Azяrbaycan miLLİ elmlяr akademiyasы

NƏTİCƏ
XIX əsrin sonu – XX əsrin birinci yarısında yaşayıb-ya­ra­dan aşıq Nəsib aşıq sənətimizin korifeylərindən biri, Azər­baycan və Anadolu aşıq sənətinin ən qabaqcıl ənənələ­rini də­rindən mənimsəyən və yaradıcılıqla inkişaf etdirən is­tedadlı sə­nətkardır. Onun dövrü, mühiti, həyatı və yaradıcılığı milli folk­lorşünaslığımızda ilk dəfə olaraq monoqrafik planda elmi təd­­qiqata cəlb edilir. Tədqiqatda bir sıra özünəməxsus, sə­ciyyəvi xüsusiyyətləri ilə fərqlənən Ağbaba-Çıldır aşıq mühi­tinə nəzər salınır, bu mühitə xas olan bir sıra cəhətlər, orijinal saz havaları, bölgənin tarixi-coğrafi, mədəni və etnoqrafik özəl­­likləri barədə məlumat verilir. Aşığın dövrü, mühiti, hə­ya­tı və müasiri olan sənətkarların yaradıcılığının ideya-estetik key­­fiyyətləri, əxlaqi-etik xüsusiyyətləri müqayi­səli şəkildə araş­­dırılır, Aşıq Nəsibin bioqrafiyası ilk dəfə ola­raq elmi şə­kil­­də işlənir, doğum və ölüm tarixləri dəqiqləş­dirilir, onun özü­­nəməxsus yaradıcılıq yolu və sənətkarlıq xüsusiyyətləri təh­­­lil edilir. Bütün bunlar Aşıq Nəsibin həm şəxsiyyətinin, həm də sənətinin təsdiqi üçün vacibdir.

Aşıq Nəsibin yaşadığı dövrü və mühiti nəzərə almaqla ya­radıcılığını tezislər halında aşağıdakı şəkildə xarakterizə et­mək mümkündür:

Aşıq Nəsib çox mürəkkəb bir dövrdə yaşamışdır. XX əs­rin əvvəllərində regionda cərəyan edən təlatümlü hadisələr, I Dünya müharibəsinin gətirdiyi maddi və mənəvi sıxıntılar, Ağ­baba bölgəsinin yerli əhalisinə qarşı 1920-ci ilədək daş­nak­lar tərəfindən açıq şəkildə aparılan soyqırım siyasəti, sovet ha­kimiyyəti qurulduqdan sonra isə gizli şəkildə davam edən milli zülm və ayrı-seçkilik, 1937-ci ildə sovet-türk sərhədinin bir­dəfəlik bağlanması, Ağbaba-Çıldır aşıq mühiti­nin süni şə­kil­də parçalanması, Ağbabanın 8 kəndinin bolşevik siyasətinə eti­raz əlaməti olaraq Türkiyəyə köç etməsi Aşıq Nəsibin ya­ra­dı­cılığına dərindən təsir göstərmişdir.

Aşıq Nəsib sovet quruluşunu qəbul etməmiş, ona qarşı açıq müxalifətdə olmuş, Leninə, Stalinə, bolşeviklər partiya­sı­na, bircə misra da olsa, şeir həsr etməmiş, “Sən Leninə bircə bənd şeir yaz, qalanı ilə işin olmasın” deyən yerli muz­durların təb­liğatına uymamış, əksinə, şura hökumətini, onun milli si­ya­sətini kəskin tənqid atəşinə tutmuşdur. Buna görə də aşığın əsər­ləri uzun müddət qadağan edilmiş, vaxtında toplan­madığı üçün böyük əksəriyyəti itib-batmışdır. Aşıq uzun müddət ev dus­tağı edilmiş, göz həbsində saxlanmış, şikəstliyi və el-oba için­də böyük hörmət və nüfuz sahibi olması onu Sibirə və ya Qa­zaxıstana sürülməkdən xilas etmişdir.

Aşıq Nəsib bütün şüurlu həyatı boyu ermənilərin məkrli, iş­ğalçı, xəyanətkar siyasətini şəxsən görmüş, müsəlmanlara qar­şı törətdikləri qırğın və talanların şahidi olmuş, “hay”ların iç üzünü, əsl simasını ifşa edən çoxlu şeir qələmə almışdır. Gör­kəmli sənətkar müxtəlif məclislərdə qarşılaşdığı erməni aşıq­ları ilə deyişmələrdə ermənilərin mənfur xarakterini cəsa­rət­lə açıb göstərmişdir.

