70
ƏLAHƏZRƏT Bütün Rusiya İMPERATORU ƏLAHƏZRƏT İran
Şahına ÖZ qarşılıqlı dostluq hisslərini ifadə etmək və İranda - ONA
qonşu olan bu Dövlətdə, möhkəm əsas üzərində mütləqiyyət və hökmran
hakimiyyət görmək arzusunu səmimi qəlbdən təsdiq etmək üçün,
bununla, ÖZ adından və ÖZ Vəliəhdləri adından İran Şahı tərəfindən İran
Dövlətinin Varisi təyin ediləcək Vəliəhdə, lazım gəldikdə, kömək
göstərməyi vəd edir ki, heç bir xarici düşmən İran Dövlətinin işinə qarışa
bilməsin və Ali Rusiya Sarayının köməyi ilə İran Sarayı möhkəmlənsin.
Bununla belə, əgər İran Dövləti işləri üzrə Şah oğulları arasında
münaqişələr baş verərsə, Rusiya İmperiyası hakimiyyətdə olan Şah xahiş
etməyincə bunlara qarışmayacaq.
BEŞİNCİ MADDƏ
Rus ticarət gəmilərinə əvvəlki qayda üzrə Xəzər sahilləri yaxınlığında
üzmək və onları yan almaq hüququ verilir; həm də gəmi qəzası zamanı
iranlılar tərəfindən dostluq köməyi edilməlidir. İran ticarət gəmilərinə də
həmin bu hüquq - əvvəlki qayda üzrə Xəzər dənizində üzmək və Rusiya
sahillərinə yan almaq ixtiyarı verilir, burada da gəmi qəzası zamanı,
qarşılıqlı surətdə, iranlılara hər cür yardım göstəriməlidir. Hərbi gəmilərə
gəldikdə isə, müharibədən əvvəl, habelə sülh vaxtı və həmişə Rusiya
hərbi bayrağı Xəzər dənizində tək mövcud olmuşdur. Həmin ehtiram
daxilində, əvvəlki ixtiyar indi də yalnız Rusiya Dövlətinə verilir ki, ondan
başqa heç bir Dövlətin hərbi Bayrağı Xəzər dənizində ola bilməz.
ALTINCI MADDƏ
Hər iki tərəfdən döyüşdə əsir alınmışları, Xristian dininə və s. dinlərə
mənsub ələ keçirilmiş sakinləri Müqavilə bağlanıb imzalandıqdan sonra,
üç ay ərzində, hər bir tərəfdən Qarakilsəyədək (burada sərhəd rəisləri
əsirləri qəbul etmək üçün öz aralarında qarşılıqlı əlaqə yaradırlar) azuqə
və yol xərcləri ilə təmin edilərək, buraxılsınlar. Özbaşına, yaxud qanunu
pozaraq, qaçanlardan hər birinə, milliyətindən asılı olmayaraq, öz könüllü
istəyinə görə öz Vətəninə qayıtmaq azadlığı verilir, qayıtmaq
istəməyənlər isə məcbur edilməsin. Bununla bərabər hər iki tərəfdən
qaçmışlara amnistiya, yaxud bağışlanma verilir.
YEDDİNCİ MADDƏ
Bütün yuxarıda deyilənlərə əlavə olaraq ƏLAHƏZRƏT Bütün Rusiya
İMPERATORU və Əlahəzrət İran Şahı buyururlar ki, lazım olduqda,
Əlahəzrətlərin İqamətgahlarına göndərilən, ONLARIN Ali Saraylarının
qarşılıqlı Nazirlər və ya Elçiləri rütbələrinə və onlara tapşırılmış işlərin
71
mühümlüyünə müvafiq qəbul olunsunlar; şəhərlərdə ticarətə himayəçilik
üçün təyin olunmuş Müvəkkillərin və ya Konsulların on nəfərdən artıq
məiyyəti olmasın, onlar vəkil edilmiş məmurlar kimi vəzifələrinə layiq
hörmət və şərəfə malik olmalıdırlar, həmçinin, Əmrnaməyə əsasən,
bundan sonra onları nəinki incitmək olmaz, hətta inciklik olarsa, təqdim
edildikdən sonra, hər iki tərəfin təbəələrini ədalətlə mühakimə etmək,
incidilmişləri mürbətlə razı salmaq gərəkdir.
SƏKKİZİNCİ MADDƏ
Əlahəzrətlərin, öz hökumətlərindən, yaxud hökumətləri tərəfindən təyin
edilmiş sərhəd rəislərindən alınmış, onların həqiqətən tacirlər, Rusiya və
ya İran təbəələri olduğunu təsdiq edən yazılı sənədlərə malik təbəələri
arasındakı ticarət əlaqələrinə gəldikdə, saziş bağlayan hər iki Ali Dövlətə
quru yolla və dənizlə sərbəst gəlməyə, orada kim nə qədər istəyirsə
yaşamağa, tacirlər göndərməyə, həmçinin heç cür ləngidilmədən oradan
çıxıb getməyə, Rusiya İmperiyasına mənsub olan yerlərdən İran
Dövlətinə gətirilən və qarşılıqlı olaraq, İrandan ora aparılan malların
satılmasına və başqa mallarla dəyişdirilməsinə icazə veriləcək. Hər iki Ali
Dövlətin tacirləri arasında baş verə biləcək mübahisələrə, onların
vəzifələri və s. ilə əlaqədar şikayətlərinə adi qayda üzrə baxılması
Konsula, yaxud Müvəkkilə, onlar olmadıqda isə yerli Rəisə həvalə edilir.
