardı. Öz köhnə adəti ilə bu adama da Tubul kömək etməli oldu. Qonağın çiyninə əlini qoyub dilləndi:
-
Deyirsən gedək?
-
Sən Allah, lap baltanı da mən aparım. Buralarda tanış-bilişin varsa, çağır, gedək.
-
Taparıq, apararıq, hələ gedək bir baxım, nə lazım olacaq.
Bığıburma kişi əlini uzadıb ağaca vurulmuş baltanı qopardı. Baltanı əlində saxlaya bilmədi. Balta yavaş-yavaş endi ağacın dibinə. Kişi birtəhər baltanı qaldırıb dedi:
-
Bay atonnan! Kişi, sənin balan böyüsün! Ayə, bu nə baltadı? Bunu gəzdirmək üçün iki qatır lazımdı.
-
Bu, kişi baltasıdı, - dedi Tubul.
Sonra qonağın əlindən baltanı alıb atdı çiyninə. Düşdülər yola. Onlar söhbət edə-edə gəlib çıxdılar İsmabulaq deyilən yerə. O vaxtlar bu yerlər başdan-başa qaynama bulaqlar idi. Burada at batan, dəvə batan qaynamalar vardı. Qaraməlik gəlib bir bulağın yanında dayandı. Tubul çevrilib bulağa tərəf baxdı, barmağını dişlədi:
-
Baho, bu ki, bandit Qaraməliyin atıdı.
Tubul kişini tər basdı. Neyləsin, qonağı vurub öldürsün, yoxsa kömək etsin? Kişi dar gündədi, kömək istəyir. Belə dar gündə, bu yerdə onu öldürmək kişilikdən deyil. Tubul alnının tərini silib dedi:
-
Dostum, mən səni çoxdan tanıyıram, sən Qaraməliksən. Sənin o qaçaq başını qaratoyuq başı kimi çəkib çıxara bilərdim. Ancaq dar gündə üstümə köməyə gəlmisən. Sənin günahlarından keçirəm. Sənin bu Buran atını da xilas edəcəyəm. Ancaq sən də gərək kişilik göstərəsən. Bu kəndə pislik etməkdən əl çəkəsən.
Tubul bu sözləri deyəndə Qaraməlik bir az sıxıldı. O ağır balta gəlib durdu gözünün önündə, bir az özünü yığışdırıb dedi:
-
Qardaş, kimin var çağır, atımı xilas edək, mən də bir kişiyəm. Nə qədər sağam, sənin kəndinlə işim olmaz.
-
Deyirsən, inanım sənə?
-
Söz deyirəm, kişi kimi.
Tubul əlini uzadıb Qaraməliklə bir də görüşdü. Baltasını bir yana qoyub:
-
Allah, sən məni bağışla, bu dəfə günahımdan keç. Axı pisə yaxşılıq etməyi özün buyurmusan.
Tubul bu sözləri deyib yapışdı Buran atın iki ayağından. Onun biləkləri şişdi, gözləri qapandı, dərindən nəfəs alıb bir nərə çəkdi. Elə güc verdi ki, bir göz qırpımında dəvə boyda Buran at palçıqdan çıxdı sahilə. At ayaq üstə dayanan kimi Tubul əlini çəkdi. Tubulun ayaqları isə dizə qədər torpağa batmışdı.
Qaraməlik bu işə mat qaldı. Birdən yerindən oynadı, gəlib Tubulu qucaqladı. O üzündən bu üzündən öpdü:
-
Çox sağ ol, qardaş!
-
Ayə, Qaraməlik, mən sənin Buran atını xilas etdim, sən də mənim ayaqlarımı torpaqdan çıxar.
Qaraməlik yaxınlaşıb Tubulu çəkmək istədi. Tubul onun çiynindən bir balaca aşağı sıxdı. Məlik bir anda yerə oturdu. Onlar çoxdankı dostlar kimi bir-birini qucaqladılar. Atın xilas olmasına Tubul da sevinmişdi. Bu vaxt Qaraməliyin atı kişnədi, sonra özünü möhkəm silkələdi. Elə silkələndi ki, Tubulun da, Qaraməliyin də üst-başı tamam palçıq oldu. Qaraməlik sevinclə dedi:
-
Ha, zoruva dönüm, silkələn, bizdən zərər yoxdu. Sənə bir şey olmasın.
Qaraməlik atı çəkib apardı arxa. Atı əməlli-başlı təmizlədi. Keçəpalanı düşürüb tərtəmiz yudu.
