başçısı olub, burada dini təsisatların da fəaliyyətinə nəzarət edirdilər.
Bəylərbəyi ilə yanaşı, mahal hakimləri də şah tərəfindən təyin
edilir və onlara inzibati və polis funksiyası verilirdi. Mahal hakimi
mahalın daxili sakitliyini təmin etməli, kiçik qoşun dəstəsi saxlamalı,
vergi və mükəlləfiyyətləri vaxtında toplamalı, müharibə vaxtı
öhdəsində olan qoşunla tabe olduğu bəylərbəyinin xidmətinə gəlməli
idi. O, Şahın illik peşkəş və hədiyyələrini də vaxtında göndərməliydi.
Mahal hakimi mühüm məsələlər barədə bəylərbəyi ilə məsləhətləşməklə
birbaşa ona tabe idi.
Nəticədə dissertasiya işinin ümumiləşdirmələri və əsas yekunu öz
əksini tapmışdır.
Dissertasiyanın əsas məzmunu müəllifin nəşr edilmiş
aşağıdakı elmi işlərində öz əksini tapmışdır.
1. Səfəvilər dövləti sisitemində Azərbaycanda yerli və şəhər
idarəçiliyinin
qaynaqlarda
öyrənilməsi
təcrübəsindən:
Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqların öyrənilmə problemləri. Bakı,
1988, s.106-116
2. Qarabağ bəylərbəyiliyi// «Elm və həyat», №5, Bakı, 1989, s.9-10
3. Çuxur Səd bəylərbəyiliyi// «Elm və həyat» №6, Bakı, 1990, s.15-
16, (həmmüəllif)
4. XVI-XVII əsrlərdə Azərbaycan dövlət idarəçilik sistemində
sədrin rolu haqqında// Azərbaycan tarixinin problemləri
(Azərbaycan tarixi məsələlərinə həsr olunmuş elmi konfransın
məruzələri), Bakı, 1992, s.65-67
5. Səfəvilər dövlətinin mərkəzi idarə quruluşunda xəlifət əl-xüləfa
vəzifəsi// Azərbaycan tarixinin problemləri (məqalələr toplusu),
Bakı, 1993, s.34-39
6. Səfəvi imperatorluğu (XVI-XVII yüzillər). 12-ci bölüm (2,3,4):
Azərbaycan tarixi (Uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər), Bakı,
1996, s.371-424
7. Don Qarsiya de Silvanın gündəliyində elçilərin qarşılanması və
qəbulu qaydaları ilə bağlı bəzi məsələlər// Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universitetinin xəbərləri, humanitar elmlər seriyası.
№2, Bakı, 1999, s.41-46, (həmmüəllif)
8. Azərbaycan Evliyə Çələbinin 1654-cü il «Səyahətnaməsi»ndə.
Bakı, 2000, 170 səh., (həmmüəllif)
9. Evliyə Çələbi və onun «Səyahətnaməsi»ndə Azərbaycan Səfəvi
dövlətinin idarə quruluşunun bəzi məsələləri// Tarix və onun
problemləri, №1, Bakı, 2002, s.12-19, (həmmüəllif)
10. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin idarə quruluşunun bəzi məsələləri
Tavernyenin
«Səyahətnaməsi»ndə//
Bakı
Universitetinin
xəbərləri, humanitar elmlər seriyası, №1, 2004, s.131-144
11. Səfəvi dövlətinin idarə quruluşunda xüləfa institutunun yeri//
Bakı Universitetinin xəbərləri, humanitar elmlər seriyası, №2,
2004, s.165-174
12. Mirzə Səmianın «Təzkirət əl-müluk» əsərində «Canqi əmirləri»
institutu ilə bağlı məsələlər// Bakı Universitetinin xəbərləri,
humanitar elmlər seriyası, №3, 2004, s.167-178
13. Jan Şardenin «Səfərnamə»sində Səfəvilər dövlətində dini
divanın təkamülü ilə bağlı bəzi məsələlər// Bakı Universitetinin
xəbərləri, humanitar elmlər seriyası, №4, 2004, s.163-172
14. XVII əsrin 80-ci illərində Səfəvi dövlətinin xarici əlaqələri
səyyah gündəliklərində// Tarix və onun problemləri, №2, Bakı,
2005, s.257-267
15. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin quruluşu və idarə sistemi. Bakı,
2006, 258səh.
16. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin əsgəri təşkili// AMEA-nın Fəlsəfə
və Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutu və AMEA-nın Rəyasət
heyətinin təsisi etdiyi «Şah İsmayıl Xətai» qrupunun birgə
keçirdiyi IV elmi-praktiki konfransın materialları. Bakı. 2007,
s.85-92
17. XVI yüzilin sonu – XVII yüzilin əvvəllərində Azərbaycan Səfəvi
dövlətinin idarə olunmasında Qızılbaş-Türk əyanlarının rolu//
Tarix və onun problemləri (əlavə), №3, Bakı, 2007, s.53-55
18. Сефевидская империя (XVI-XVII столетия), 12 глава (2, 3,
4), История Азербайджана, Баку, 2009, с.347-401
19. Səfəvi dövlətinin əsgəri təşkilatının ali komanda heyəti// Bakı
Universitetinin xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, №1, 2009,
s.140-145.
20. Şirvan bəylərbəyiliyi (XVI-XVII əsrlər)// Pedaqoji Universitetin
xəbərləri. Təbiət, humanitar, pedaqoji-psixoloji elmlər seriyası,
№3, 2009, s.76-82.
21. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin ordu qurumunda qorçu alayının
yeri// Tarix və onun problemləri, №1-2, Bakı, 2009, s. 12-16
22. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yeni ordu qurumu (qulam,
tüfəngçi, topçu)// Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix
İnstitutu Elmi əsərləri, 2009, cild 27, s.91-96.
23. Xacə Zeynalabidin Əli Əbdi bəy Şirazinin “Təkmilətül-Əxbar”
əsərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin idarə quruluşu və
hakimiyyətin həyata keçirilməsində Qızılbaş-Türk əyanları//
Pedaqoji Universitetin xəbərləri. Təbiət humanitar pedaqoji-
psixoloji elmlər seriyası, 2009, №5, s.111-115
24. XVII əsrin Avropa ədəbiyyatında Səfəvi dövlətinin xarici siyasət
məsələləri// Aidə İmamquliyevanın 70 illik yubileyinə həsr
olunmuş “Şərqşünaslığın aktual problemləri” mövzusunda
Respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 2009, s.148-152
25. Военная реформа Шаха Аббаса I// Журнал научных
публикации аспирантов и докторантов, №8, Курск, 2009, c.
62-64
26. Место института мухтасибов в структуре управления
государства Сефевидов. Журнал научных публикации
аспирантов и докторантов, № 11, Курск, 2009, с.48-49,
(həmmüəllif)
27. Европейские путешественники о социально-политической
природе Сефевидского государства// Актуальные проблемы
гуманитарных и естественных наук, №11, Москва, 2009,
с.44-47
28. Azerbaycan Safevi devletinin askeri teşkilatı// Tarihin peşinde,
Uluslararası Tarih ve sosial araşdırmalar dergisi, Konya, Ekim
2010, sayı 4, s. 237-240
29. Роль кызылбашей в государственном устройстве в период
правления Шаха Исмаила II Сефевида (1576-1577) (Согласно
сочинению Кази Ахмед Куми «Хуласат ат-таварих»)//
Вестник, серия историческая Казахский Национальный
Университет имени Аль-Фараби, №4 (59), Алмата, 2010, с.
124-127
30. II Şah Abbas dövründə Səfəvi dövlətinin Türküstan xanları ilə
münasibətləri (Məhəmməd Tahir Vəhidin “Abbasnamə” əsəri
üzrə)// Tarix və onun problemləri, №4, Bakı, 2011, s.5-9
31. II Şah Abbasın hakimiyyəti illərində Azərbaycan Səfəvi
dövlətinin daxili və xarici siyasəti. Bakı, 2011, 88 səh.,
(həmmüəllif)
З.Х.Байрамов
Государственный строй Азербаджанской державы
Сефевидов и роль тюркской кызылбашской знати в системе
управления
РЕЗЮМЕ
В
соответствии
с
задачами,
стоящими
перед
азербайджанской историической наукой, одним из актуальных
вопросов
является
научное
обоснование
на
основе
сравнительного
анализа,
всестороннего
исследования
и
обобщения сведений местных и европейских письменных
источников места и роли тюркских кызылбашских эмиров в
государственном
устройстве
и
системе
управления
Азербайджанского государства Сефевидов.
Представленная диссертация состоит из Введения, трех
глав, Заключения и Списка использованной литературы.
Во Введении обоснованы актуальность темы, ее научная
значимость и новизна.
Первая
глава озаглавлена
«Система
управления в
Азербайджанском государстве Сефевидов». В данной главе
рассмотрены имеющие важную научную значимость вопросы
организации центральных органов власти в Азербайджанском
государстве Сефевидов, разделение властных полномочий
между ними, этническая принадлежность этого государства,
место тюркско-кызылбашских эмиров в центральных органах
власти, их роль в качестве военно-политической опоры
государства. В главе особое место отведено исследованию
военной
организации
государства,
на
основе
весомых
аргументов изложена ведущая роль в ней тюрков-кызылбашей.
