206
BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№1
Humanitar elml
ər seriyası
2012
İLAHİYYAT
UOT 2-5
ƏFV HAQQINDA PEYĞƏMBƏR HƏDİSLƏRİ
M.H.
CƏHDİ
AMEA Əlyazmalar İnstitutu
abbasova@ada.edu.az
İslam dininin müqəddəs Kitabı Qurani-Kərimdən sonra islam hüquq sisteminin ikinci
qaynağı olan Peyğəmbər hədislərində də islam hüququnun ayrı-ayrı sahələri ilə bağlı çoxsaylı
fikirl
ər verilmişdir. Bu fikirlərdən biri də şərəf və əzəmət baxımından islamda böyük və geniş
yer tutan
əfv məsələsinin həyata keçirilməsinin qanunauyğunluqlarını işıqlandırır. Məqalədə
M
əhəmməd peyğəmbərin hədislərindən verilmiş ayrı-ayrı nümunələr əsasında əfv və güzəşt
m
əsələləri gözəl əxlaqi keyfiyyətlər kimi araşdırılır və onların əsas yolları göstərilir.
Açar sözl
ər: əfv, hədis, günah, peyğəmbər, güzəşt, əxlaq
İslam dinində əxlaqın böyük bir önəmi, dəyəri vardır. İslamın məqsədi
insanla
rı gözəl əxlaq sahibi kimi kamilləşdirməkdir. İslam gözəl əxlaq demək-
dir. Bir müs
əlmanın dəyəri onun əxlaqı ilə ölçülür. Dinimiz ibadətləri əmr
etdiyi kimi,
əxlaqi vəzifələrin yerinə yetirilməsini də əmr etmişdir. İslamda
ibad
ətlərin bir qayəsi də insanları pis işlərdən çəkindirmək və onları yaxşı əx-
laqi f
ərdlər kimi yetişdirməkdir.
İslam əxlaqının, islam hüquq sisteminin ikinci qaynağı Peyğəmbərin (s)
h
ədisləridir (sünnə). Sünnə Peyğəmbərdən (s) nəql olunan deyim, davranış və
h
ərəkətlərdir. Bunlar Qurani-Kərimin buyurduqları ilə üst-üstə düşür.
Böyük Allahın Adəm övladını dəvət etdiyi bütün əxlaqi sifətlərin hər bi-
risi bir hikm
ət və məsləhət üzündəndir. Həmin əxlaq bir çox yaxşılığa, habelə
m
ənafeyə səbəb olur və hər iki dünyada səadət və xoşbəxtlik gətirir.
Əfv də, onlardan biri olaraq, dəyərli xüsusiyyət, üstün fəzilət və böyük
üstünlük he
sab olunur. Əfv mehriban, bağışlayan, pak və böyük Allahın əxlaq-
la
rından biridir. Əfv şərəf və əzəmət baxımından islamda böyük və geniş yer
tu
tur. Quranda olduğu kimi, Peyğəmbər (s) hədislərində də əfv məsələsi öz ge-
niş əksini tapmışdır. Peyğəmbərin (s) hədislərindən birində əfv ilə bağlı belə
deyilir:
207
“Allah olduqca
əfv edəndir və əfvi sevər” (1, 7005).
Bel
ə rəvayət olubdur ki, bir ərəb Peyğəmbərdən (s) soruşub: - Qiyamət
gü
nü xalqın əməllərinin haqq-hesabını kim çəkəcək?
O is
ə cavabında: “Əzəmətli və böyük Allah” buyurmuşdur.
Ərəb: “And olsun Kəbənin Allahına ki, xilas olduq”.
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Necə yəni ey ərəb?”.
Ərəb cavab verir: “Çünki mehriban və kəramətli Allah mümkün olan qə-
d
ər əfv edər” (2, 7).
Bu h
ədisdən aydın olur ki, Allah öz bəndələrinə qarşı olduqca mehriban-
dır. Tövbə edib düz yola gəldikləri zaman onların günahlarını bağışlayar. Nə
za
man onlar öz günahlarından həm dil, həm də qəlb ilə tövbə edib peşmanlıq
duysalar, Allahdan
əfv tələb edib onları bağışlamasını istəsələr, Allah onların
ha
mısını bağışlayar və günahlarını örtər. Allah öz bəndələrinin belə xislət və
xüsusiyy
ətini sevir. Bizim üzərimizə onun sevdiklərini sevmək və onun istə-
dikl
ərinə əməl etmək məsuliyyəti düşür.
