Азярбайъан Республикасы
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
8 Məmməd Əmin bəyin sözlərilə deyilərsə, "Sədi lisanı qarşısında əriyib özlüyündən keçmiş,... Sultan Səlim isə az qala onu "rəsmi lisan elan etmişdir". XVIII yüzilin dövlət adamları Qarabağ hakimi Ibrahim xan və Şəki hakimi Səlim xan da Rusiya imperatorluğu ilə farsca yazışırdılar"(10) Bir çox xalqların, o cümlədən Azərbaycan xalqının tarixinin, mədəniyyətlərinin, poeziyasının inkişafında mühüm rol oynamış fars dilinə hazırda bu cür laqeydlik, fikrimizcə uzun illər müstəmləkəçi rus və sovet rejimlərinin yerli əhalinin tarixi əleyhinə apardığı siyasətin nəticəsidir. Məhz bu cür münasibətin nəticəsidir ki, hələ də Azərbaycan tarixini ağ və qara ləkələrdən təmizləmək mümkün olmamış və bu da tarixin yenidən saxtalaşdırılmasına münbit şərait yaratmışdır. Seyid Məhəmməd Xatəmi demişdir: "Dil eyni zamanda iki funksiyanı yerinə yetirir: həm aşkarlayandır, həm yaxınlaşdıran, həm örtükdür, həm də uzaqlaşdıran"(11) Fikrimizcə müasir dövrdə Azərbaycanda rus, ingilis dilləri kimi fars dilinin də öyrənilməsinə qayğı ilə yanaşılması obyektiv tarixi tədqiqatların işıq üzü görməsinə imkan verməklə yanaşı iki dövlət arasında münasibətlərin inkişafına, onların daha da yaxınlaşmasına kömək göstərə bilər. Sovet dövründə Azərbaycan tarixindən elmi tədqiqat işləri üçün mövzu seçərkən tədqiqatçıların əksəriyyəti özlərini çətinə salmamaq üçün əsasən kommunist partiyasının siyasətinin təbliğinə həsr olunmuş mövzulara üstünlük vermiş və dissertasiyalar müdafiə edərək alimlik dərəcələri almışlar.(12) Azərbaycanın qədim və orta əsr tarixi ilə müştərək tarixə malik olan Iran tarixinə aid tədqiqatlarla məşğul olmağa yerli tarixçilrə qeyri rəsmi qadağalar qoyulmuş, erməni və rus tarixçilərinə isə bu sahədə yaşıl işıq yandırılmışdır. Bunu Iran tarixinə aid yazılmış əsərlərin siyahısı da təsdiq edir (13) Elmi tədqiqat işlərinə bu cür qeyri - ciddi münasibət sovet rejiminin müstəmləkələrdə yerli xalqlara, xüsusilə də müsəlman xalqlara qarşı yeritdiyi siyasətin əsas istiqamətlərini təşkil edirdi. Yerli tədqiqatçıların çox az hissəsinə, əsasən Iranda baş vermiş siyasi proseslərdən sonra SSRI - yə gəlmiş siyasi mühacirlərə bu mövzuda tədqiqatlar aparmağa imkan verilmişdir.(14) Lakin onların tədqiqatlarında fars dilli tarixi mənbələr əsasən kommunist partiyasının mövqeyindən araşdırılmış və buna görə də bu cür tədqiqatlarda subyektiv amillər üstünlük təşkil etmişdir. Iranda 1978 – 1979 – cu illər inqilabı dövründə SSRI bu inqilabdan öz məqsədləri üçün istifadə etməyə və Əfqanıstana qarşı yeritdiyi siyasəti Irana da yönəltməyə çalışmışdır. Bu dövrdə yazılmış kitab və məqalələr (15) deyilənləri sübut edir. Lakin Iran inqilabı liderinin "bizim bir
9 düşmənimiz Amerika, digəri Sovet Ittifaqıdır" deməsi həmin siyasəti alt – üst etmişdir. Sovet
