edən əsas istismar parametrləri aşağıdakılardır:yanacağın özlülüyü,öz- özünə alışma
qabiliyyəti, fraksiya tərkibi, yanacağın tərkibində kükürdlü, qətranlı mexaniki
Dizel mühərriklərində işçi qarışığının hazırlanmasında və yanmasında yanacağın
özlülüyü əsas rol oynayır. Özlülük yanacaq nasosu və forsunkanın ömür uzunluğuna
Yanacağın özlülüyü normadan kiçik olduqda şırnağın bonus bucağı
artır,yanacağın yanma kamerasına nüfuzetmə qabiliyyəti azalır. Forsunka və yanacaq
nasosunun birləşmələrindən sızmalar meydana çıxır,detallarının yeyilməsi artır. Yüksək
özlülüyə malik dizel yanacağından istifadə etdikdə isə onun püskürmə qabiliyyəti
pisləşir, müəyyən hissəsi qurumun əmələ gəlməsinə səbəb olur, işçi qarışığının
hazırlanma prosesi pisləşdiyi üçün yanacaq sərfi artır, işlənmiş qazlar tüstülü
çıxır.Yanacaq özlülüyü ilə əlaqədar olan zərərli proseslərin qarşısını almaq üçün onun
kinematik özlülüyü normallaşdırılır. Müasir dizel yanacaqlarının kinematik özlülüyü
Dizel yanacağının əsas istismar keyfiyyətlərindən biri onun öz- özünə alışma
qabiliyyətidir alışdırma mənbəyi olmadan yanacağın alışma xüsusiyyətinə onun öz
özünə alışma qabiliyyətideyyilir. Mühərrikin normal işləməsi üçün yanacaq vaxtında
alışmalı səlis yanmalı silindrlərdə təzyiq müntəzəm artmalıdır. Ancaq bu halda
mühərrik müntəzəm işləyə bilər. Yanacaq vaxtında alışmasa mühərrik sərt rejimdə
işləməli olur ki, bu da karbüratorlu mühərriklərdə detonasiya ilə yanmanı xatırladır.
21
Dizel yanacağını öz özünə alışma qabiliyyəti, setan ədədi ilə qiymətləndirilir. Setan
ədədi bir silindirli mühərrikdə sınaq üsulu ilə təyin edilir Etalon yanacaq kimi iki
karbohidrogenin qarışığı götürülür ki, onlardan biri (setan -
𝐶
16
⋅ 𝐻
34
) asan, digəri isə
(
𝛂
- metilnaftalin) çətin alışır.
Göstərilən 2 karbohidrogen qarşığındakı setanın %-lə miqdarı yanacağın setan
ədədini göstərir ki, bu da verilmiş yanacağın öz -özünə alışma qabiliyyətinə bərabərdir.
Setan ədədi yanacağın tərkibində olan karbohidrogenlərin sinfindən asılıdır. Parafin
karbohidrogenləri olan yanacaqların setan ədədi ən böyük, aromatik karbonhidrgenləri
olan dizel yanacaqlarının setan ədədi isə ən kiçik olur. Naften karbohidrogenləri aralıq
hal təşkil edirlər.
Mühərrikin işə salınma anında yeyilmələri azaltmaq üçün setan ədədi yüksək
olmalıdır ki, soyuq havalarda mühərrik asanlıqla işə düşsün. Setan ədədi xüsusi aşqarlar
vasitəsilə yüksəldilir. Yüksək oktanlı aşqar kimi ən çox izopropilitrat istifadə edilir.
Lakin setan ədəninin normadan böyük olması həm texniki, həm də iqtisadi cəhətdən
əlverşli deyil. Belə ki,setan ədədi 60- dan çox olduqda, yanacaq silindrə düşən kimi
sürətlə buxarlanaraq hava ilə tam qarışa bilmir. Bunun nəticəsində natamam yanma
gedir,mühərrikin qənaətcilliyi təmin edilmir.
Dizel yanacaqlarının fraksiya tərkibi, onun buxarlanma qabiliyyətini xarakterizə
edir. Yüngül fraksiya tərkibinə malik dizel yanacaqlarının buxarlanma qabiliyyəti
yüksəkdir. Ağır fraksiya yanacağının buxarlanma qabiliyyəti yaxşı olmadığı üçün
alışma vaxtında getmir,mühərrik aşağı temperaturlar da çətin işə düşür. Dizel
yanacaqlarının fraksiya tərkibini xarakterizə etmək üçün onların 10,50,90,96 və 98%-
nin qovulma temperaturlar verilir.
Mühərrikin detalların yeyilməsinə təsir edən əsas amillərdən biri yanacağın
tərkibində kükürdün olmasıdır. Xüsusən, soyutma sistemində temperatur aşağı olduqda
bu xüsusiyyət özünü daha çox biruzə verir. Tədqiqatlar göstərir ki, soyutma sistemində
suyun temperaturu 70C-dən 35C-ə düşdükdə və detalların yeyilmə dərəcəsinin təxminən
4dəfə artır. Bu cəhətdən mühərrikin optimal temperatur rejimi gözlənilməlidir ki,
korrozion-mexaniki yeyilmələr azalsın.Kükürdün qətranların, mineral və üzvi turşuların,
yanacaqların tərkibində olmaları, yanğın köhnəlmə prosesini sürətləndirir. Qurum və
çöküntülər əmələ gətirir, biricinlsi isti qarşığının alınmasına müqavimət göstərir və
ümumiyyətlə, mühərrikin normal işləməsini pozur.
Dizel yanacaqlarında suyun və mexaniki qarışıqların olması mənfi temperaturlarda
da buz kristallarının yaranmasına süzgəclərin tutulmasının səbəb olur,detalların yeyilmə
səviyyəsini yüksəldir və s.kimi mənfi təsirlərə gətirib çıxarır.
Dostları ilə paylaş: