BahâÎLİĞİn arka plani ve söylemi Üzerine bir değerlendirme
Yüklə 276,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dairetü’l Meârif
- İslam’da İnanç Konuları ve İtikadî Mezhepler
| BAHÂÎLİĞİN ARKA PLANI VE SÖYLEMİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (SİVAS ÖRNEĞİ) Metin BOZKUŞ *
Anahtar kelimeler: Şeyhîlik, bâbîlik, bahâîlik, Sivas’ta bahailik ÖZET Bu makalede, biz Bahailiğin arka planı ve söylemi ile ilgili bazı hususları ortaya çıkarmaya ve cevaplamaya çalıştık. Bu amaçla önce Bahailiğin kısa bir tarihini, Bahailiğin üzerine oturduğu şeyhilik tarikati ve Babilik inancını, Bahailiğin kurucusu Bahaullah’ın hayatını, Bahaullah’tan sonra Bahailiğin durumu ve günümüzde Bahailiğin teşkilat yapısını sunduk. Ardından İslam ve Bahailik ile Şiilik ve Bahailik ilişkilerini değerlendirdik. Sonunda Sivas ve çevresinde Bahailikle ilgili ayrıntılı bilgi verdik.
İn this article, we tried to put out background of Bahaism. With this aim, first we mentioned a brief of history of Bahaism, the beliefe of Babism, the shaykhism the religious which Bahaism baset on it, the life of Bahaullah, who is the founder of Bahaism, Bahaism after Bahaullah and the structre of the organization of Bahaism today. Than, we compared İslam and Bahaism, also Bahaism relotion with shiism. Lastly we gived some more details about Bahaism in Sivas and its surroundings.
Bu makalede Bahâîliğin tarihini ve görüşlerinin bütününü temel kaynakları açısından inceleme amacında değilim. Amacım Bahailiğin arka plânını ve saöylemini tarihî, kültürel, sosyal ve dinî şartlar bağlamında objektif bir yaklaşımla incelemek olacaktır. Bu amaca yönelik olarak, Bahâîliğin ortaya çıktığı ve yayılma imkânı bulduğu sosyo-kültürel çevrenin incelenmesi ve bu esnada kullanılan propaganda dili ile öne çıkan propaganda malzemesinin kritize edilmesi kanaatimce, Bahâîlikle ilgili bilinmesi gereken önemli hususlardır. Bu arada, mevcut teorik bilgiler yanında, Sivas bölgesinde Bahâîlik ve Bahâîlerle ilgili elde ettiğim bilgi ve gözlemleri de sunmaya çalışacağım. Bu gözlemler genel olarak, Üniversitemizde bulunan Bahâî öğretim üyeleri ile ikili ilişkilerde edindiğim bilgilere dayanacaktır. Böyle bir makale yazmayı uzun zamandır düşünmekteydim. Çünkü Üniversite ve şehir çevresinde sürekli olarak Bahâîlik ve Sivas’taki Bahâîlerle ilgili sorulara muhatap olmaktaydım. Bu konuda ilk talep İlahiyat Fakültesi Öğretim elemanlarından gelmişti. Biz de Bahâî
* Cumhuriyet Üni. İlahiyat Fak. İslâm Mezhepleri Tarihi Öğretim Üyesi.
bahâîliğin arka planı ve söylemi üzerine... 140 öğretim üyelerini davet ederek ilâhiyat hocalarıyla buluşturduk ve karşılıklı fikirlerin savunulduğu faydalı bir toplantı gerçekleştirdik. Şehirde de, özellikle valilik ve müftülük çevresinde bu konuyu soran insanlarla karşılaşmaktaydım. Ayrıca Türkiye’de, Bahâîliğin yayıldığı ve Bahâî öğretim üyelerinin bulunduğu iller ve üniversiteler arasında Sivas’ın da ismi geçmektedir. Dolayısıyla dışarıdan merak saranlara da bilgi vermek durumundaydım. Bu gaye ve ilkeler doğrultusunda, bu incelemenin bilimsel ve objektif olması yanında, her kesimden insanın faydalanabilmesi için gayret sarfettim.