Во второй главе-“Управление по делам религии”-изучены
вопросы возникновения и становления государства Сефевидов
как теократической монархии, неограниченной власти шаха в
качестве светского правителя и главы Ардебильского суфийско-
дервишского ордена в статусе муршид-и камил. Несмотря на
единство светской и духовной власти, в соответствии с
существовавшими в государстве правилами о разделении полно-
мочий между центральными органами власти, было учреждено
высшее религиозное управление «диван ас-садара». Этот
институт садарата делился на садр-и хассэ и садр-и амма,
причем обе должности могли поручаться одному лицу. В
ведении садарата находились все религиозные учреждения.
Третья глава называется «Место тюркско-кызылбашского
сословия в административной системе управления». При
разработке данной темы и сравнительном анализе материалов
первоисточников было выявлено, что наиболее точные и
подробные сведения принадлежат сочинению под названием
«Тазкират
ал-мюлук».
В
результате
проведенного
в
Азербайджанской империи Сефевидов административного
деления были созданы 13 провинций и 4 наместничества. На
основе
принципов
территориального
разделения
были
образованы местные органы власти и обеспечено, тем самым,
проведение в жизнь решений центральной власти. В результате
нашего исследования выявлено, что тюркские кызылбашские
эмиры, как и в центральных органах власти, играли ведущую
роль в системе управления и на местах, являлись главной
опорой трона в организации управления провинциями.
В Заключении диссертационной работы нашли отражение
обобщенные выводы и итоги проведенного исследования.
Z.H.Bayramov
Structure of Azerbaijani Sefevid’s impair and the role
of gizilbash asistocrasy in its managing
SUMMARY
Corresponding to the duties of the science of Azerbaijan history
on the base of comparable analysis of the facts reflecting historical
realities of local Western literature in Middle ages governmental
structure of Safavi government of Azerbaijan. The roles of Turkish
Gizilbash Emirs in ruling system the research of national essense of
the government; the revealing of historical realities are one of the
actual problems.
Theses consists of the Introduction; 3 chapters, deduction and
the list of literature. The actuality, scientific importance of the
researc have been substantiated.
The first chapter is called “Governmental struture of Safavi
State of Azerbaijan. The organization of central authority; the organs
of Safavi State of Azerbaijan; the division of authority among them,
ethnic origin of this government; the role of Turkish-Gizilbash emirs
in central bodies of State, problems of scientific importance like the
state being of military-political support had been researched. Besides
it military organization had been researched; a ruling position of
Turkish-Gizilbash in this organization had been substantiated with
scientific facts and historical trulhs had been revealed.
The second chapter is called “Relicious Judge” Appearance of
Safavi State of Azerbaijan as teocratic monarchy, absolute authority
of Shah, the leader of Sufi-dervish arden, so his representation of
religious authority with the status of “Murshidi-Kamil” had been
analysed. Though the unity of relegious and absolute authority,
supreme ecclesiastical institution “Divan as-Sadara” was established.
Corresponding to authority rules among central devided into Xassa
(Sadri-Xassa) and was appointed to two posts. The Chairman was
governing religious institutions.
The third chapter is called “The place of Turkish-Gizilbash
estate in administrative governing system”. During the comparable
analysis of the facts in the sources dealing with administrative
structure of Safavi State of Azerbaijan, the Information of “Tazkirat
el-muluk” had been determined to be true and correct.
There was a land division in Safavi Empire, four regions ruled
by governor general and thirteen provinces had been organized. On
the bases of administrative division principles local state bodies had
been created and central authority had been carried out all over the
country. At the end of the research the main features of Turkish-
Gizilbash emirs turning to be the base and support in the country as
in supreme power had been determined.
In the resume the generatization of the main conclusion of the
theses had been reflected.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
БАКИНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
На правах рукописи
БАЙРАМОВ ЗАБИЛ ХАСРАТ оглы
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ СТРОЙ АЗЕРБАДЖАНСКОЙ
ДЕРЖАВЫ СЕФЕВИДОВ И РОЛЬ ТЮРКСКОЙ
КЫЗЫЛБАШСКОЙ ЗНАТИ В СИСТЕМЕ УПРАВЛЕНИЯ
Специальность: 07.00.02 – Отечественная история
А В Т О Р Е Ф Е Р А Т
диссертации на соискание ученой степени
доктора исторических наук
БАКУ - 2012
Dostları ilə paylaş: |