262
Tədqiqatlar həmçinin göstərir ki, uğursuzluqdan qorxan (yüksək müdafiə
motivasiyalı) adamlar aĢağı dərəcəli,və yaxud , əksinə çox yüksək dərəcəli
riskə üstünlük verirlər - bu zaman uğursuzluq prestijə ziyan vurmur.
Alman alimi F.Burkard fikrinə görə fəaliyyət zamanı müdafiəli
davranıĢ üç amildən asılı olur:
-
güman olunan riskin dərəcəsi;
-
üstün olan motivasiya;
-
fəaliyyətdə uğursuzluq təcrübəsi;
Fəaliyyət zamanı müdafiə davranıĢını iki Ģərt gücləndirin:
1) Lazımi nəticəni risksiz də əldə etmək mümkün olanda;
2) Riskli davranıĢ bədbəxt hadisəyə doğfu aparanda. Riskli davranıĢ zamanı
təhlükəsiz nəticənin əldə olunması isə, əksinə, müdafiəyə istiqamətlənməyi,
yəni uğursuluqdan qaçınmaq motivasiyasını zəiflədir.
ġUBERTIN RISKƏ HAZIRLIQ DƏRƏCƏSININ
DIAQNOSTIK METODIKASI
Təlimat: Sizdən soruĢulan hərəkəti yerinə yetirməyə hazırlığınızın dərəcəsini
qiymətləndirin. Verilən 25 sualdan hər birinə cavab verərkən aĢağıdakı
sxemə uyğun olaraq müvafiq balları verin:
2 bal - tamamilə razıyam, tam ―hə‖;
1 bal - daha çox ―hə‖, nəinki ―yox‖;
0 bal - nə ―hə‖, nə ―yox‖, orta bir mövqe;
-1 bal - daha çox ―yox‖, nəinki ―hə‖
-2 bal - tam ―yox‖.
1. Ağır xəstə adama zəruri tibbi yardım göstərmək üçün yolda müəyyən
olunmuĢ sürət həddini aĢardınızmı?
2. YaxĢı qazanc xatirinə uzun müddətli və təhlükəli ekspedisiyada iĢtirak
etməyə razı olardınızmı?
3. Hadisə yerindən qaçıb uzaqlaĢmaq istəyən təhlükəli oğrunun yolunu
kəsərdinizmi?
4. Saat da 100 km-dən artıq sürətlə Ģütüyən sürət qatarının pilləsində gedə
bilərdinizmi?
5. Yuxusuz keçirdiyiniz gecədən sonrakı gün normal iĢləyə bilirsinizmi?
6. Çox soyuq sulu çayı keçmək üçün suya birinci girərdinizmi?
7. Qaytara biləcəyinə tam əmin olmadığınız halda dostunuza böyük
məbləğdə pul borc verərdinizmi?
8. Təlimçinin bunun təhlükəli olmadığı barədə vədinə bel bağlayaraq, onunla
birlikdə Ģirlər olan qəfəsə girərdinizmi?
263
9. Kənardan kiminsə rəhbərliyi altında yüksək fabrik borusuna
dırmaĢardınızmı?
10. MəĢq etmədən yelkənli qayığı idarə edə bilərdinizmi?
11. Qaçan atın yüyənindən tutmağa risk edərdinizmi?
12. On stəkan pivə içdikdən sonra velosiped sürə bilərdinizmi?
13. ParaĢütlə tullana bilərdinizmi?
14. Zərurət olsa, qatarda biletsiz gedə bilərdinizmi?
15. Lap bu yaxınlarda yol qəza hadisəsinə düĢmüĢ tanıĢınızın idarə etdiyi
avtomobildə uzaq səfərə çıxmağa razı olardınızmı?
16. 10 metrlik yüksəklikdən yanğınsöndürmə komandasının bpezenti üzərinə
tullanardınızmı?
17. Yataq rejimli uzun xəstəlikdən yaxa qurtarmaq xatirinə həyatınız üçün
təhlükəli olan ağır cərahiyyə əməliyyatına razılıq verərdinizmi?
18. Saatda 50 km sürətlə hərəkət edən yük qatarının pilləkənindən tullana
bilərdinizmi?
19. Yalnız 6 nəfər üçün nəzərdə tutulmuĢ liftdə yeddi nəfərlə birlikdə yüksək
mərtəbəyə qalxa bilərdinizmi?
20. Yüksək pul mükafatı xatirinə hərəkətin gur olduğu yol ayrıcını gözübağlı
keçə bilərdinizmi?
21. YaxĢı haqq versəydilər, həyatınız üçün təhlükəli olan iĢi öhdənizə
götürərdinizmi?