Onlar xahişlərə tam ədalətlə baxmalı, özləri haqq təminatı verməli, yaxud
bunu başqa lazımi şəxslərin vasitəsilə tələb etməli və onların
incidilməsinə və sıxışdırılmasına qətiyyən yol verməməlidirlər.
İrana gəlmiş, Rusiya təbəəliyindən olan tacirlər, istəsələr, oradan öz
malları ilə birlikdə İranla dostluq edən başqa dövlətlərə də sərbəst
gedəcəklər; bundan ötrü İran Hökuməti bu tacirlərin sərbəst keçməsi üçün
onları lazımi pasportlarla təmin edəcəkdir; buna ticarət işləri ilə əlaqədar
Rusiyadan Rusiya ilə dostluq edən başqa dövlətlərə getmək istəyən İran
tacirləri üçün də qarşılıqlı surətdə, riayət ediləcəkdir.
İrana gəlmiş Rusiya təbələrindən kimlərinsə ölüm hadisəsi baş verərsə,
onların müxəlləfatları, həmçinin başqa daşla və mülkləri, dost Dövlətin
təbəələrinə məxsus olduğu üçün, ilk növbədə, saxlanılmadan və xəlvəti
mənimsənilmədən, Rusiya İmperiyasında və bütün mədəni Dövlətlərdə
icra edildiyi kimi, kimin hansı Dövlətə, mənsubiyyətindən asılı
olmayaraq, qanuni əsasdan, qəbzlə, onların yoldaşlarına yaxud
qohumlarına verilməli, həmin qohumlara öz arzuları ilə və öz xeyirləri
üçün bu əmlakları istədikləri adamlara satmağa icazə verilməlidir.
DOQQUZUNCU MADDƏ
72
Rus tacirlərindən İran şəhərlərinə və ya limanlarına gətirdikləri mallara
görə yüzə beş faizdən çox gömrük alınmasın və həmin tacirlər bu mallar
ilə hara gedirlərsə getsinlər, onlardan ikinci dəfə gömrük tələb olunmasın,
oradan apardıqları İran mallarına görə də eyni gömrük alınsın, bundan
başqa heç bir bəhanə və uydurma ilə heç bir rüsum, vergi, gömrük tələb
edilməsin. İran təbəələrinin Rusiya şəhərlərinə və limanlarına gətirdikləri
və buradan ixrac etdikləri mallara görə və qarşılıqlı surətdə eyni
gömrüklər, eyni əsasda bir dəfə alınsın.
ONUNCU MADDƏ
Malları Müqavilə bağlamış hər iki Dövlətin sahillərinə və ya limanlarına,
yaxud da quru yolla sərhəd şəhərlərinə gətirdikdən sonra, qarşılıqlı
surətdə, tacirlərə, nəzarəti altında olduqları gömrük hakimlərindən və ya
iltizamçılardan icazə almadan öz mallarını satmaq, başqa malları satın,
yaxud dəyişmə yolları ilə almaq azadlığı verilir ki, ticarət maneəsiz
dövriyyədə olsun həmçinin satıcıdan və alıcıdan dövlət xəzinəsi üçün
müntəzəm olaraq və könüllülük şərti ilə qanuni rüsumlar yığılsın.
ON BİRİNCİ MADDƏ
Bu müqavilə imzalandıqdan sonra hər iki Ali Dövlətin müvəkkilləri,
qarşılıqlı surətdə və təxirə salınmadan bütün yerlərə onun haqqında
lazımı xəbər və hər yerdə hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılması
barəsində əmrlər göndərsinlər.
İki bərabərhüquqlu nüsxədə (fars dilinə tərcüməsi ilə birlikdə) yazılmış
və saziş bağlayan Ali tərəflərin yuxarıda göstərilmiş Müvəkkilləri
tərəfindən imzalanaraq, onların möhürləri ilə təsdiq edilmiş və qarşılıqlı
surətdə dəyişdirilmiş bu əbədi sülh Müqaviləsi ƏLAHƏZRƏT Bütün
Rusiya İMPERATORU və Əlahəzrət İran Şahı tərəfindən bərqərar
ediləcək və Əlahəzrətlərin öz əlləri ilə imzalanmış təntənəli
Ratifikasiyalarla təsdiq olunacaqdır.
Bu Müqavilənin həmin təsdiq olunmuş nüsxələri bu Ali Saraylardan,
qarşılıqlı surətdə göndərilməklə onların yuxarıda adları çəkilmiş
Müvəkkillərinə üç ay müddətindən sonra çadırılacaq.
Müqavilə min səkkiz yüz on üçüncü il oktyabr ayının on ikinci günü. İran
hesablaması ilə min ikiyüz iyirmi səkkizinci il Şəvval ayının iyirmi
doqquzuncu günü Qarabağ mülkündə Zeyvə çayı yaxınlığındakı Gülüstan
kəndində Rus ordugahında bağlanmışdır.
İMZALAMIŞLAR:
Müvəkkil və Gürcüstanda Baş Komandan Nikolay Rtişşev
(M : Y:)
Alişöhrətli İran Dövlətindən Müvəkkil Mirzə Əbül Həsən Xan
Dostları ilə paylaş: |