Bahâîliğin ortaya çıkışında ve yayılma sürecinde dinî-mezhebî inançların önemli etkisi olmuştur. Yani Bahâilik, belli bir inanç yapısı üzerine kendisini bina etmiştir. Bu yapının temel taşlarını Şiî-İmamiyye’nin “Beklenen Mehdî” anlayışı ile, bu anlayışın bir uzantısı olarak ortaya çıkan “Şeyhîlik” inancı oluşturmaktadır. Şeyhilik anlayışının bir adım daha ileriye götürülmesiyle “Bâbîlik” ve ondan da “Bahâîlik” şekillenmiştir. Dolayısıyla Bahâîlik, önce halk nazarında her biri birer inanç konusu olan hususların yorumlanması ile başlamış, zamanla bu yorumlara kutsallıklar atfedilmek suretiyle, bağımsız bir inanç sistemi olarak kendisini sunmaya çalışmıştır. Günümüzde de bu yaklaşım tarzı aynen uygulanmaktadır. Örneğin, ilk defa karşılaşılan bir kişiye, Bahâîliğin bağımsız bir din değil de “beklenen mehdî” anlayışına bağlı olarak, İslamiyet içerisinde ortaya çıkan bir tür mezhep veya tarikatmış gibi telkinde bulunulmaktadır. Yani bu inancın, ortaya çıktığı ve günümüzde yayılma imkânı bulduğu çevreler arasında bir tür dinî-siyasî benzerlikler öne çıkmaktadır. Bu nedenle, Bahâîliğin oluşum sürecinin kısa bir özeti ile ortaya çıktığı sosyo-kültürel çevre ile ilgili bilgi vermeyi gerekli görüyorum. a. İmamiyye Şiasında Mehdîlik İnancı Bahâîlik belli bir tarihi sürece dayanmakta ve ortaya çıkışı itibariyle İran toplumunun sosyo-kültürel çevresi üzerine oturmaktadır. Bahâîliğin tarihi, İsnâaşeriyye fırkası içinde doğan ve ”Şeyhiyye” diye adlandırılan tasavvufî hareketin mahsûlü sayılan Bâbîlik ile başlamaktadır. Bâbîlik, Bahâîlikle benzer prensipleri savunan, ortaya çıkışı ve yaşadığı tarihî süreci aynı olan ve Bahâîliğin bilinmesi açısından köprü vazifesi gören bir inançtır. Bâbîlik, felsefî olarak batınî te’villerle karmaşık hale sokulmuş olan tasavvufî bir anlayışla şiîliğin özünü oluşturan “mehdîlik” anlayışına dayanmaktadır. 1 Arapçada,”mehdî” kelimesi “hedâ” fiilinden türetilmiş bir ismi mefuldür. Hedâ, tanımlamak, açıklamak ve delil getirmek anlamlarına gelmektedir. Mehdî ise, doğruya iletilmiş, hidayete ulaştırılmış kimse demektir. Mehdî tabîri Kur’an’da geçmemekte, buna karşın onunla aynı kökten türemiş olan “mühtedî” ve “hâdî” tabirleri geçmektedir. 2
1 Bkz. Butros Bistamî, “Babiyye”, Dairetü’l Meârif, V, 26; Muhammed Ebû Zehra, İslam’da Siyasî ve İtikadî Mezhepler Tarihi, çev. H. Karakaya-K. Aytekin, İstanbul, 1983, s. 264. 2 Ahmet Emin, Duha’l-İslam, Beyrut, trs., III, 235-246; Mustafa Öz, İmamiyye Şiası’nda Onikinci İmam ve Mehdî İnancı, İstanbul, 1995, s. 33; Süleyman Uludağ, İslam’da İnanç Konuları ve İtikadî Mezhepler, İstanbul, 1996, s. 434-440. Yüklə 276,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|