Aşıq Nəsib özünün ictimai-siyasi səciyyə daşıyan və­tən­pər­vərlik şeirlərində müsəlmanlara qarşı həm çarizm, həm də so­vet dövründəki rus-erməni əməkdaşlığını pisləmiş, bu si­ya­sə­tin insanlığa zidd mahiyyətini poetik tənqid atəşinə tut­muş­dur. Bu mənada, onu ilk dissident aşıqlardan biri hesab etmək olar.

Aşıq Nəsib bir-birindən gözəl lirik əsərlər müəllifidir. Onun böyük ilhamla yaratdığı axıcı, zərif, kövrək duyğulu ba­ya­tı, qoşma, gəraylı, təcnis, müxəmməs, divani janrlarındakı şeir­ləri Azərbaycan aşıq poeziyasının və məhəbbət lirikasının qı­zıl fonduna daxil olmuşdur.

Aşıq Nəsibin qələmə aldığı təbiət təsvirləri, Ağbabanın fü­sunkar təbiətini ilhamla tərənnüm edən şeirləri onun ana və­tə­nə, doğma yurda bəslədiyi sonsuz məhəbbətin təzahürü kimi diqqətəlayiqdir.

Aşıq Nəsibin həyatı ilə bağlı olan aşıq rəvayətləri öz ideya-siyasi məzmununa, milli və xəlqi mahiyyətinə görə se­çi­lir. Bu əsərlərdə aşıq öz sazı və sözü ilə ən çətin anlarda daima doğ­ma xalqının yanında olduğunu, onun arzu və is­tək­lə­rini, hiss və həyəcanlarını paylaşdığını göstərmişdir. Bu rə­va­yət­lər­də xalqın öz sənətkar övladına böyük məhəbbəti, aşı­ğın isə öz yurduna, elinə, obasına, dilinə, dininə sevgisi əks olu­­nur.

Aşıq Nəsib öz ustadları Göləli İbrahimdən və Aşıq Şen­lik­dən öyrəndiyi 40-a yaxın orijinal Ağbaba-Çıldır saz ha­va­sını xüsusi mühafizəkarlıqla qorumuş, onları öz şəyirdləri va­si­təsilə bugünkü nəsillərə çatdırmaqla xələf-sələf əlaqələrinin da­vam etdirmiş, özü də bir neçə orijinal saz havası ya­rat­mış­dır.

Aşıq Nəsibin şeirləri məzmunca rəngarəng olduğu kimi, formaca əlvandır, əsərlərinin dili milli və xəlqi, rəvan, səlis və ob­razlıdır, onda xalqın ruhu əks olunur. Aşığın işlətdiyi bədii təs­vir və ifadə vasitələri, yəni pоеtik fiqurlаr son dərəcə gözəl və məzmunludur. Burada məcаzlаr, təşbеhlər, еpitеtlər, mе­tа­fо­rаlаr, mеtоnimiyа, аnаfоrа, mübаliğə (hipеrbоlа), litоtа, tə­zаd (аntitеzа), аllitеrаsiyа, аssоnаns, kinаyə, sаrkаzm, еləcə də аrхаizm və diаlеktizmlər, hətta vulqаrizm və varvarizmlər (si­yasi şeirlərində erməni və rus dillərindən alınmış söz və ifadələr) çox canlı, orijinal və maraqlıdır.

Aşıq Nəsib ustad sənətkar kimi bir neçə layiqli şəyird ye­tişdirmiş, Ağbaba-Çıldır aşıq mühitinin Ağbaba qolunun sə­nət ənənələrinin yaşamasını təmin etmişdir.

Müasir siyasi sərhədlərimizdən kənarda yaranmış milli mə­dəniyyət nümunələri Azərbaycan etno-mədəni sisteminin tər­kib hissələridir. Təəssüf ki, sovet dövründə bunun üstündən sü­kutla keçilirdi. Müstəqillik dövründə Aşıq Nəsibin, eləcə də hə­min dövrün böyük sənətkarları olan Aşıq Şenliyin, Çorlu Mə­həmmədin, Aşıq Balakişinin və Ağbaba-Çıldır aşıq mü­hi­ti­nin inkişafında müstəsna rol oynamış, saz-söz sənətinin tə­rəq­qisi üçün yorulmadan çalışmış digər aşıqların sənətinin təd­qiqi həm folklorumuzun, həm də konkret olaraq aşıq ədə­biyya­tının gerçək elmi mənzərəsini yaratmaq baxımından va­cib­dir. Bu monoqrafiya həmin məqsədlə qələmə alınmışdır. Çün­ki aşıq mühitlərinin və məktəblərinin küll halında, ayrı-ayrı sənətkarların yaradıcılığının isə fərdi şəkildə tədqiqi bü­töv­­lükdə Azərbaycan etno-mədəni sisteminin mükəmməl öy­rə­nilməsi üçün birinci dərəcəli əhəmiyyətə malikdir.

