Азярбайж ан республикасы тящсил назирлий

72 
 
C.CAHANGİROV 
“SABİR”  
“Haqqı xalqa bildirib” xoru 
 
 
Haq- 
qı  xəl –   qə       bil-    di – rib,              də-fi  zə-la -   lət         et - mə-li, 

---

73 
 
 
Gün  ki - mi    ta –    ban    e - dib            na -  ma -li   zül- m
ət    et – mə -   li.  
Sa -   bi-ra, bey - n
əl -mi - ləl           təd -  bi - ri    ül -      fət          et - mə -li!   

---

74 
 
 
Ey sü-x
ən-  da-  nan,bu gün-lər  bir  hi- da- yət  vax-   tı-dır! 
Ey  sü-x
ən-     da-  nan, bu gün- lər        bir     hi-  da-   yət  vax-   tı-dır! 
 

---

75 
 
 
Ül-   f
ə-   ti, 
ül- f
ə- ti,      ül- viy- 
 
-y
ə- tə    da-   ir        bir  xi- ta-   bət    vax-tı-dır!  
Söv-  da- i-  m
ə-vəd- dət-dən 
  xa- 

---

76 
 
 
-li  gö-rü- 
nür  baş- lar;  
bi-  g
ə-  nə   bi-   lir    yek-  sər, 
 bi-   g
ə-  nə   bi-   lir    yek-  
 
qar-  
daş-  la-    rı       qar-   daş-lar.         Bit-sin  sa-çı-    lan         yaş-      lar,    
-s
ər                          qar-   daş-  lar. 
Bit-   
sin                        yaş-     lar;
 

---

77 
 
 
ağ-  lar     bi-    zə       tor-            paq-       lar,              dağ-  lar,        də-     rə-       lər, 
ağ-           lar                               tor-                 paq
 
   
daş-            lar... 
Zin-      har, 
   e-   d
ə- 

---

78 
 
 
-lim      xid-      m
ət 
In- san-    
lı-     ğa,    yol-         daş-            lar! 
In-     san-      
lı-      ğa,          yol-                    daş-         lar! 
 
Qüd-         r
ət               a       və-    tən-           daş-        lar!      Hüm-     
      

---

79 
 
 
-m
ət              a    və-    tən-    daş-              lar!       

---

80 
 
 
 
Sa-   bi-   ra,  bey- n
əl- mi- ləl         təd- bi-  ri-  ül-     fət          et-  mə-  li!   