Ayişədən (r) belə rəvayət edilir ki, o, Peyğəmbərdən (s): “Ey Allahın
R
əsulu, fikrincə, Qədr gecəsi Allahdan nə istəyim? – deyə soruşduqda o, belə
buyur
muşdur: “De ki, ey Allah, sən əfv edənsən və əfv etməyi sevirsən, məni
əfv et!” (3, II, 1265).
Əgər peyğəmbər öz zövcəsinin günahları olmasını qəbul edir və onun
ba
ğışlanmasını istəyirsə, deməli yer üzündə günahsız insan yoxdur. Odur ki,
h
ər birimiz çoxlu dualar etməli, Allah-Təaladan günahlarımızın bağışlanması-
nı diləməliyik.
Bes
ətdən sonra Allah Rəsulu öz qövmündən çəkdiyini çəkdi və gördüyü-
nü gör
dü. Lakin böyük Allah onu düşmənlərinə qalib edincə onların bütün pis-
likl
ərini açıq üzlə əfv edib, onlara yaxşılıq etdi və intiqam almadan sərbəst bu-
rax
dı.
Peyğəmbərin (s) Məkkəni fəth etdiyi ərəfədə Əbu Sufyan Peyğəmbərin
hüzuruna g
əlib dedi: Ya Rəsulullah, Səd ibni İbadənin nə dediyini eşidirsən?
O bel
ə oxuyur:
“Bu gün savaş günü və qan tökmə günüdür. Bu gün ailələr əsir düşəcəklər”.
Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) buyurdu: “Ya Əli, Sədi tap və bayrağı ondan al
v
ə sən İslam bayrağını Məkkəyə daxil edən ilk şəxs ol və həmin əməli yumşaq
keçinm
əklə yerinə yetir. Əli (ə) bayrağı aldı və Mustafanın (s) dediyi kimi da-
xil oldu. Allahın Rəsulu (s) Məkkəyə daxil olduğu zaman, müsəlmanların qı-
lınc zərbələrindən xilas ola bilməyəcəklərini təsəvvür edən Qureyş başçıları
K
əbə evinin içərisinə sığındılar. Peyğəmbər gəldi və qapının yanında durub
buyurdu:
“Yegan
ə Allahdan başqa məbud yoxdur, öz vədini yerinə yetirdi, bəndə-
sin
ə dəstək oldu və təkbaşına bütün qrupları məğlub etdi”.
Daha sonra buyurdu: “Bunu bilin ki, siz öz peyğəmbəriniz üçün yaxşı
208
qon
şu olmadınız: Ona yalançı dediniz, onu didərgin edib, vətəndən qovdunuz
v
ə ona əziyyət etdiniz. Bundan əlavə, etdiyinizə qənaət etməyib, bir də mənim
öz v
ətənimdə mənimlə savaşmağa gəldiniz. İndi gediniz, sizi azad edirəm”.
Qureyş kafirləri qəbirdən qalxmış ölülər kimi Kəbə evindən çıxıb, İslama sı-
ğındılar. Halbuki, Allah öz gücü və qüdrəti ilə onu onlara qalib gətirmişdi.
Bundan sonra M
əkkə əhli azad olunmuşlar kimi tanındılar (4, IV, 208).
Yen
ə də rəvayət olmuşdur ki, Rəsuli-Əkrəm öz əmisi Abbasa buyurdu:
Əbu Sufyanı gədik başına apar və orada əyləşdir ki, xalqın qaynaşmasını və İs-
lam
əskərlərinin əzəmətini görsün. Əbu Sufyan həmin mənzərəni görüncə Ab-
basa dedi: Qar
daşoğlunun əcəb böyük padişahlığı vardır! Abbas dedi: Ey Əbu
Sufyan, bu padi
şahlıq deyil, peyğəmbərlikdir!
O zaman İslam peyğəmbəri Abbasa əmr etdi ki, irəliyə, Məkkəyə get və
kafirl
ərə möhlət ver (5, XXI, 119).