hakimiyyəti illərində, xüsusilə də XX əsrin 60 – 80 – ci illərində Azərbaycan Dövlət Universitetinin (hazırda BDU) şərqşünaslıq fakultəsi çox böyük nüfuza malik olmuşdur. Lakin bunun əsil səbəbinə diqqət yetirdikdə burada da sovet siyasətinin özünəməxsus xüsusiyyətləri açıq - aydın özünü büruzə verir. Bu fakultəyə tələbələrin xüsusi önəm verməsi və fars, ərəb və tük dillərini öyrənməsi heç də şərq xalqlarının, o cümlədən öz xalqının tarixini, ədəbiyyatını obyektiv tədqiqinə yaranan həvəsdən əmələ gəlmirdi. Bu əsasən o zaman çoxları üçün əl çatmaz olan xarici ölkələrdə işləmək, yüksək məvacib almaq və geri qayıdarkən başqalarından fərqli olaraq firavan yaşamaq istəyindən yaranırdı. Sovet rəhbərliyi şərqşünaslıq fakultəsinin məzunlarına bu güzəştləri edərək onlardan təkcə dinc əməkdaşlıq məqsədləri üçün deyil, həm də şərq ölkələrini öz nüfuz dairəsinə salmaq, hətta təcavüzkar siyasətin həyata keçirilməsində də istifadə edirdi. Universiteti bitirən hər bir gəncə zabit rütbəsi verərək onları müxtəlif vaxtlarda müharibə gedən Ərəb ölkələrinə, Əfşanıstana və digər ölkələrə göndərməklə onlar vasitəsilə öz siyasi məqsədlərini həyata keçirirdi. Bundan başqa ölkə daxilində bu şəxslərdən SSRI ilə münasibətləri yaxşı olmayan müsəlman ölkələri əleyhinə təbliğatda da istifadə olunur, dövlətin məxfi orqanları müxtəlif işlərdə onları əməkdaşlığa cəlb edirdi. XX əsrin axırlarında Azərbaycanda komunist rejiminə qarşı başlamış milli – azadlıq hərəkatının da bəzi qaranlıq məqamlarının üzərinə işıq salınması müştərək tarixin obyektiv tədqiqinə kömək göstərə bilər. Bu gün Azərbaycan Respublikasında baş verənləri yaxından dərk etmək, movcud problemlərin aradan qaldırılması üçün çağdaş tarixin, xüsusilə də yaxın keçmişin obyektiv öyrənilməsinə böyük ehtiyac var. Belə dövrlərdən birini də 1988 – 1993 – cü illər dövrü təşkil edir ki, bu dövrün obyektiv tədqiqi aktual olaraq qalır. Bu dövrdə baş verən və hələlik tədqiqatçıların diqqətini cəlb etməyən məsələlərdən biri də 1990 – cı ilin yayında AXC daxilində birdən – birə bir qrup şəxsin təcili olaraq partiya yaratmağa başlamasıdır. Bu sahədə ilk addımlardan biri 1990 – cı ilin yayında atıldı və Şimali Azərbaycan Demokrat Partiyası (ŞADP) təsis komitəsinin yaradılması barədə xəbərlər mətbuatda dərc olundu. Təsis komitəsinin üzvləri "FV – ÇP" qəzetinin iyun № 6, 1990 – cı il sayında və "Azadlıq" qəzetinin 13 iyul 1990 – cı il sayında dərc olunmuş "Zamanın tələbiylə. Şimali Azərbaycan Demokrat Partiyası" adlı müsahibəsində partiyanın yaranmasını zəruri edən amilləri qeyd etmişlər. Onlar bildirmişdir ki, "indi Azərbaycan xalqı dövlət müstəqilliyi uğrunda şüurlu mübarizə dövrünə qədəm qoyur və öz baxışlarımızı təbliğ etmək, gələcəkdə onların
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|