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
Azərbaycan dilində:

1. 
   Abbasov İ. Azərbaycan ədəbiyyatı inciləri // Dastanlar. − Bakı: Yazıçı, 1987. − S. 5-20.
   
2. 
   Abdulla B. Kitabi-Dədə Qorqudun poetikası. − Bakı: Elm, 1999. − 223 s.
   
3. 
   Abdullayev C. Lirika və zaman. − Bakı: Yazıçı, 1982. − 180 s.
   
4. 
   Abdullayev K. Gizli “Dədə Qorqud”. − Bakı: Yazıçı, 1991. − 152 s.
   
5. 
   Axundov Ə. Aşıq Ələsgərin həyatı və yaradıcılığı. − Bakı: NDA, 1946. − 157 s.
   
6. 
   Ağbaba A. Aşıq Nəsibin sənət dünyası. − Bakı: Elm, 2008. − 96 s.
   
7. 
   Allahmanlı M. Türk dastan yaradıcılığı. − Bakı: Ağrıdağ, 1998. − 142 s.
   
8. 
   Allahmanlı M. Ozan, aşiq və aşıq. − Bakı: Ağrıdağ, 1997. − 158 s.
   
9. 
   Araslı H. Aşıq yaradıcılığı. − Bakı: Birləşmiş nəşriyyat, 1960. − 121 s.
   
10. 
    Arzumanlı V., Mustafa N. Tarixin qara səhifələri. − Bakı: Qartal, 1998. − 280 s.
    
11. 
    Aşıq Alı. Əsərləri. − Bakı: Avrasya press, 2006. − 192 s.
    
12. 
    Aşıq İskəndər Ağbabalı. Ayırdılar Ağbabadan. − Bakı: Ozan, 1998. − 184 s.
    
13. 
    Aşıq Nəsib / Toplayıb tərtib edənlər: H.Ismayılov, T.Səmimi. − Bakı: Səda, 2004. − 200 s.
    
14. 
    Aşıq rəvayətləri / Toplayanı və tərtib edəni R.Rüstəmzadə. − Bakı: Gənclik, 1988. − 156 s.
    
15. 
    Aşıqlar və el şairləri / Toplayanı və tərtib edəni S.Qəniyev. − Bakı: ADPU, 1993. − 112 s.
    
16. 
    Azərbaycan aşıq şeirindən seçmələr. I cild / Tərtib edəni Ə Axundov və b. − Bakı: Şərq-Qərb, 2005. − 375 s.
    
17. 
    Azərbaycan aşıq şeirindən seçmələr. II cild / Tərtib edəni Ə Axundov və b. − Bakı: Şərq-Qərb, 2005. − 421 s.
    
18. 
    Azərbaycan aşıqları. − Bakı: Çaşıoğlu, 2004. − 399 s.
    
19. 
    Azərbaycan dastanları. IV cild / Tərtib edəni M.H.Təhmasib. − Bakı: Çıraq, 2005. − 544 s.
    
20. 
    Azərbaycan folkloru antologiyası. VIII kitab. Ağbaba folkloru / Toplayıb tərtib edənlər: H.Ismayılov, T.Səmimi. − Bakı: Səda, 2003. − 476 s.
    
21. 
    Azərbaycan folkloru antologiyası. Ağbaba folkloru / Top­layıb tərtib edəni S.Ağbabalı. − Bakı: Azərnəşr, 1997. − 256 s.
    
22. 
    Azərbaycan ədəbiyyatı taixi. I cild. − Bakı: Elm, 2004. − 757 s.
    
23. 
    Babayev İ., Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. − Bakı: Maarif, 1970. − 268 s.
    
24. 
    Bülbül. Seçilmiş məqalə və məruzələri. − Bakı: EA nəşriyyatı, 1968. − 227 s.
    
25. 
    Bünyadov T. Əsrlərdən gələn səslər. − Bakı: Gənclik, 1993. − 264 s.
    
26. 
    Çorlu Məhəmməd. Ərş əlaya bir yolum var / Toplayıb tərtib edəni: T.Səmimi. − Bakı: Adiloğlu, 2003. − 100 s.
    
27. 
    Dünya konfransının Sədr cənablarına // Azərbaycan SSR EA Tarix, Fəlsəfə, Hüquq Institutunun Xəbərləri. – 1989. −№4. − S. 111-115.
    
28. 
    Eldarova Ə. Azərbaycan aşıq sənəti. − Bakı: Elm, 1996. − 281 s.
    
29. 
    Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti / Tərtib edəni Ə.Mirəhmədov. − Bakı: Maarif, 1978. − 200 s.
    
