Азярбайж ан республикасы тящсил назирлий
Yüklə 24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “SABİR” oratoriyası
| 67 De - yil - dim m ən sə - nə ma - il, sən et - din əq - li - mi za - il. M ə - nə tən ey - lə - yən qa - fil sə - ni gör - -c ək u - tan - maz - mı? 68 Fü – zu - li - rin - dü şey - da - dır. Fü – zu – li - rin - dü .şey – da- - dır H ə - mi – şə xəl - qə rüs – va - dır, so-run kim bu nə sev – da- - dır - dır, bu sev – da - dan u – san- maz - mı? Bu sev- da - dan u- san- maz - 69 - mı? So – run kim, bu n ə sev-da - dır So – run kim, bu n ə sev – da - - dır, bu sev- da - dan, Bu sev – da - dan, Bu sev- da - dan! Bu sev – da - dan, bu sev- da - dan! 70 “SABİR” oratoriyası C.Cahangirovun ikinci iri h əcmli xor əsəri – solistlər, xor və simfonik orkestr üçün b əstələnmiş “Sabir” oratoriyasıdır. Əsər 1962-ci ildə, böyük satirik-şairimiz Sabirin yüz illik yübileyi ərəfəsində yazılmışdır. Əsər özünün qeyri-adi quruluşu və yaradıcı ideyanın orijinal şəkildə realizə olunması ilə diqqəti cəlb edir. Bəstəkarın fikirl ərinin bu səpkidə açıqlanmasına şübhəsiz ki, dahi satirik-şairimizin yaradıcı siması, onun şerləri böyük təsir göstərmişdir. Sabirə qədərki klassik poeziyamız sanki bir aşiqin və ya filosofun möhtəşəm monoloqudur. Sabirin poeziyası isə xalq və “m ən” arasında dialoq formasını alır. Sabirin şerləri əsl sosial satiranın parlaq nümun əsidir. Belə mövzu, problem yoxdur ki, şair ona toxunmasın. Sabirin bütün yaradıcılığına hərəkətli, narahat, paradoksal bir kolorit, ritm, intonasiya xasdır. Bütün bu xüsusiyy ətlər çox böyük incəliklə Cahangirovun oratoriyasında öz təcəssümünü tap mışdır. Oratoriya ardıcıl sərgilənən süjetə malik deyildir. O, ümumi əsas ideya ilə birl əşdirilmiş və eyni zamanda musiqi və ədəbi cəhətdən kifayət qədər sərbəst olan bir sıra nömrələrdən ibarətdir. Əsərin məna baxımından mərkəzini Sabirin obrazı (tenorun solosu) t əşkil edir ki, bütün hadisələr onun ətrafında cərəyan edir. Əsər orkestr girişi ilə başlanır, daha sonra Abbas Səhhətin sözlərilə başlanan birinci hiss ə gedir. Girişin təntənəli musiqisi əsərin sonunda da təkrar olunur və böyük şairimizin dühasını təsvir edir. Bu baş mövzunun əsasını yuxarıya doğru qalxan v ə “Sabir” sözünə uyğun olan intonasiyalar təşkil edir. Bu sekundalı quruluş b əstəkar tərəfindən əsər boyu çox məharətlə istifadə olunur: gah ironik, gah acı- pessemistik, gah da alqışedici formada. Bütöv melodik quruluşa əsaslanan “Fizuli” kantatasından fərqli olaraq, bu əsərdə bəstəkar kompozisiyanın mozaika prinsipini əsas tutur, musiqi inkişafının m əntiqi poetik obrazın tam dəqiq ifadəsi məsələsinə tabedir. Musiqidə doğrunu, düzgünlüyü t ərənnüm edərək, bəstəkar nəinki şerlərin ümumi mənasını, hətta çox vaxt ayrı-ayrı cümlələrin və sözlərin mənasını əks etdirən lazimi intonasiyaları axtarıb-tapır. Bucür yanaşmanın həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri var. Bir 71 t ərəfdən xarakterlərin dəqiq və sərrast açıqlanması satirik əsərin ayrılmaz xüsusiy- y ətlərindəndir. C.Cahangirov “Sabir” oratoriyasında azərbaycan musiqi materialı əsasında məhz bu məsələnin həllini tapır ki, bu da adətən süjetin monumentallığı və ciddiliyi il ə fərqlənən oratoriya janrı çərçivəsində dünyada misli olmayan bir iş idi. Bu baxımdan oratoriyanı yazarkən bəstəkarın qarşısında duran məsələ çox çətin idi. Aydındır ki, bu yeni, heç kəsin getmədiyi yol ilə gedən bəstəkar bəzi səhvlərdən qaçına bilməzdi. Belə ki, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, poetik sözlərin arxasınca çox d əqiq olaraq yürümə formanın qeyri-müəyyənliyinə gətirib çıxarmışdır. Oratoriyada solo v ə xor nömrələri növbələnir. Xorların məna baxımından rolları müxt əlfdir: a) q əhrəmanları ( daha doğrusu antiqəhrəmanları) təsvir edən xorlar; b) şairi lənətləyən kütləni təsvir edən xorlar; c) Sabirin xalqın taleyi və şairin rolu barəsində əhəmiyyətli konseptual ideyalarını əks etdir ən xorlar; d) Sabiri alqışlayan xorlar. Xorların bütün bu göstərdiyimiz funksiyalarından asılı olaraq bəstəkar hər bir xorda lazımi fakturanı istifadə edir. Ən sadəsi – qəhrəmanın cinsindən asılı olaraq xorun qadın və ya kişi qruplarına bölünməsidir (xor partiyalarının personifikasiyası prinsipi). M əhz belə satirik fraqmentlərdə bəstəkar “meyxana” folklor janrına əsaslanır ki, bu da cəld temp, rəqs ritminə yaxın səlis ritmdə öz əksini tapır. Belə xorlarda b əstəkar unison və ya asan ikisəsli fakturadan istifadə edir. Bunlar əsasən ayrı-ayrı tipajların kollektiv portretlərinin təsviri olan xorlardır. Şairi lənətləyən kütləni təsvir edən xorlarda isə bəstəkar imitasiyalı quruluşlardan, xor qruplarının bir-birilə antifon şəkildə müqayisəsindən istifadə edir. N əhayət, alqışedici xorlarda C.Cahangirov dolğun unison və ya sıx akkord fakturasından istifadə edir. Oratoriyanın musiqi dili də çox rəngərəngdir və milli lad-tonallığa əsaslanır. Yüklə 24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|