Tubul pəhləvan xeyli onu gözlədi. Atı səliqəyə salıb Qaraməlik yenə də gəldi Tubulun yanına. Dedi:
-
Sağ ol, qardaş! Allah balalarını saxlasın! Mən sənin kimi bir kasıbı dar vəziyyətdən çıxarmaq üçün bu formaya düşmüşəm. Yanımda darğa vergi vermək üçün bir imkansızı döyürdü. Darğa onu döydükcə kasıb zarıldayır, ona yalvarırdı. Dözmədim. Darğaya bir ağac çəkdim. Darğa o dünyalıq oldu. O gündən vətənimdən didərgin düşdüm. Axırda oldum bandit, yolkəsən, quldur. Bu gün özümdən zəhləm gedir. İstəyirəm, mən də bu gündən hardasa bir təmiz adla yurd salıb adam kimi yaşayım. Adın nədir?
-
Adım Tubuldur.
-
Tubul pəhləvan. Eşitmişəm. Mən də deyirəm, balta nə üçün ağırdı? Gedirəm, Pəhləvan qardaş, adam kimi dolanmağa yol tapsam, bir gün üzü ağ gələcəyəm səni görməyə. Bir daha məni üzü qara görməyəcəksən - deyib atı məhmizlədi. O getdi, Tubul da baltasını belinə atıb gəldi Suyenbasqala. Yarımçıq qoyduğu ağacı kəsib yıxdı.
Bu hadisədən illər keçdi. Tubul pəhləvan bir də Qaraməliyə rast gəlmədi.
Deyilənlərə görə, o gedib uzaq bir diyarda yurd saldı. İllər keçdikcə orada başqa adamlar da yurd saldı. Bura 20-30 ailəli bir oba oldu. Adını Məlikoba qoydular. Qaraməlik burada halal adam kimi yaşayırdı.
Günlərin bir günü soraqlaşıb Tubulun evini tapdı. Onu Tubulun qardaşı oğlu Osman pəhləvan qarşıladı. Artıq iki-üç il idi ki, Tubul pəhləvan dünyasını dəyişmişdi. Osman pəhləvanla duz-çörək kəsdilər. Kömrədə qalxıb Tubulun qəbrini ziyarət etdilər.
NAĞILLAR
Bülbüli nağıl (Exlətepi: 8; Taranedi: 4)
Sa kərə sa alverçinen cələyexun bülbülə biqi koyane eçere. Şotaynak qızıli kletka haqi iz boş laxane te bülbülə. Bülbülə beğseynaksa amdare laxe. Alverçin kala bağçane bake. Alverçin kala bağçane bake. Alverçin bağçinaxun cürbəcür vardurxoxun qəşəng adesene. Bağçin bıyex masi mərmərəxun düzesi vuğ fantanla basseyne bake. Alverçinen əmirbene ki, bülbüli kletkina basseyni toğol xojina suruk beqatun, hər biyəsinal hari tequşa tamaşanebe. Bülbülen isə həmişə beykef məğure məğpe, içal dim beykefe bake. Alverçinen quşe muza avabakala sa amdara bəğəbi, şoto xahiş bene ki, bülbüli beykef baksuni məninəqan bəğəbi.
Quşe muza avabakala amdaren şoto pine:
- Ay ağa, bülbülen iz vətəneynak, iz doğma meseynak saal azadluğeynake qubarbsa. Şotin metərə məğə:
- Bez vətənə kəsib bakaz, əxil gala padcağ mabakaz.
Alverçinen aneksa ki, bulbul giba-giyin bisane. Kletkina qaypi quşa tərebsa qavuna. Alverçi saal quşurxoy muza avabakala amdar ekurxoy loxol lasi bülbüli bacanexun tatunsa. Bülbül purpi buruğoy belxun covaneki, qooruğaxunal covaneki, çəyləgi boş oskalepi, orayinaxun xene ugi, gelene purpi, male purpi, xodin koğoşa papi ostaar səsen məgepi:
- Ay vətən! Hun he qəşəngnu!
Bülbülen bureqi muq məğur məğpsa, me cikəxun te cikəne purpi, me xodaxun te xodane purpi.
Alverçinenal pine:
- Məhətəl mandala əşe, zu koto qızıli kletkin boş, vardurxoy qatez efe, ukestez, uğestez, kotaynak isə xodin koğoşe xoşel eysa.
