Babaxanova Nigar Xan qızı
Yüklə 213,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
edildi, informasiya infrastrukturuna külli miqdarda ziyan vu- ruldu. “Azərbaycan Respublikasında kitabxana–informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proq - ramı”nın preambulasında da qeyd olunduğu kimi, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində ölkədə baş verən hadisələr kitabxanaların da fəaliyyətinə mənfi təsir göstərdi, kitab nəşri və kitab təchizatı sistemi tamamilə iflic vəziyyətinə düşdü, onların maddi-texniki bazası olduqca zəiflədi. Bütün bunlar kitabxana sahəsinin tənəzzülünə səbəb oldu. Nəticədə kitab - xanalar real və potensial oxucularını itirdi, xeyli sayda kitabx- analar bağlandı, əksəriyyəti oxucu tələbatını ödəyə bilmədi və mövcud ştat vahidləri ixtisar edildi. 1990-cı ildən etibarən respublika üzrə kitabxanaların ümumi kitab fondlarında nüsxələrin azalması prosesi başladı. Bunun əsas səbəbi Er - mə nistan silahlı qüvvələri tərəfindən respublika ərazisinin 20 faizinin işğal olunması nəticəsində 9 Mər kəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin, 927 kitabxananın tamamilə məhv edilməsi, kitabxanaların yeni nəşrləri almaq üçün vəsaitlə təmin edilməməsi, habelə kitabxana fond la rından məz - munca əhəmiyyətini itirmiş və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş kitabların çıxarılması idi. O illərdə beynəlxalq kitab mübadiləsi sahəsində aparıcı kitab xanalar-AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanası və M.F.Axun dov adına Azərbaycan Dövlət Kitabxanası (indiki Milli Kitabxana) oxucuların xarici ədəbiyyatla təminatında çox böyük çətinliklərlə üzləşmişdilər. Belə ki, əvvəlki illərdə BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 130 olduğu kimi, xarici ədəbiyyatın ittifaq daxilində kitabxa na - lar arası abonement yolu ilə hərəkəti dayanmış, valyuta eh ti - yatları xeyli azalmışdı. 1991-ci ilin oktyabr-noyabr ay la rında Moskva şəhərində keçirilən “Beynəlxalq kitab mü badiləsinin müasir vəziyyəti və əsas istiqamətləri” adlı IV Ümumittifaq müşavirəsi də post-sovet məkanındakı kitab xa naların bu sahədəki fəaliyyətini normallaşdırmaq baxı mından əhəmiy - yətli olmadı. 1991-ci ilin dekabrından etibarən Mərkəzi Elmi Kitab - xana beynəlxalq aləmdə yaranmış qeyri-stabil vəziyyət və maliyyə çətinliyi üzündən xarici tərəfdaşlarla əlaqələrini kəsmək məcburiyyətində qaldı. Bir-birinin ardınca Çexoslo- vakiya Şərqşünaslıq İnstitutu, Polşanın “Orpan”, Hollan diyanın “Scientia” nəşriyyatları, Əfqanıstan Mərkəzi Ki tab xanası, İor- daniya Kütləvi Kitabxanası, Təbriz Universiteti və s. kimi müəssisələrlə kitab mübadiləsi və ədəbiyyat sifarişi dayan - dırıldı. Bunun ardınca yerli qəzetlərin ABŞ-ın Kolumbiya Universitetinə göndərilməsi təxirə salındı. Həm Qərb, həm də Şərq ədəbiyyatı fonduna daxilolmalar 5 dəfə azaldı. Bütün bunlar azmış kimi, Mərkəzi Elmi Kitabxananın Akademiya binasının zirzəmisində yerləşən xarici ədəbiyyat fondu bi - nanın nasazlığı ucbatından dəfələrlə yağış sularında islanmış və yararsız hala düşmüşdü. Kitabxana rəhbərliyinin bu məsələləri Akademiya rəhbərliyi qarşısında bir neçə dəfə qaldırması da fayda verməmiş, vəziyyətin yaxşılaşdırılması ilə bağlı nəsə etmək mümkün olmamışd. Onu da nəzərə almalıyıq ki, o illərdə nəinki Mərkəzi Elmi