30. 
    Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. − Bakı: Maarif, 1981. − 403 s.
    
31. 
    Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. − Bakı: Maarif, 1992. − 480 s.
    
32. 
    Əfəndiyev O. Aşıq poeziyasının estetik problemləri. − Bakı: Azərnəşr, 1983. − 116 s.
    
33. 
    Ələkbərli Ə. Qədim Türk – Oğuz yurdu “Ermənistan”. − Bakı: Sabah, 1994. − 203 s.
    
34. 
    Ələsgər İ. Ələsgər ocağı ilə bağlı yaradılmış dastan -rəvayətlər haqqında. − Bakı: Nurlan, 2007. − 188 s.
    
35. 
    Əsgərov B. Ağbabada qalan izlər. − Bakı: Nurlan, 2001. − 204 s.
    
36. 
    Əskər R. Qutadğu bilig. − Bakı: Elm, 2003. − 320 s.
    
37. 
    Hacıbəyov Ü. Seçilmiş əsərləri. − Bakı: Yazıçı, 1985. − 653 s.
    
38. 
    Hacılı A. Qəribəm bu vətəndə. − Bakı: Gənclik, 1992. − 216. s.
    
39. 
    Hacıyeva M. Türk aşıqları. − Bakı: Elm, 2004. − 207 s.
    
40. 
    Həkimov M. Aşıq sənətinin poetikası. − Bakı: Səda, 2004. − 606 s.
    
41. 
    Həkimov M. Aşıq şeirinin növləri. − Bakı: APİ, 1987. − 80 s.
    
42. 
    Həkimov M. Azərbaycan klassik aşıq yaradıcılığı. − Bakı: API, 1982. − 87 s.
    
43. 
    Həkimov M. Azərbaycan aşıq ədəbiyyatı. − Bakı: Yazıçı, 1983. − 279 s.
    
44. 
    Həkimov M. Azərbaycan aşıq şeir şəkilləri və qaynaqları. − Bakı: Maarif, 1999. − 376 s.
    
45. 
    Həkimov M. − Bayatılar. Bakı: ADPU, 1991. − 78 s.
    
46. 
    İbrahimov M. Aşıq poeziyasında realizm. − Bakı: EA nəşriyyatı, 1966. − 121 s.
    
47. 
    İsmayılov H. Aşıq sənətində “Dədə” epitetinin sufi ma­hiyyətinə dair //”Filologiya məsələləri”. – 2003. − №2. − S. 18-20.
    
48. 
    İsmayılov H. Aşıq sənətinin ata, baba, dədə mərhələləri //Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tiədqiqlər. XII kitab. – Bakı, 2002. − S. 156-164.
    
49. 
    İsmayılov H. Aşıq sənətinin inkişaf mərhələləri // “Dədə Qorqud”. – 2002. − №1. − S. 50-100.
    
50. 
    İsmayılov H. Aşıq yaradıcılığı: mənşəyi və inkişaf mərhələləri. − Bakı: Elm, 2002. − 311 s.
    
51. 
    İsmayılov H. Aşıq yaradıcılığının iki konteksti: təri­qət və sənət // “Dədə Qorqud”. – 2003. − №1. − S. 58-64.
    
52. 
    İsmayılov H. Dədə Ələsgər poeziyasının sufi mahiyyətinə dair // Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər. XI kitab. – Bakı, 2002. − S. 24-49.
    
53. 
    İsmayılov H. Göyçə aşıq mühiti: təşəkkülü və inkişaf mərhələləri. Bakı: Elm, 2002, 404 s.
    
54. 
    İsmayılov H. Göyçə aşıqları və el şairləri, I cild. − Bakı: Səda. − 492 s.
    
55. 
    İsmayılov H. Göyçə dastanları: türk epik sistemində dastan informasiyasının fasiləsizliyi // Göyçə dastanları və aşıq rəvayətləri. Toplayanı, tərtib edəni, ön sözün, qeyd və izahların müəllifi H.Ismayılov. − Bakı: Səda, 2001. − S 3-82.
    
56. 
    İsmayılov H. Göyçə dastanlarının sufi konteksti // “Filologiya məsələləri”. – 2003. − №1. − S. 252-259.
    