Allahın Rəsulu müsəlmanlarla ilqar bağlamışdı ki, Məkkədə ancaq on-
larla sava
şa qalxan bir neçə şəxsdən başqa kimsəni öldürməsinlər (6,68).
İmam Sadiqdən (ə) rəvayət olmuşdur ki, Allahın Rəsulu Məkkənin fəthi günü
M
əscidül-hərama daxil olduğu zaman Kəbənin qapısını açdı və oradakı
bütl
ərin məhv edilməsinə dair əmr verdi. Daha sonra iki əli ilə qapının yanları-
nı tutub buyurdu: “Yeganə Allahdan başqa məbud yoxdur. Öz vədini gerçəyə
qo
vuşdurdu və öz bəndəsini qalib etdi. Tək başına batil qrupların hamısını
m
əğlub elədi”. Daha sonra yenə də buyurdu: “Ey xalq, mənimlə bağlı nə
deyirsiniz v
ə nə təsəvvür edirsiniz?”
Dedil
ər: “Səninlə bağlı xeyir fikirləşirik və yaxşı sözlər deyirik, sən bi-
zim bö
yük qardaşımız və böyük qardaşımızın oğlusan ki, bizə qalib gəldiniz!”
Peyğəmbər buyurdu: “İndi mən sizə qardaşım Yusif dediyi sözü deyi-
r
əm”.
“Bu gün siz
ə (etdiklərinizə görə) heç bir məzəmmət yoxdur. Allah sizi
ba
ğışlasın! (Mən Allahdan sizin bağışlanmanızı diləyirəm. O da sizi bağışla-
yar!)” (7, I, 227).
Qazi Əyaz “Şəfa” kitabında yazır: “Belə rəvayət edirlər ki, Uhud döyü-
şündə Peyğəmbər (s) dörd qabaq dişinin sınması və alnının yaralanması Onun
ya
xınlarına çox ağır təsir etdi. Ondan xahiş etdilər ki, düşmənlərə qarğış eləsin.
La
kin Peyğəmbər (s) buyurdu: “Mən xalqa qarğış etmək üçün seçilməmişəm.
B
əlkə xeyir və rəhmət duası üçün bu məqama təyin olmuşam. Allahım, mənim
qövmüm
ə rəhbərlik edib, yol göstər ki, onlar heç bir şey bilmirlər” (8, 150).
Bu alic
ənablıq fəzilət, ehsan və gözəl əxlaq, habelə nəfs böyüklüyü və
dözümün
ən ali dərəcəsidir. O, xalqın verdiyi əziyyət və əzabına qarşı sakit
qal
mış və onları əfv etmiş, onlara qarşı mehribanlıq və mərhəmət göstərmiş,
on
lar üçün dua etmiş və onları şəfaət edib demişdir: “Allahım, onları bağışla,
doğru yola yönəlt!” Daha sonra şəfaətinin səbəbini bildirmək üçün xalqı özün-
d
ən hesab edib “qövmüm” adlandırmışdır. Onların cəhalət və bilməməzlikləri
üzünd
ən Allahdan üzür istəmişdir.
209
Peyğəmbər (s) bir çox qrupların qan tökməni halal qəbul etmələrinə və
adam öldürm
ə hokmü vermələrinə baxmayaraq, onları əfv etmişdir. Həmin
şəxslərdən biri Əkrəmə ibn Əbi Cəhil və digəri Sufyan ibni Üməyya ibn Xələf
idi ki, İslam Peyğəmbərinin (s) sərt və qatı düşmənləri olmuşdular. Üçüncü ba-
ğışlanan şəxs Həbbar ibn Əsvəd idi ki, Allah Rəsulunun qızı Zeynəbi qorxut-
ma
ması xanım həmin qorxu nəticəsində öz uşağını salmışdır. Həzrət buna görə
onun qanını hədər və halal etmişdir. Lakin belə rəvayət olub ki, o öz xoşa gəl-
m
əz əməlinə görə Allah Rəsulunun hüzuruna üzür istəməyə gəlmiş və:
“Ey Allahın Rəsulu, biz müşrik idik və böyük Allah sənin vasitənlə bizi
doğru yola rəhbərlik etdi və həlak olmaqdan qurtardı. Mənim tərəfimdən həm
d
ə nadanlıq və cəhalət üzündən sənə ziyan gəldi. Mən öz cəhalət və günahları-
mı etiraf edir, səndən üzr istəyirəm, güzəşt et, əfv buyur, bağışla! – deyə üzr
ist
əmişdir. Peyğəmbər (s) isə cavabında buyurmuşdur: “Səni əfv etdim. Allah sə-
n
ə yaxşılıq edib İslama gətirdi və İslam keçmiş səhv, habelə yanlışlıqları örtər”.