Quşurxoy muza avabakala amdaren pine:
- Ay ağa, məhətəl ma manda. Hər suntay iz vətən, iz bavay koj mucane. Bülbül miya azade. Azadluğal hər sa şeyaxun şaate.
Bülbülün nağılı (S: 8; Tr: 4)
Bir tacir meşədən bir dənə bülbülü tutub gətirdi evə. Və onun üçün qızıl qəfəs düzəltdi. Bülbülü o qızıl qəfəsin içinə saldı. Onun üçün bir adam tapdı ki, o adam o bülbülə baxsın. Tacirin həyətində hovuz da vardı. Axşamçağı o, bülbül olan qəfəsi hovuzun yanında asır, özü də istirahət eləyirdi, baxırdı bülbülə. Ancaq bir gün bu tacir gördü ki, bu bulbul bikefdi. Nəsə, özü də narahat oldu, fikirləşdi ki, nə təhər öyrənim ki, bu nəyə görə qəmlidi. Gəlib bir quş dilini bilən bir adamı tapır. Gətirir onu, tacir soruşur ki, bu bülbül nəyə görə qəmlidi. Deyir:
- Ay ağa, o öz vətəni üçün, öz yurdu üçün darıxır. Ona görə qəmlidi.
O da görür ki, bu, günbəgün pisləşir. Ona görə də qəfəsin qapısını açıb onu buraxır. Onlar da atlara minib bunun dalınca gedirlər, görək bu hara gedir. Görürlər ki, bu dağı uçub meşəyə girdi, öz meşəsinə. Meşədə çimir, sonra da su içir və gedir ağacın üstündə oturur və başlayır oxumağa. Tacir deyir:
- Necə olur ki, mən onu bu qədər gül-çiçəyin içində saxlamışam, qızıl qəfəs düzəltmişəm, ona yemək vermişəm, nə olur, orada qəm çəkir. Necə olur ki, bu bir boş ağacın oyuğunda outrub oxuyur. Quş dili bilən deyir:
- Ona hər şeydən qabaq vətəndi. Ona görə də orada bikef idi, burda isə onun üçün xoşdu, burda oturub gözəl-gözəl mahnılar oxuyur.
Padşax sal naxırci (Exlətepi: 7; Taranedi: 5)
Sağo buney sağo tenoy, sa padşax xoy.Sa ği şotin gele avabal sa amdara nexe”tay beğa dünyəne kə təzə xavarxono!” Gele avabakala amdaren nexe. “Mani ölkine naxirçi yəşəyişebsasa manuki vi yurdu qonçux bakale.” Mo ibay padşaxen hikal nex tene. Sa xaş cuvaki toxunşa pəmci gele avabakalaxu xavara haksa. Hate çuğabane haksa. Padşaxen fikirensa yakane çeysa. Naxirci kelene taysa male taysa yəşəinş bakala kalane hari ceysa. Naxircina aki nexe şoto; ”Me uşelux qonaqba za.” Naxircinen kele mükluğaxun eneşta qonağa iz koya, şotaynak istale kaye. Padşaxen naxircin əyiləne aksun çuresa sal nexeki “iz yurdnu yakabale”. Me əyitmağo pi məktube zame. Me məktuba zamezene: “Me cəyil ğar hari vəf papale kinək iz bula şanpanan”. Cəil ğar gelene tazi male tazi hikalaxun xabarsuz hari panepi məktuba tadaltay saraye. Bağe basi, tiya bakala hovuzi tax mandakbay kiyexun biti cəil ostağal nepane tazi. Mo nepa bakala vədine padşaxe xuyər bağa tarapsane ceysa hari hovuza panepsa. Miya hovuzi tox npaxeğala cəilə aneksa. Şo beğanun, xaşaxun gözəley. Padşaxe xuyər şoto işalainşaki şotay töx bakala məktuba aki, kalene.Məktuba zameseney. “Me cəil ğar hari vəf papatan iz bula şantanan”. Xuyər şoto vuruluşakeney ene xuyari hakla sa fikire eysa məktuba badalbsun. Padşaxen yakabala məktuba bokosbi təzə məktube zame:”Me cəil ğar haki papale kinən bez xuyərxun laşkoy banan”.
Sa mal vədə cuaneksa, padşax hari saraya benesaki iz yakabi cəilaxu iz xuyər nişanlune. Padşax əcuxlainşe baksa amma ene cəyiney. Hamerluğaxun vüx xi vüx üşü laşkaye baksa. Padşaxen naxirçin bel iz tacane laxsa. Naxirçi padşaxe bay padşaxe xuyərəl şotay cux.Şorox iz arzunatun papeğatun yanal beş.