57. 
    Qasımlı M. Aşıq sənəti. − Bakı: Ozan, 1996. − 258 s.
    
58. 
    Qasımlı M. Ozan-aşıq sənəti. − Bakı: Uğur, 2003. − 308 s.
    
59. 
    Qasımzadə F. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı. − Bakı: Maarif, 1956. – 487 s.
    
60. 
    Qəniyev S. Aşıq şerinin poetikası. − Bakı: ADPU, 1999. − 64 s.
    
61. 
    Qurbanov Tacir. Ağbaba aşıq mühiti. − Bakı: 2011. − 175 s.
    
62. 
    Kaşğari M. Divanü-lüğat-it-türk I cild / Tərcümə edən və nəşrə hazırlayan R. Əskər. − Bakı: Ozan, 2006. − 512 s.
    
63. 
    Məmmədli E. Təcnis sənətkarlığı. −Bakı: Nafta press, 1998. − 161 s.
    
64. 
    Məmmədova N. Aşıq poeziyasında mövzu və janr əhatəsi (Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin poetikası əsasında). − Bakı: ADPU, 1999. − 135 s.
    
65. 
    Mir Cəlal, Xəlilov P. Ədəbiyyatşünaslığın əsasları. − Bakı: Maarif, 1972. − 280 s.
    
66. 
    Mirəhmədov Ə. Ədəbiyyatşünaslıq. Ensiklopedik lüğət. − Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası NPM, 1998. − 240 s.
    
67. 
    Mirzəyev H. Aşıq poeziyasında yaşayan adlarımız və tariximiz. − Bakı: ADPU, 1997. − 291 s.
    
68. 
    Miskin Abdal / Toplayanı, tərtib edəni, ön söz, qeyd və izahların müəllifı H.İsmayılov. − Bakı: Səda, 2001. − 287 s.
    
69. 
    Mustafayev C. Sənətin milli kökləri // O.Əfəndiyev. Aşıq poeziyasının estetik problemləri. − Bakı: Azərnəşr, 1983. − S. 3-9.
    
70. 
    Müsahibə 1. Şəxsı arxiv
    
71. 
    Müsahibə 2. Şəxsi arxiv
    
72. 
    Müsahibə 3. Şəxsi arxiv
    
73. 
    Müsahibə 4. Şəxsi arxiv
    
74. 
    Müsahibə 5. Şəxsi arxiv
    
75. 
    Müsahibə 6. Şəxsı arxiv
    
76. 
    Namazov Q. Aşığın sazı və sözü. − Bakı: Yazıçı, 1980. − 156 s.
    
77. 
    Namazov Q. Azərbaycan aşıq sənəti. − Bakı: Yazıçı, 1984. − 193 s.
    
78. 
    Nəbiyev A. Azərbaycan aşıq məktəbləri. − Bakı: Nurlan, 2004. − 310 s.
    
79. 
    Nəbiyev A. Azərbaycan folklorunun janrları. − Bakı: ADU, 1983. − 87 s.
    
80. 
    Nəbiyev A. Qəhrəmanlıq səhifələri. − Bakı: Gənclik, 1975. − 98 s.
    
81. 
    Oğuz elindən – ozan dilindən / Toplayıb tərtib edəni A.Bayramov. − Bakı: Elm, 2000. − 250 s.
    
82. 
    Paşayev S. Azərbaycan folkloru və aşıq yaradıcılığı. – Bakı, 1989. − 87 s.
    
83. 
    Paşayev S. XIX əsr aşıq yaradıcılığı. − Bakı: 1990, Azərnəşr. − 131 s.
    
84. 
    Saraclı Aşıq Hüseyn. Şeirlər, söyləmələr. Bakı: Yazıçı, 1992, 206 s.
    
85. 
    Sarıvəlli O. Aşıq poeziyası // “Ədəbiyyat və incəsənət”. – 1971, 20 oktyabr.
    
86. 
    Seyidov M. Varsaq sözü haqqında // Azərbaycan SSR EA-nın Elmi Əsərləri. VII kitab. – Bakı, 1954. − S. 180.
    
87. 
    Səmimi T. Duman dağı bürüdü. − Bakı: Nurlan, 2000. − 84 s.
    
88. 
    Səmimi T. Qədim oğuz yurdunun Düzkənd kəndi. − Bakı: Nurlan, 2005. − 336 s.
    
89. 
    Təhmasib M.H. Azərbaycan xalq dastanları. − Bakı: Elm, 1972. − 399 s.
    
90. 
    Təhmasib M.H. “Dədə Qorqud” boyları haqqında// Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər. − Bakı: Azərbaycan SSR EA-nın Nəşriyyatı, 1961. − S. 4-51
    
91. 
    Vəkilov Q. XIX əsr aşıq lirikası. − Bakı: Maarif, 1993. − 144 s.
    
92. 
    Vəliyev Q. Aşıq Nəsib // “Azərbaycan” jurnalı. – 1988. − №6. − S. 139-140.
    
93. 
    Vəliyev Q. Aşıq Şenliyin həyatı, mühiti və poetik yaradıcılığı. – Bakı: NDA, 1991. − 169 s.
    
94. 
    Vəliyev V. Azərbaycan folkloru. − Bakı: Maarif, 1985. − 414 s.
    
95. 
    Vəliyev V. Qaynar söz çeşməsi. − Bakı: Yazıçı, 1981. − 151 s.
    

Türk dilində:

96. 
    Aslan E. Çıldırlı Aşık Şenlik. Hayatı, Şiirleri ve Hikayeleri (Metin-İnceleme-Sözlük). – Erzurum, 1973. − 455 s.
    