İslam peyğəmbəri Hind və Əbu Sufyanı da bağışlamışdır. Halbuki, onla-
rın o Həzrətə verdikləri əzab və çəkdirdikləri işkəncəni dil belə deyə bilməz.
Maraqlı burasıdır ki, Onu zəhərli qoyun əti ilə zəhərləmiş Yəhudi qadını belə,
günahını boynuna alandan sonra əfv edib bağışladı.
Bu bar
ədə Həzrət Əbu Cəfər İmam Baqir (ə) buyurur: “Zəhərli qoyun
ətini Peyğəmbərə (s) yedirdən Yəhudi qadını O həzrətin hüzuruna gətirdilər.
H
əzrət o qadından soruşdu: “Nə üçün belə bir iş gördün?”
Cavab verdi ki, öz-özüm
ə dedim: “Əgər o Allahın peyğəmbəri olsa, bu
z
əhər ona təsir etməz və əgər zülm edici şah olsa xalqı onun şərrindən qurtar-
mış olaram.” Bunun ardınca da Peyğəmbər (s) onu əfv etdi (9, 9).
M
ərhum Məclisi “Biharül-ənvar”da həmin rəvayəti nəql edəndən sonra
de
mişdir: “Peyğəmbərin (s) bu əməli onu göstərir ki, hətta kafirin də səhvini
əfv etmək gözəldir. Baxmayaraq ki, o, öldürmək qərarı vermış və həmin qərar
üçün yanlış, habelə məntiqsiz yol götürmuşdür. Bir çox rəvayətlərdə o zəhərli
qoyun
ətinin təsiri möcüzə nəticəsində qısa müddətdə görünməyib, bəzi rəva-
y
ətlərdə isə uzun illər boyunca o Həzrətin vücudunda qaldığı, nəhayətdə, vəfa-
tına səbəb olduğu, onu şəhadətə çatdırdığı qeyd edilir. Bununla da Allah-Təala
onda şəhidlik üstünlüyü ilə peyğəmbərlik kəramətini cəmləşdirdi və o Həzrətin
d
ərəcəsini daha da yüksəltdi (5, 71, 402).
İmam Rzadan (ə) rəvayət olubdur ki, Allahın Rəsulu (s) onu cadulayan
Y
əhudi şəxsdən soruşmuşdur: “Nə səbəbə, sən belə bir işə meyil göstərdin?
O cavab vermişdir: “Bilirdim ki, sən peyğəmbər olsan, sehr və cadu sənə
t
əsir etməz”. O Həzrət onu əfv edib bağışladı. Beləliklə, onun günahından vaz
keçdi (10, 229).
N
əql edirlər ki, Peyğəmbər (s) döyüş meydanında idi. Kafirlər müsəl-
man
ları qəflət və süstlük halında gördülər. Bir kişi həmin fürsətdən istifadə
ed
ərək qılıncını alıb Allah Rəsulunun başı üzərində durdu və dedi: “İndi səni
m
ənim əlimdən kim qurtara bilər?”