22. On qədəh araq içdikdən sonra faiz hesablaya bilərdinizmi?
23. Əgər rəisiniz desəydi ki, naqildə cərəyan yoxdur, ona inanıb yüksək
gərginlikli naqilə əl vura bilərdinizmi?
24. Əvvəlcədən sizə bir qədər izahat versəydilər, vertalyotu (helikopteri)
idarə edə bilərdinizmi?
25. Biletiniz olsaydı, ərzaqsız və pulsuz qatarda uzaq səfərə çıxa
bilərdinizmi?
Açar
Təlimata uyğun olaraq topladığınz balları hesablayın.
Testin ümumi qiyməti fasiləsiz Ģkala üzrə orta qiymətdən sapmaq
əsasında müəyyənləĢdirilir. Müsbət cavablar riskə meyilliliyi göstərir. Testin
qiymət balansı -50-dən +50-yə qədərdir.
Nəticə
-30 baldan aĢağı – həddən artıq ehtiyatlısınız;
-10 – dan +10-a qədər - orta göstəricidir;
+20 baldan yuxarı - riskə meyillisiniz.
Riskə yüksək meyillilik uğursuzluqdan qaçınmaq (müdafiə)
motivasiyasınin aşağı səviyyəsi ilə müşayiət olunur. Riskə hazırlıq isə
buraxılmış səhvlərin miqdarı ilə düz mütənasibdir.
AraĢdırma həmçinin aĢağıdakı nəticələri vermiĢdir:
264
- insanın yaĢı artdıqca riskə hazırlıq azalır;
- təcrübəsiz iĢçilərlə müqayisədə, təcrübəli iĢçilərdə riskə meyillilik dərəcəsi
daha aĢağı olur;
- kiĢilərlə müqayisədə, qadınlarda riskə hazırlıq daha müəyyən Ģəraitdə
reallaĢır;
- hərbbi komandirlərində və müəssisə rəhbərlərində riskə hazırlıq dərəcəsi
tələbələrlə müqayisədə daha yüksəkdir;
- Ģəxs daxili konfliktlik vəziyyətində olduqda riskə hazırlıq dərəcəsi artır;
- qrup halında riskə hazırlıq dərəcəsi özünü nisbətən daha güclü Ģəkildə
biruzə verir və qrup təsirindən asılı olur.
D.MARLOU VƏ D.KRAUNUN TƏQDIRETMƏ MOTIVASIYASI
(YALAN ġKALASI) ƏSASINDA ÖZÜNÜQIYMƏTLƏNDIRMƏNIN
DIAQNOSTIK METODIKASI
Sınaqdan keçirilənlərin cavablarının doğruluğunu qiymətləndirmək
üçün çox vaxt sorğu vərəqələrinə yalan Ģkalası və ya təqdirə canatma Ģkalası
da daxil edilir. AĢağıda belə Ģkalanın D.Marlou və D.Kraun tərəfindən tərtib
edilmiĢ bir nümunəsi təqdim olunur.
Təlimat: AĢağıdakı müddəalardan hər birini diqqətlə oxuyun. Əgər onları
doğru və öz davranıĢ tərzinizə uyğun hesab edirsinizsə - ―hə‖, uyğun hesab
etmirsinizsə,
- ―yox‖ cavabını yazın.
1. Mən hər bir kitabı kitabxanaya qaytarmazdan əvvəl diqqətlə oxuyuram.
2. Çətinə düĢmüĢ kimə isə kömək etmək lazım gələndə mən tərəddüd
etmirəm.
3. Necə geyinməyimə həmiĢə diqqətlə nəzarət edirəm.
4. Evdə stol arxasında özümü yeməkxanadakı kimi aparıram.
5. Heç zaman və heç kimə qarĢı antipatiya hiss etməmiĢəm.
6. Elə olub ki, öz qüvvəmə inanmadığım üçün gördüyüm iĢi yarımçıq
qoymuĢam.
7. Bəzən adamların dalınca danıĢmağı xoĢlayıram.
8. Müsahibimin kim olmasından asılı olmayaraq, ona həmiĢə diqqətlə qulaq
asıram.
9. Elə olub ki, özümü təmizə çıxarmaq üçün tutarlı bəhanə fikirləĢirəm;
10. Olub ki, bəzən kiminsə diqqətsizliyindən istifadə etmiĢəm,
11. Mən həmiĢə öz səhvlərimi məmnuniyyətlə etiraf edirəm;
12. Bəzən insanın səhvini bağıĢlamaq əvəzinə ona eyni cür hərəkətlə cavab
verməyə çalıĢıram;
13. Olub ki, bəzən məhz mənim istədiyim kimi hərəkət edilməsinə təkid
etmiĢəm;
Dostları ilə paylaş: |