1962-ci ildə Mərkəzi Elmi kitabxananın beynəlxalq
kitab və elmi-texniki informasiya mübadiləsi apardığı ölkələr
bunlar idi:
Sosialist ölkələri:
1. Almaniya Demokratik Respublikası (ADR)
2. Bolqarıstan
3. Çexoslovakiya
4. Çin Xalq Respublikası (ÇXR)
5. Koreya Xalq Demokratik Respublikası (KXDR)
6. Macarıstan
7. Monqolustan Xalq Respublikası (MXR)
8. Polşa
9. Rumıniya
10. Yuqoslaviya
Afrika, Asiya və Latın Amerikası ölkələri:
1. Birləşmiş Ərəb Respublikası (BƏR)
2. Braziliya
3. Cənubi Afrika İttifaqı
4. Əfqanıstan
5. Hindistan
6. İraq
7. İran
8. İsrail
9. Kolumbiya
10. Suriya
11. Türkiyə
12. Uruqvay
13. Venesuela
14. Yaponiya
ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA
69
Kapitalist ölkələr:
1. ABŞ
2. Almaniya Federativ Respublikası
3. Avstraliya
4. Avstriya
5. Belçika
6. Böyük Britaniya
7. Danimarka
8. Finlandiya
9. Fransa
10. Hollandiya
11. İrlandiya
12. İsveç
13. İsveçrə
14. İtaliya
15. Kanada
16. Norveç
60-cı illərin əvvəllərindən etibarən Mərkəzi Elmi
Kitabxana ilə yanaşı, başqa təşkilatlar da beynəlxalq kitab və
informasiya mübadiləsinə intensiv şəkildə qoşulmağa
başladılar. Məsələn, 1962-ci ildə Azərbaycanın Kitab palatası
Leypsiq şəhərinin kitab palatası ilə əlaqə yaratdı və həmin
ildən etibarən hər il Azərbaycandan Almaniyaya “Bir illik
Azərbaycan kitabiyyatı” göndərilməyə başlandı. Buna bax-
mayaraq, Azərbaycan EA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanası Re-
spublikada beynəlxalq kitab mübadiləsi mərkəzi olaraq
qalırdı.
BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ
70
1963-cü ildə Mərkəzi Elmi Kitabxana 47 ölkənin 343
təşkilatı ilə əməkdaşlıq edirdi. Bu isə o demək idi, Kitabxana
il ərzində 63 yeni təşkilatla mübadilə və əməkdaşlıq razılığı
əldə edib. Həmin ildə ilk dəfə Türk Tarixi Qurumu, Təbriz
və Əhvəd Universitetləri (İran) ilə kitab mübadiləsi başlandı.
İngiltərə, İran, Fransa, Türkiyə və AFR-dən qiymətli Şərq
nəşrlərinin mikrofilmləri əldə olundu. Kuba, Əlcəzair, Çili,
Seneqal, Tunis, Meksika və İndoneziya ilə sıx əməkdaşlığa
başlanıldı. 1963-cü ildən etibarən Kitabxana Azərbaycan
EA-nın nəşrləri ilə yanaşı, yerli nəşriyyatların da çap məh -
sullarını xaricə göndərməyə başladı. Belə nəşrlər mübadilə
üçün nəzərdə tutulan çap kütləsinin 20%-dən artıq olmurdu.
O dövrdə Mərkəzi Elmi Kitabxana beynəlxalq infor-
masiya mühitinə aşağıdakı funksiyalarla qoşulmuşdu:
1. Xarici kitabxanalar, elm və təhsil müəssisələri ilə
ənənəvi məktublaşma yolu ilə;
2. Xarici nəşriyyatlardan ədəbiyyatı satınalma (inva-
lyuta ilə) və ya abunə yolu ilə. Kitabxananın bu prosesi
vasitəsiz həyata keçirmək hüququ vardı. Buna baxmayaraq,
Kitabxana xarici ədəbiyyata abunə olmaq üçün Elmi
Kitabxanaların Mərkəzi Kollektoru (Moskva), Respublika
Kitabxana kollektoru, Ümumittifaq “Beynəlxalq kitab”
Cəmiyyətinin “Soyuzkniqa” birliyi, “Azərkitab”ın mağazaları
və “Akademkitab”ın Bakı şöbəsi ilə əməkdaşlıq edirdi;
3. Xarici kitabxanalarla qarşılıqlı kitab mübadiləsi yolu
ilə;
4. Birbaşa və Ümumittifaq “Beynəlxalq kitab” Cə miy -
ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA
71
yətinin “Sovinkniqa” birliyi vasitəsilə xaricə kitab göndərmək
yolu ilə;
5. Xarici elm və mədəniyyət xadimləri ilə birbaşa əmək -
daş lıq etmək yolu ilə. Kitabxanaya xarici kitab hədiyyələri
məhz bu yolla daxil olurdu.