Padşah və çoban (S:7; Tr:5)
Varıydı, yoxuydu, bir padşah vardı. Bir gün o, müdrik bir adama dedi:
- Get bax, dünyada nə yenilik var?!
Müdrik dedi:
- Hansısa ölkədə coban yaşayır, hansıkı, sənin məmləkətində padşah olacaq. Padşah bunu eşidib hec nə demədi. Bir aydan sonra ikinci müdrik adama müraciət etdi. Eyni cavabı aldı. Padşah düşündü və səfərə çıxdı. Padşah çox getdi, az getdi, naxırçı yaşayan yerə gəlib catdı. Çobanı görüb dedi ona:
- Bu gecəlik qonaq et məni. Çoban böyük ehtiramla qonağı evinə aparıb,onun üçün süfrə acdı. Padşah çobanın uşagını görmək istədi və dedi:
- Öz vətənimə göndərəcəm. Bu sözləri deyib, məktub yazıb, verdi oğlana.
Bu məktubda yazdı:
- “Bu cavan oglan sizə gəlib catanda, başını üzün.”
Cavan oglan çox getdi, az getdi, heç nədən xəbərsiz gəlib çatır məktub verənin sarayına. Bağa girdi və orada hovuzun yanında taqətdən düşmüş cavan dərin yuxuya getdi. O, yuxulu olan zaman şahzadə bağı gəzməyə çıxır və hovuzun yanına gəlir. Burada, hovuzun yanında yuxulayan cavanı görür. O, günəşdən, aydan da gözəl idi. Şahzadə ona yaxınlaşır və yanındakı məktubu görür, götürüb oxuyur. Məktubda yazılmışdı. “Bu cavan oğlan gəlib sizə çatanda bogazını üzün”. Qız artıq ona vurulmuşdu və aglına belə bir fikir gəlir: məktubu dəyişmək. Padşah göndərən məktubu yandırıb yeni məktub yazır: ”Bu cavan oğlan sizə gəlib çatan kimi, mənim qızımla evləndirin”. Bir az vaxt keçəndən sonra padşah saraya qayıdır və qızının göndərdiyi cavanla nişanlandığını görür. Padşah qəzəblənir, amma iş-işdən keçmişdi. Beləliklə, padşah yeddi gün, yeddi gecə toy etdi və öz tacını çobanın başına qoydu. Çoban şahzadə oldu, şahzadə onun həyat yoldaşı.
Qoy onlar öz arzularına çatsınlar, bizdə öz.
Kalna nağıl upa (Exlətepi: 1; Taranedi: 1)
Kalna, zayna nağıl upa,
Bezi nepal harekan.
Muculiyox göynuxun
Hari oka bareqan.
Kalna, zayna nağıl upa,
Əylin umöğoy tume.
Şuyenen çəpkin kə pi?
Tülkünen dadala
Taşiri çöle təribi?
Kalna, zayna nağıl upa,
Nəyni biyəsin porsux,
Çeri tenetsi orobay?
Sasnağəğəl poy horabay?
Toyşanen kələme taştay,
Taşeri şüva tastay?
Kalna ene tez baskal,
Beğ cerene kəyebay.
Ğayin mena extezu,
Bez qəşinə botezu,
İzi qacaal aqezu.
Nana, nana, ay nana,
Hər za aqatan nexnu “oy”.
Bezi qəşəne qace,
Vi mayna kace poy?
Nənə, nağıl de (S: 1; Tr: 1)
Nənə, mənə bir nağıl de,
Mənim yuxum da gəlsin.
Ulduzlar göydən
Gəlib yerə tökülsün.
Nənə, mənə bir nağıl de,
Uşağın qulağının dibinə.
Ayı gizlicə nə deyirdi?
Tülkü tutan xoruzu
Aparıb çölə buraxdı?
Nənə, mənə bir nağıl de,
Dünən axşam porsuq,
Küsüb çıxıb getdi?
Bəs kirpi hara getdi?
Dovşan kələm aparırdı,
Aparıb kimə verdi?
Nənə, daha yatmıram,
Gün çıxdı səhər açıldı.
İti bıçağı götürmüşəm,
Barmağımı kəsmişəm,
Ağrısını da çəkmişəm.
Ana, ana, ay ana,
Hər məni görəndə deyirsən “oy”.
Mənim barmağım ağrıyır,
Bəs sənin haran ağrıyır?
|