97. 
    Aslan F. Kars Yöresi Aşıklık Geleneğinin Usta-Çırak Geleneği Bakımından Değerlendirilmesi // Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. – 2007. − №XXXVI. − S. 41-78.
    
98. 
    Başlangıçtan Günümüze Kadar Büyük Türk Klasikleri. Tarih-Antoloji-Ansiklopedi. 9. Cilt. − İstanbul: Ötüken-Söğüt, 1989. − 431 s.
    
99. 
    Caferoğlu A. Azerbaycan Edebiyatı // Türk Dünyası Edebiyatı. TDAV. – 1991. − №1.
    
100. 
     Caferoğlu A. Terekeme Ağzıle Hüdut Boyu Saz Şair­le­rinden Kurbani ve Şiirleri // TDED, III. – 1948. − №112.
     
101. 
     Caferoğlu A. Türk Dili Tarihi. I-II. – İstanbul, 2000. − 246 s.
     
102. 
     Caferoğlu A. XVI. Asır Azeri Saz Şairlerinden Tufarkanlı Abbas // Azerbaycan Yurt Bilgisi. −1932. − №1.
     
103. 
     Cenub Garb-i Kafkasya Türkleri // Yeni Gün gazetesi. − 3.12.1919. − № 257; − 9.12.1919. − № 263.
     
104. 
     Çelik F. Kars İli Tarihi. − Kars, 1943. − 50 s.
     
105. 
     Çıldırlı Aşık Şenlik. “Ermeni canfidalarbaşına” // Çınaraltı Dergisi. – 1941, 20 Aralık. − №20.
     
106. 
     Düzgün D. Aşık Şenligin Latıf Şah Hikayesi Üzerine Bir Deneme // Milli Folklor Dergisi. – 1990. − №5. − S. 12-14.
     
107. 
     Erim N. Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, c. I. – Ankara, 1953. − 708 s.
     
108. 
     Gökdemir A.E. Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti. – Ankara, 1998. − 289 s.
     
109. 
     Kafkasyalı A. Farklı Bir Aşık Tipi Olarak Aşık Şen-lik // Türk Yurdu Dergisi. − 1999. – 138. − S. 49-57
     
110. 
     “Kars kurtuluş destanı” // Kars Gazetesi. – 1949, 8 Ocak.
     
111. 
     Kars Milli İslam Şurası ve Cenub Garb-i Kafkas Hukumet-i Muvakkat-ı Milliyesi / Hazırlayan: C.E. Abbasoğlu). – İstanbul, 1986. − 533 s.
     
112. 
     Kavaklı A. Türk edebiyatı. II. − İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı yayınları, 2002. − 891 s.
     
113. 
     Kaya D. Edebiyatımızda Aşık Kolları ve Şenlik Kolu // Aşık Şenlik Sempozyumu Bildirileri. 22-23 Mayıs 1997. – Ankara, 2000. − S. 143-154.
     
114. 
     Kırzıoğlu F. Edebiyatımızda Kars. – İstanbul, 1958. − 184 s.
     
115. 
     Kırzıoğlu F. Kars Ili ve Çevresinde Ermeni Mezalimi (1918-1920). – Ankara, 1999. − 136 s.
     
116. 
     Kırzıoğlu F. Kars Tarihi. – İstanbul, 1953. − 517 s.
     
117. 
     Köprülü M.F. Edebiyat araştırmaları. – Ankara, 1999. − 472 s.
     
118. 
     Köprülü M.F. Azeri Edebiyatının Menşei // İslam Ansiklopedisi. – 1942. cilt 1.
     
119. 
     Köprülü M.F. Türk Edebiyatında Aşıq Tarzmın Men­şe ve Tekamülü // Milli Tetebbular Mecmuası. – 1331. − № l.
     
120. 
     Köprülü M.F. Türk Edebiyalmda İlk Mutasavvıflar. − Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993. − 430 s.
     