Müasir dövrdə olduğu kimi, 60-cı illərdə də Mərkəzi
El mi Kitabxananın qarşısında xarici ədəbiyyatı tam və vax -
tın da komplektləşdirmək vəzifəsi dururdu. Kitabxana
kom plektləşdirmənin tamlığına əməl etsə də, nəşrləri vax -
tında əldə edə bilmirdi. Təhlillər göstərir ki, 1963-cü ildə
Kitabxana tərəfindən əldə olunan xarici nəşrlərin yalnız 10%-
i həmin ildə nəşr olunub. Xaricdən daxil olan kitabların 50%-
i 1962, 30%-i isə 1961-ci illərin çap məhsulları olub. Belə
nəticəyə gəlirik ki, həmin illərdə abunə yolu əldə olunan
kitablar Kitabxanaya ən azı 1-2 il gecikmə ilə daxil olublar.
Statistik göstəricilər sübut edir ki, mübadilə ilə daxilolmalar
daha sürətlə həyata keçirilib.
1963-cü ildə Mərkəzi Elmi Kitabxananın fondunda
652795 nüsxə ədəbiyyat, o cümlədən 145592 nüsxə xarici
kitab və jurnal var idi. Fondda toplanan xarici ədəbiyyatın
böyük əksəriyyəti təbiyyat, dəqiq və texniki elmlərə aid idi.
İl ərzində 7000 kitab və broşür, 10360 jurnal daxil olmuşdu.
Həmin ilin göstəricilərinə görə, Şərq ədəbiyyatı fon-
dunda (1958-ci ildə yaradılmışdır) ərəb, fars, türk və b. Şərq
dillərində 15000 nüsxə ədəbiyyat var idi. Təkcə 1963-cü ildə
Şərq ədəbiyyatı fonduna mübadilə və abunə yolu ilə 3000
nüsxə kitab (məsələn, 11 cildlik “İslam ensiklopediyası”,
BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ
72
2 cildlik “Osmanlı tarixi” və s.) və dövri nəşr göndərilmişdi.
26 adda 800 nüsxə jurnalın 453 nüsxəsi abunə, 347 nüsxəsi
isə mübadilə yolu ilə əldə olunmuşdu.
Polşadan professor Zayanqkovski, Türkiyədən profes-
sor Əhməd Atəş, AFR-dən professor V.Brands, Maca rıs -
tandan professor G.Hazai, İrandan professor Hayəmnur və
başqaları ilə şəxsi əməkdaşlıq nəticəsində kitabxananın xarici
ədəbiyyat fonduna qiymətli kitablar hədiyyə olunmuşdu.
1963-cü ildən etibarən Kitabxana hər il “Azərbaycan
xarici mətbuatda” adlı məlumat bülleteni nəşr etməyə baş -
ladı. Məqsəd xarici nəşrlərdə, o cümlədən xarici mət bu at da
Azərbaycanla bağlı dərc olunan materialların xülasəsini
vermək və oxucuları bu haqda məlumatlandırmaq idi.
1964-cü ildə Mərkəzi Elmi Kitabxanaya xarici ədə biy -
ya tın abunə yolu ilə alınması üçün ayrılan vəsait 30% azal -
dıldı. Bununla Akademiyanın rəhbərliyi xarici ədəbiy yatın
komplektləşdirilməsini invalyuta ilə deyil, əsasən mübadilə
yolu ilə tənzimləməyi qarşıya məqsəd qoymuşdu. Məhz
bunun nəticəsində, Kitabxana 1964-cü ildə dəstləş dirdiyi
ədəbiyyatın 50%-ni mübadilə vasitəsilə əldə etməli olmuşdu.
Həmin ildən etibarən Kitabxana xarici bədii ədəbiy -
yatın abunəsini dayandırdı. Yaxın və Orta Şərq ölkələri ilə
əməkdaşlığın genişlənməsi nəticəsində fonda türk, ərəb və
fars dilində daxilolmaların sayı artdı. Şərq ədəbiyyatı fon-
duna 2080 nüsxə kitab, 860 nüsxə elmi jurnal daxil olmuşdu.
1964-cü ildə Kitabxananın əməkdaşlıq etdiyi təşkilatların
sayı 530-a çatdı. Onlar dünyanın 50 ölkəsini təmsil edirdilər.
ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA
73
Dostları ilə paylaş: |