---

81 
 
4. C.HACİYEVİN “SÜLH KEŞİYİNDƏ” ORATORİYASI 
       Az
ərbaycanda simfonik  musiqinin inkişafında böyük əməyi olan görkəmli 
b
əstəkarımız Cövdət Hacıyevin öz yaradıcılığında kantata-oratorial janrına müraciət 
etm
əsi diqqətəlayiqdir. Onun bu qəbildən olan əsərlərinin  sırasına  40-cı  illərin 
sonunda  S.Rüst
əmin sözlərinə  bəstələdiyi  “Sülh  keşiyində”  oratoriyasıdır.  Bu  əsər 
o
ratoriya  janrında  yazılan  ən gözəl  əsərlərdən biridir və  4  hissədən ibarətdir. 
T
əəssüflər olsun ki,  oratoriyanın  II  hissəsi “Lay-lay” istisna olmaqla,   bu əsər tam 
şəkildə nəşr olunmamışdır. Lakin lirik “Lay-lay” hissənin kompozisiya quruluşu və 
obrazların  inkişafının  xarakterinə  əsaslanaraq bizim bütün oratoriya barəsində 
t
əsəvvürümüz formalaşır.  Burada  bəstəkar  mövzu  bolluğu,  mövzuların  əkspozisiya 
tipli verilm
əsi kimi prinsiplərdən istifadə edir. Bu mənada əsərin lirik-epik xarakterdə 
olan “çoxqat
lı” Girişi diqqətə layiqdir.  Əsərdə bəstəkar iri tərkibli orkestrdən istifadə 
edir, müxt
əlif koloritli birləşmələri (qadın səslərində divizi,  soprano solosunda ağızı 
yumulu ifa olunan kövr
ək akkord səslənmələri, altların və baritonların partiyalarında 
divizi) fakturaya daxil edir.  
 “Lay-
lay”  ümumi  olaraq  giriş  və  qısaldılmış  repriza  ilə  3-5 hissəli formada 
yazılmışdır.  Formanın  əsas  ideyası  polifonik  işlənmiş  birci  A-mövzunun  sıx  
harmoniz
ə  edilmiş  B-mövzu ilə  müqayisəsidir. Bundan əlavə, birinci mövzunun 
bütün s
əslənməsi boyu istifadə olunan fakturalı variasiya prinsipi formaya ayrıca bir 
n
əfəs  verir.  İkinci,  B-mövzu lay-layın  uzun  havası  ilə  parlaq kontrast təşkil  edir. 
Burada vokal-in
strumental faktura qabarıq verilən əsas melodiyanı aparan səsə tabe 
olunur:  soprano  partiyasında  solo  və  bütün  partiyanın  səslənməsi növbələnir.  Şur 
ladında səslənən ikinci mövzu nəinki daha hərəkətlidir, həmçinin də daha qətiətli və 
c
əsarətli xarakterə malikdir ki, bu da mətndə səslənən sözlərə uyğundur.  Baritonlarda 
bütün s
əslənmə  boyu  ifa  olunan  sinkopalaşdırılmış  “hey,  hey”  fiquru  mövzuya  bir 
q
ədər də dinamizm və elastiklik cəhətlərini əlavə edir.  
  Qeyd etm
əliyik ki, burada kompozisiya cəhətdən əsas yükü melodiya daşıyır. 
Bu 
əlamət  geniş,  a  kapella  ifa  olunan  girişdə  xüsusi  parlaq  aşkarlıqla  duyulur.  Bu 
giriş  alt  qrupunun  sözlərsiz ifa etdikləri və  humayun  ladında  səslənən gözəl 

---

82 
 
melodiyanın  solosu  ilə  başlanır.  Girişin  ikinci  hissəsi  –  qadın  partiyalarının  ağızı 
yumulu ifa etdikl
əri 4-səsli yumşaq xoraldır. Və nəhayət, üçüncü giriş tenor, bariton 
v
ə  sopranoların  birgə  ifası  ilə  səciyyələnir. Bu hissədən ifaya ilk olaraq orkestr 
müşayiəti daxil olur. 
N
əfis xor orkestrovkası ilə bərabər “Lay-lay” lad-harmoniya rəngərəngliyi ilə də 
f
ərqlənir. Burada  bəstəkar  humayun ladında muğam improvizasiyası tipli girişdən 
v
ə daha sonra ardıcıl olaraq təsnif və rəng formasından istifadə edir. Yəni bəstəkar 
n
əinki  muğamın  intonasiyaları,  həmçinin onun forma quruluşuna  da  müraciət edir. 
Dig
ər tərəfdən, məhz muğam melosunun diqqətli və aramlı şəkildə verilməsi sadəcə 
“Lay-
lay”adlandırılan  bu  əsərə  qeyri-adi  əhəmiyyətlilik, dərinlik və  demək olar ki 
simfonik  genişlik  cəhətlərini  aşılayır.  Bu  epik  “Lay-lay”ın  dolayısı  mənası  bütün 
oratoriyanın adı ilə uzlaşır: sülh keşiyində bütün uşaqların anaları durur, onlar öz ana 
m
əhəbbəti, mərhəmət və  insanlığı  ilə  təhlükəyə, müharibəyə  qarşı  müqavimət 
göst
ərir. Zənnimizcə, azərbaycan  muğamının  çoxmənalı  semantikasına  müraciət 
b
əstəkara adi məişət  janrına  aid  olan  lay-layı  böyük  ictimai  məna  daşıyan  əsərə 
çevirm
ək imkanını yaratdı.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---