121. 
     Köprülü M.F. Türk Saz Şairleri. – Ankara, 1992. − 728 s.
     
122. 
     Kurat A.N. Üç Sancak: Kars, Batum, Ardahan. − Ankara: 1970.
     
123. 
     Onk N. Göyçeli Aşık Elesker. − Adapazarı: Işık Basımevi, 1964. − 219 s.
     
124. 
     Soysal İ. Türkiyenin Siyasal Andlaşmaları. (1920-1945). cilt I. − Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983. − 696 s.
     
125. 
     Tanrıdağ Dergisi. – 1942. − №13, 31 Temmuz.
     
126. 
     Tansel S. MMC, III. – Ankara, 1973. − 271 s.
     
127. 
     Türk Ansiklopedisi-İnönü Ansiklopedisi. Cilt IV. − Ankara: Milli Eğitim yayınevi, 1950. − 450 s.
     
128. 
     Unay G. Türkiyede Aşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motivi. − Ankara: Akçağ, 1992. − 252 s.
     
129. 
     Yerasimos S. Türk-Sovyet Ilişkileri Ekim Devri­min­den Milli Mücadeleye. − İstanbul: Gözlem, 1979. − 660 s.
     
130. 
     Yunus Emre Divanı. − Ankara: Akçağ yayınları, 1991. − 273 s.
     

Rus dilində:

131. 
     Аббаслы И. Ареал распространения и влияния азербайджанских дастанов. − Баку: Сада, 2001. − 171 с.
     
132. 
     Абдуллаев Б. Азербайджанский обрядовый фольклор и его поэтика. − Баку: Элм, 1990. − 216 с.
     
133. 
     Азербайджанская ашугская поэзия. Алескер. − Баку: Язычы, 1984. − 137 с.
     
134. 
     Акимов М. Азербайджанская средневековая ашугская литература. Автореф. дисс. докт. филол. наук. – Баку, 1977. − 49 с.
     
135. 
     Алиев М. Формы и виды азербайджанской народ­ной поэзии. Автореф. дисс. докт. филол. наук. − Баку: 1976. − 51 с.
     
136. 
     Бартольд В.В. Турецкий эпос и Кавказ / Книга мое­го Деда Коркута. − Баку: ЙНЭ “XXI аср”, 1999. − С. 118-126.
     
137. 
     Гаджиев В. Специфические особенности Азер­бай­джанского фольклора (на материалах тюркоязычного фольклора Грузии). Автореф. дисс. докт. филол. наук. – Баку, 1993. − 47 с.
     
138. 
     Жирмунский В.М. Огузский героический эпос и “Книга Коркута” / Книга моего Деда Коркута. − Баку: ЙНЭ “XXI аср”, 1999. − С. 136-255.
     
139. 
     Короглы Х., Набиев А. Азербайджанский героический эпос. − Баку: Язычы, 1996. − 305 с.
     
140. 
     Кяримли А. Таузская школа ашыгов Азербай­джана. Автореф. дисс. канд. искусств. – Баку, 1995. − 25 с.
     
141. 
     Намазов Г.М. Из истории развития Aзербайджанской ашугской поэзии (советский период). Автореф. дисс. канд. филол. наук. – Баку, 1968. − 21 с.
     
142. 
     “Песни ашуга” // Газ. “Вышка”. – 1978. − 14. 02.
     
143. 
     Рустамзаде Р. Азербайджанские историко-героические дастаны. Автореф. дисс. докт. филол. наук. – Баку, 1988. − 48 с.
     
144. 
     Фархадов Ф. Закавказская версия эпоса “Керог­лы”. Автореф. дисс. докт. филол. наук. – Баку, 1968. − 49 с.
     
145. 
     Эфендиев П. “Кер-оглы” героический эпос Aзербайджанского народа. Автореф. дисс. канд. филол. наук. – Баку, 1954. − 12 с.
     
146. 
     Якубова С. Азербайджанское народное сказание “Ашиг Гариб”. − Баку: Элм, 1968. − 198 с.
     

SUMMARY

CREATIVE WAYS OF ASHUG NASIB
The monography has been devoted to the life and creative acti­vity of the prominent representative of the Aghbaba-Childir Ashugs` school Ashug Nasib.

The monography work consists of an introduction, three chapters, conclusion and the list of used literature.

The first chapter of the dissertation work (The time and environment of Ashug Nasib) is divided into three subdivisions which are called “The period of Ashug Nasib”, “The activity environment of Ashug Nasib”, “The life of Ashug Nasib” where the different issues like the new history of the region, sanguinary events of the World War I, massacre of 1918-1920 years, instigation of international discri­mi­nation, establishment of the Soviet Union, closing of the soviet turkish borders, foundation of collective – farm and many others are analyzed in details as well as Ashug Nasib himself , who was the eyewitness of these events, history and condition of “Aghbaba Childir Ashug school”, the life and creativity of the prominent representative of that school, finally, the life of Ashug Nasib against the background of all above mentioned.