Kitabxananın, ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 131 ümumiyyətlə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının gələcək ta leyi sual altında idi. Hakimiyyət təmsilçilərinə görə, aka - de miya bağlanmalı, onun tarixi binası isə başqa məq səd lər üçün istifadə olunmalı idi. Eyni aqibətlə M.F.Axundov adına Milli Kitabxana da üzləşmişdi. Mərkəzi Elmi Kitabxana kimi, buraya da SSRİ məkanından ədəbiyyatın daxil olması tamamilə dayanmış və kitabxana yalnız yerli nəşriyyatlar hesabına komplektləşməyə başlamışdı. Lakin yerli nəşriyyatlar çox az miqdarda ədə - biyyat çap etdiklərindən fondu komplektləşdirmək müm - kün olmurdu. Bütün bunlar 90-cı illərinin əvvəllərində res publikada kitab nəşri işinə və kitabxanaların kitabla təc - hi zatı prosesinə biganə münasibətin acı nəticələri idi və bu gös təricilər getdikcə pisləşirdi. Baş verənlərin fonunda kitab - xa naların binaları əllərindən alınır, qiymətli kitab fondları küçələrə tökülür, özəlləşdirmə adı altında qanunsuz işlər görülürdü Elmlər Akademiyasının binası kimi, Milli Kitabxananın da binasına müştəri gözü ilə baxanlar, onun zəngin fondunun bir hissəsinin həyətə tökülərək yandırılmasını israrla tələb edənlər də var idi [80]. Bütün bu xoşagəlməz hadisələr və itkilər onunla kom- pensasiya olunurdu ki, ölkə müstəqillik əldə etmiş və mər - kəz dən asılılıq ləğv olunmuşdu. 1991-ci ildə Mərkəzi Elmi Kitabxananın direktoru M.Həsənovanın Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyinin dəvəti ilə bu ölkəyə səfəri, Türkiyə Milli Kitabxanası və Ankara Uni- BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 132 versitetinin Kitabxanası ilə əməkdaşlıq müqaviləsi bağlaması o dövr üçün olduqca mütərəqqi addım idi. Çünki, o vax tadək Azərbaycan kitabxanaçıları heç bir kapitalist ölkəsinə səfər etməmiş və Mərkəzi Elmi Kitabxananın, eləcə də digər iri kitabxanaların Qərb kitabxana və nəşriyyatları ilə mü - qavilələri bir qayda olaraq, ancaq Bakıda imzalanmışdı. 90-cı illərin əvvəllərində Mərkəzi Elmi Kitabxananın beynəlxalq kitab mübadiləsini yaxşılaşdırmaq səyləri göz lə - nilən nəticələr vermədi. İqtisadi çətinliklər ucbatından itirilən partnyorların sayı günü-gündən çoxalır, xarici ədə - biy yat fondlarını yeniləmək, yerli nəşrləri isə xaricə gön - dərmək çətinləşirdi. 1989-1991-ci illər ərzində Kitabxananın itirdiyi tərəfdaşların sayı 100-ü ötmüşdü. Təkcə 1992-ci ildə Mərkəzi Elmi Kitabxana 40 xarici elm və təhsil müəssisəsi ilə əlaqələrini kəsməli olmuşdu. Onların arasında Kabil Univer- sitetinin Kitabxanası, Əlcəzair Universitetinin Kitabxanası, İraq Mədəniyyət Nazirliyi, “Qardaşlıq” nəşriyyatı və b. vardı. 1973-cü ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Elmi Tədqiqat İnstitutlarının kitabxanalarının fəaliyyətini əla qə - lən dirmək məqsədilə yaradılmış Akademiya Kitab xa na la - rının Mərkəzləşdirilmiş Sistemi həmin ildə maliyyə ça tış mazlığından və uzun sürən fəaliyyətsizlikdən sonra ləğv edildi. 1990-1992-ci illər ərzində Mərkəzi Elmi Kitabxananın maddi-texniki bazası o qədər zəifləmişdi ki, artıq oxuculara ənənəvi xidmətləri göstərmək ağır zəhmət bahasına başa gəlirdi. 1991-ci ilin son aylarından etibarən Kitabxana bir ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 133 Yüklə 213,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|