63
Qorxu: Bütün vəziyyətlərə ötürülən və ətrafda olan hər Ģeydə əks
etdirilən dağınıq bir vəziyyət. Qorxu həm də müəyyən situasiyalar,
obyektlər, Ģəxslər ilə bağlı ola bilər və bilavasitə həyat üçün, sağlamlıq üçün,
rifah və prestij
üçün olan təhlükənin, qorxunun yaĢanması ilə ifadə olunur.
Bu, enerjinin daxili konsentrasiya olunmasını sübut edən müxtəlif fiziki
hisslərlə müĢayiət oluna bilər: ―içim soyudu‖, ―içimdə nə isə qırıldı‖,
―tüklərim biz – biz durdu‖, ―sinəm sıxıldı‖ və s.
LYUġER TESTĠ
LyuĢer testi belə bir fərziyəyə əsaslanmıĢdır ki, sınaqdan keçirilən
insanın rəng seçimi çox vaxt onun müəyyən fəaliyyətə yönəlməsini, əhvali –
ruhiyyəsini, Ģəxsiyyətinin funksional vəziyyətini və ən sabit xarakter
cizgilərini ifadə edir.
Xarici mütəxəssislər bəzən LyuĢer testindən kadr seçimi, istehsal
kollektivlərinin komplektləĢdirilməsi zamanı peĢəyönümü məqsədilə etniki,
herantoloji tədqiqatlarda, nigah partnyorlarının seçimi üzrə tövsiyyələrdə
istifadə edirlər.
Onların psixoloji interpretasiyasında rənglərin mənası sınaqdan keçən
insanların çoxsaylı kontinqentinin hərtərəfli müayinə olunması gediĢində
müəyyən olunur.
Rənglərin xarakteristikasına (LyuĢerə görə) 4 əsas və 4 əlavə rəng
daxildir.
Əsas rənglər:
1)
göy – sakitliyin, məmnunluğun simvoludur;
2)
göyümtül – yaşıl – inam, inad və bəzən
də tərslik hissini ifadə edir;
3)
narıncı – qırmızı – iradə səylərinin, aqressivliyin, hücum
tendensiyalarının, qızqınlığın simvoludur;
4)
açıq sarı – aktivlik,
ünsiyyətə meyl, ekspansivlik, Ģənlik.
MünaqiĢənin olmadığı optimal vəziyyətdə əsas rənglər əsasən ilk beĢ
mövqedə durmalıdırlar.
Əlavə rənglər: 5)
bənövşəyi; 6)
qəhvəyi; 7)
qara; 8)
sıfır (0). Bunlar
neqativ tendesiyaların: həyəcanlılıq, stress, qorxu keçirmə, dilxorluq
simvollarıdırlar. Bu rənglərin (eləcə də əsas rənglərin) mənası ən çox onların
qarĢılıqlı vəziyyəti, mövqelər üzrə düzülüĢü ilə müəyyən olunur – aĢağıda
bütün bunlar göstərilmiĢdir.
Təlimat (psixoloq üçün): ―Rəngli kartoçkaları qarıĢdırın və rəngli
üzünü yuxarı qoyaraq düzün. Sınanandan xahiĢ edin ki, 8 rəngdən ən çox
xoĢuna gələni seçsin. Bu zaman izah etmək lazımdır ki, rəngi seçərkən onu
paltarında olan sevimli rənglə, gözlərinin rəngi ilə və s. ilə uyğunlaĢdırıb
seçməsin, elə belə rəng kimi seçsin.
64
Sınanan səkkiz rəngdən ən çox xoĢuna gələni seçməlidir. SeçilmiĢ rəng
karteçkasını üzüaĢağı Ģəkildə kənara qoymaq lazımdır. Qalan yeddi rəngdən
ən çox xoĢ olanı seçməyi xahiĢ edin. SeçilmiĢ rəng kartoçkasını birinci
kartoçkadan sağda üzüaĢağı Ģəkildə qoymaq lazımdır. Bu proseduranı təkrar
edin. DüzülmiĢ kartoçkaların nömrələrini ardıcıllıqla qeyd edin.
2 – 3 dəqiqədən sonra kartoçkaların üzüyuxarı çevirin və eyni Ģeyi
təkrarlayın. Bu zaman izah edin ki, sınanan birinci seçim zamanı olan rəng
ardıcıllığını yadına salmamalı və bilərəkdən əvvəlki ardıcıllığı
pozmamalıdır. O, rəngləri sanki birinci dəfə imiĢ kimi seçməlidir.
Birinci seçim arzu olunan vəziyyəti, ikinci seçim isə əsil vəziyyəti
xarakterizə edir. Tədqiqatın məqsədindən asılı olaraq uyğun testləĢdirmənin
nəticələrini interpretasiya etmək olar‖.
TestləĢdirmə nəticəsində səkkiz mövqe əldə edirik:
birinci və ikinci - aĢkar üstünlük vermək (+ + ilə iĢarə olunur);
üçüncü və dördüncü - üstünlük vermək (x x ilə iĢarə olunur);
beşinci və altıncı – rəngə qarĢı biganəlik (= = ilə iĢarə olunur);
yeddinci və səkkizinci – rəngə qarĢı antipatiya ( - - ilə iĢarə olunur).
36000-dən çox nəticənin analizi əsasında M.LyuĢer seçilmiĢ
mövqelərin nümunəvi xarakteristikasını verilmiĢdir.
1-ci mövqe məqsədə çatmaq üçün üsulları əks etdirir (məsələn, göy
rəngin seçimi artıq gərginsizlik, sakitcə hərəkət etmək niyyətindən xəbər
verir);
2-ci mövqe sınananın can atdığı məqsədi göstərir;
3-cü və 4-cü mövqe rəngə verilən üstünlüyü xarakterizə edir və
sınananın əsil situasiyadakı hisslərini və ya situasiyanın ona qabaqcadan
xəbər verdiyi fəaliyyət obrazını əks
etdirirlər;
5-ci və 6-cı mövqe rəngə qarĢı biganəliyini, ona neytral münasibəti
xarakterizə edirlər. Onlar bir növ sınanmanın öz vəziyyətini, əhvali –
ruhiyyəsini, motivlərini bu rənglərlə bağlamadığını xəbər verirlər. Amma,
müəyyən situasiyada bu mövqe rəngin ehtiyat traktovkasını özündə saxlayır,
məsələn, göy rəng (sakitlik rəngi) adı gedən situasiyada uyğun olmayan rəng
kimi müvəqqəti olaraq kənara qoyulur.
7-ci və 8-ci mövqe rəngə olan neqativ münasibəti , bu rənglə ifadə
olunan hər hansı bir tələbatı, motivi, əhvali – ruhiyyəni boğmaq cəhdini
xarakterizə edirlər
+ + x x = = - -
3 4 1 0 2 5 6 7
SeçilmiĢ rənglərin qeyd olunması mövqelər göstərilməklə üstünlük
verilən rənglərin sırasını nömrələməklə aparılır. Məsələn, qırmızı, sarı, göy,
boz, yaĢıl, bənövĢəyi, qəhvəyi və qara rənglərin seçimi zamanı belə qeyd
olunur: (+ +; x x; = =; - -) zonaları 4 funksional qrup təĢkil edir.