The second chapter (“The Creativity of Ashug Nasib”) consists of four subdivisions. The patriotic poems are analyzed in the first subdivision, the lyrics of love are analyzed in the second subdivision, and the poems of Ashug devoted to the native nature are analyzed in the third subdivision of the second chapter. The special genre is analyzed in the fourth subdivision which is of paramount importance in the Ashug’s creativity.

In the third chapter (“The poetic peculiarities of the poems of Ashug Nasib”), the expressive means and devices, poetical figures, asso­nance, alliteration, simile, metaphor, anaphora, hyperbole, ar­chaism, vulgar words and etc. are analyzed in details.

The results of the analysis discussed in the monography are found in the generalized conclusion of the investigation.

РЕЗЮМЕ

ТВОРЧЕСКИЙ ПУТЬ АШУГА НАСИБА
Монография посвящена жизни и творчеству выдающегося представителя Акбабино-Чылдырской ашугской школы Ашуга Насиба.

Монография состоит из введения, трех глав, заключения и списка использованной литературы.

Первая глава (“Время и среда Ашуга Насиба”) состоит из трех разделов, которые называются “Время Ашуга Насиба”, “Среда Ашуга Насиба” и “Жизнь Ашуга Насиба”, где подробно опи­сиваются новейшая история региона, крововые события пер­вой мировой войны, трагедии 1918-1920 гг., разжигание меж­национальной розни, установление советской власти, закрытие советско-турецкой границы, колхозное строительство и др., оче­видцем которых являлся сам Ашуг Насиб; описивается история и положение Акбабино-Чылдырской ашугской школы, жизнь и творчество выдающихся представителей этой школы, наконец, на фоне всего этого жизнь самого Ашуга Насиба.

Вторая глава (“Творчество Ашуга Насиба”) состоит из че­тырех разделов. В первом разделе анализируются пат­риоти­ческие стихи, во втором разделе любовная лирика, в третьем стихи ашуга, посвяшенные родной природе. В четвертом разделе гово­рится о своеобразном жанре – ашугских преданиях, которые, по сути своей, являются интересными, порою шутливо-комическими страницами из жизни ашуга.

В третьей главе (“Поэтические особенности стихов Ашуга Насиба”) анализируются литературные жанры и средства худо-жественного выражения, поэтические фигуры, т.е. эпитеты, мета­форы, анафоры, гиперболы, литоты, ассонансы, аллитерации, сар­казмы, архаизмы, диалектизмы, вульгаризмы, варваризмы и т. д.

В заключении даются краткие выводы и обобщения.

İÇİNDƏKİLƏR
GİRİŞ..... 3

I FƏSİL. AŞIQ NƏSİBİN DÖVRÜ VƏ MÜHİTİ 7

1. 
   Aşıq Nəsibin dövrü 7
   
2. 
   Aşıq Nəsibin mühiti 14
   
3. 
   Aşıq Nəsibin həyatı 26
   

II FƏSİL. AŞIQ NƏSİBİN YARADICILIĞI 48

2.1. Vətənpərvərlik şeirləri 50

2.2. Məhəbbət lirikası 65

2.3. Təbiət lirikası 77

2.4. Aşıq rəvayətləri 84

III FƏSİL. AŞIQ NƏSİBİN ŞEİRLƏRİNİN

POETİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ 124

3.1. Şeirlərin janr xüsusiyyətləri 126

3.2. Şeirlərdə bədii ifadə və təsvir vasitələri 137

NƏTİCƏ 148

ƏDƏBİYYAT 152

SUMMARY 161

РЕЗЮМЕ 162


Nailə Əskər.

Aşıq Nəsibin yaradıcılıq yolu.

Bakı, “Elm və təhsil“ nəşriyyatı, 2016.

Nəşriyyat direktoru:

Prof. Nadir Məmmədli
Kompyuterdə yığdı:

Ruhəngiz Əlihüseynova
Kompyuter tərtibçisi və

texniki redaktoru:

Aygün Balayeva

Kağız formatı: 60/84 1/32

Mətbəə kağızı: №1

Həcmi: 164 səh.

Tirajı: 300

Kitab АМЕА Folklor İnstitutunun

Kompyuter mərkəzində yığılıb səhifələnmiş,

“Elm və təhsil” nəşriyyatında hazır diapozitivlərdən

ofset üsulu ilə nəşr edilmişdir..

1 gəlmə erməniyə yerli əhalinin verdiyi ad

2 xon-xonça, müqayisə et: xalı-xalça