Babaxanova Nigar Xan qızı
Yüklə 213,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
qi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 6 iyul tarixli 668 nömrəli Fərmanının 1.1.3-cü ya rım bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respub lika - sının Nazirlər Kabineti 14 mart 2013-cü ildə "Beynəlxalq standart eyniləşdirmə nömrələrinin verilməsi Qaydaları"nı təsdiq etmişdir. Qərara əsasən Azərbaycan Respublikasının Müəllif Hüquqları Agentliyi ISBN, ISMN, ISSN, ISAN, ISRC üzrə beynəlxalq agentliklərlə razılaş dır maq la bey nəl - xalq standart eyniləşdirmə nömrələrinin ve ril mə si ilə bağlı işləri təşkil edir. ISBN, ISMN, ISSN, ISAN, ISRC beynəlxalq standart eyniləşdirmə nömrələri bey nəl xalq agentliklərin Azərbaycan Respublikası üzrə milli mər kəz ləri vasitəsilə ver- ilir. Azərbaycan Respublikasının əra zi sində bütün növ daşıyıcılarda olan kitablarda, not nəşr lə rində və audio- videoyazılarda müvafiq beynəlxalq ey ni ləş dirmə nömrə ləri - nin (ISBN, ISMN, ISRC) istifadəsi məc buri, dövri nəşrlərdə və audiovizual əsərlərdə isə bey nəlxalq eyniləşdirmə nömrələrinin (ISSN, ISAN) istifadəsi könüllüdür. Bey nəl - xalq eyniləşdirmə nömrələrinin verilməsi üzrə milli mər - kəzlər beynəlxalq eyniləşdirmə nömrələrinin reyestrini apa rır, istifadəçilər haqqında məlumat bazası yaradır, onlara ey niləşdirmə nömrələrinin verilməsi barədə məlumat kitab - çalarını nəşr edir, hüquqi və fiziki şəxslərin, həmçinin dövlət or qanlarının sorğuları əsasında məlumat bazalarından çıxa - rışlar verir. Azərbaycanda ISBN və ISMN nömrələrinin verilməsi ilə Xəzər Universitetinin müvafiq agentlikləri məşğul olur. ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 199 Beynəlxalq standart eyniləşdirmə nömrələri haqqında bir qədər məlumat verməklə onların funksiyalarını daha dəqiq anlamaq olar. Məsələn, ISBN (International Standard Book Number) 1972-ci ildə Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı (ISO) tərəfindən hazırlanan və üzv ölkələrin razılığı ilə qəbul edilmiş beynəlxalq kitab nömrələmə sistemidir. ISBN unikal nömrədir və yalnız bir kitab üçün nəzərdə tu- tulur. Azərbaycanda bu standart 2000-ci illərin əvvəllərindən geniş tətbiq edilməyə başlanıb. ISBN-lər 13 rəqəmdən ibarətdir. Ədədlər və rəqəmlər bir-birindən defislə ayrılan 5 qrupa bölünür: birinci üç rəqəm (978) EAN (European Article Number- Avropa / Beynəlxalq Əmtəə Nömrəsi) kodudur. İkinci qrup nəşrin çap edildiyi ölkəni, üçüncü qrup naşiri, dördüncü qrup ma- teriala aid sıra nömrəsini müəyyənləşdirir. Beşinci qrup isə ISBN-nin doğruluğunun yoxlamaq üçün təyin olunan bir rəqəmdən ibarətdir. Məsələn, “Proqres” nəşriyyatının 2014-cü ildə nəşr et- diyi “Turan Cavid. Ömür salnaməsi” adlı nəşrin ISBN-i 978- 9952-8244-3-8-dir. Burada 978 ədədi beynəlxalq əmtəə nömrəsini, 9952 ədədi nəşrin Azərbaycana aid olduğunu, 8244 ədədi nəşrin “Proqres” nəşriyyatında çap edildiyini, 3 rəqəmi cari ildə nəşr olunan kitabların sayını, 8 rəqəmi isə yoxlama nömrəsini göstərir. ISO 2108:2005-ISBN həm kitabı identifikasiya etmək, həm kitabxanalararası kitab mübadiləsini asanlaşdırmaq, həm də kataloqlaşdırma fəaliyyətini sürətləndirmək BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 200 baxımından ciddi beynəlxalq əhəmiyyət daşıyan standartdır. ISO tərəfindən hazırlanan (ISO 10957:2009) digər standart isə Beynəlxalq standart musiqi nömrəsi və ya ISMN-dir (ing. International Standard Music Number). ISMN musiqi kitablarının beynəlxalq identifikasiya ko- dudur. Bu kod, kitabın çap olunduğu yer və nəşriyyat üzrə verilən nömrədir. Kitabxanalar tərəfindən ISMN musiqi nəşrlərini ayırd edərkən istifadə olunur. Hal-hazırda 13 rəqəmli ISMN kodundan istifadə edilir. Hər ISMN kod dörd hissədən ibarətdir: məsələn: 9790-01302-3344-7. Burada 9790-musiqi ədəbiyyatı sənayesini bildirən prefiks, 01302- nəşriyyatın kodu, 3344-kitabın eyniləşdirmə nömrəsi, 7 isə yoxlama rəqəmidir. Digər beynəlxalq standartlardan biri də ISSN-dir. İn- gilis dilindən (International Serial Standard Number) tərcümədə Beynəlxalq Standart Seriya Nömrəsi mənasını verən və bütün dünyada dövri nəşrlərə tətbiq olunan ISSN həm də kitabxanalararası mübadilədə xüsusi identifikator rolunda çıxış edir. ISSN çapolunma yerindən, dilindən, for - ma tından asılı olmayaraq, ardı davam edən nəşrləri ey - niləşdirməyə imkan verən 8 rəqəmli unikal nömrədir. Kitabxanalar bir nəşrin ISSN-ni bilməklə onu eyniadlı digər nəşrdən fərqləndirir və jurnalların komplektləşdirilməsi zamanı ondan istifadə edirlər. Azərbaycanda nəşr olunan bir çox jurnalların, xüsusilə də elmi jurnalların ISSN-i var. Hazırda beynəlxalq ISSN mərkəzi Fransanın Paris şəhərində yerləşir. Təşkilat kağız ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 201 formasında çap olunan jurnallara ISSN verdiyi kimi, elektron versiyası olan jurnallara da e-ISSN tətbiq edir. Bir jurnalın hər 2 nömrəni, yəni həm ISSN, həm e-ISSN daşıması müm - kün dür və günün tələbləri nöqteyi-nəzərindən vacibdir. Çünki hazırda bir çox elmi jurnallar müəllifləri və oxucuları ilə həm də İnternet üzərindən əlaqə qurur, məqalə qəbul edir, müəlliflərə rəyvermə prosesinin nəticələrini onlayn iz - lə məyə imkan yaradır. Əgər bütün bunlarla yanaşı, jurnalda mə qalələr həm də PDF formatında oxucuların istifadəsinə ve rilirsə, belə nəşrin elektron eyniləşdirmə nömrəsinə eh - tiyac var. Nəhayət, Azərbaycanda yenicə tətbiq olunmağa baş - lan mış və kitabxanaların işini asanlaşdıracaq ISO 3901, yəni ISAN/ISRC - audiovizual əsərlərin beynəlxalq standart ey - ni liyini müəyyən edən nömrə barədə: bu kodla audio- videoyazıların müxtəlif versiyaları nömrələnir. Bu yolla eyni musiqinin, eyni videonun müxtəlif yazıları, redaksiyaları və remiksləri müxtəlif ISAN/ISRC koduna malik olur. ISAN kodları həm fiziki, həm də hüquqi şəxlər üçün Yerli ISAN Agentlikləri tərəfindən verilir. Bu kodlar həmişə 12 simvoldan ibarət olur və “AZ-033- 014-OEP23” (defislər kodun tərkib hissəsi deyildir və ancaq bu kodun oxunmasını asanlaşdırmaq üçün bu formada ya - zı lır) formatında yazıya alınır. Bu dördhissəli kod aşağıdakı kimi açılır : - “AZ”- ISO 3166-1 standartına əsasən ölkə kodunu bil - di rir. “AZ” Azərbaycanın Respublikasının beynəlxalq ab bre - BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 202 Yüklə 213,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|