Peyğəmbər (s) buyurdu: “Allah!” Həmin anda qılınc onun əlindən düş-
210
dü. H
əzrət qılıncı götürüb eyni sualı ona verdi. Kafir cavab verməyə söz
tapmadı. Peyğəmbər (s) buyurdu: De ki, Allahdan başqa məbudum olmadığına
şəhadət verirəm. Kafir: “Nə səninlə vuruşaram, nə səndən himayə istəyərəm,
n
ə də sənə qarşı döyüşən qövmlə birlikdə vuruşaram” dedi. Peyğəmbər (s) onu
s
ərbəst buraxdı. Öz qövmünün yanına qayıdan müşrik onlara ən yaxşı və ən
göz
əl xalqın yanından gəldiyini bildirdi. Buradan da məlum olur ki, Həzrət
Mustafanın əfvi yaxınları, düşmənləri, xidmətçiləri, müsəlmanlar, yəhudilər,
n
əsranilər və müşriklərlə etdiyi davranışında da özünü əks etdirir. Peyğəmbər
(s) Allah-T
əalanın dünya xalqlarına göndərdiyi yeganə rəhmət hədiyyəsidir.
Allah-T
əala öz peyğəmbəri barədə buyurur:
“S
əni də (Ya Məhəmməd) aləmlərə (bütün insanlara və cinlərə) ancaq
bir r
əhmət olaraq göndərdik” (11, XXI, 107).
Bu ay
ədən çıxış edərək demək olar ki, dünya xalqları üçün iki cəhətdən
r
əhmət hesab olunur:
1. Allah t
ərəfindən elə bir din gətirib ki, xalq ona əməl etməklə öz dünya
v
ə axirət səadətini əldə etdi.
2. Onun qiyamı və xalqları haqqa doğru dəvət etməsi nəticəsində cəmiy-
y
ət arasında yaxşılıq yayıldı (108, XIV, 331).
O b
əd əxlaq və çətin xasiyyətlilikdən uzaq idi. Bunun tam tərsinə olaraq
dem
əliyik ki, O ədəbsizləri əfv edir, onlara yaxşılıq göstərirdi, onların xoşa
g
əlməz əməllərinə göz yumurdu. O bununla da qane olmur, möminlərin gü-
nah
larının da əfv edilməsini Allah-Təaladan təvəqqe edirdi. Allah-Təala onun
ist
əklərini qəbul edirdi. O Həzrət xalqın arasında elə bir rəhmət idi ki, Allahın
əzabını onların arasından qaldırıb uzaqlaşdırırdı. Quranda bu barədə buyurulur:
...
“Halbuki s
ən onların arasında ola-ola Allah (Sənə hörmət əlaməti ola-
raq) onlara
əzab verən deyildir” (11, VIII, 33).
Bu ay
ədən belə bir məna çıxır ki, Allah-Təala başqa ümmətlər arasında
da t
əzahür edən göy əzablarını hz.Məhəmmədin (s) ümmətdən uzaq edirdi.
Çünki, Allah-T
əalanın özünün seçərək göndərdiyi Peyğəmbər (s) həmin xalqın
iç
ərisində idi. Xalq Allahdan əfv, mərhəmət, bağışlanmaq və güzəşt dilədiyi
müdd
ətdə məyusluq onlardan uzaq olurdu və onlar heç bir müsibətə məruz
qal
mayırdılar (12,IX,71).
Mühüm olanı odur ki, Allah Rəsulunun (s) təbliğatı olmasa idi xalq əfv
v
ə bağışlanmaq diləməzdi. Çünki necə əfv tələb etməyi və necə tövbə edib
doğru yola getməyi məhz o Həzrət onlara öyrətdi və öz müqəddəs, habelə şə-
r
əfli nübüvvəti boyu özü onları əfv edib bağışladığı kimi, onlar üçün Allahdan
da
əfv, güzəşt və bəxşiş diləyərdi. Allah-Təala öz bəndələrinə Allahın geniş
r
əhməti hesab olunan Peyğəmbərə (s) doğru gedib, ona sığınmağı əmr etdi:
.
“… Onlar (münafiql
ər) özlərinə zülm etdikləri zaman dərhal sənin yanı-
211
na g
əlib Allahdan bağışlanmaq diləsəydilər və Peyğəmbər (s) də onlar üçün
əfv istəsəydi, əlbəttə, Allahın tövbələrini qəbul edənə mərhəmətli olduğunu bi-
l
ərdilər” (11, IV, 64).
Öz h
əyatlarında səhv, yanlış və günaha batan bir çox şəxslər Allahın Rə-
suluna (s) müraci
ət etmişlər, O isə Allahdan onlar üçün əfv tələb etmişdir. Al-
lah-T
əala həmin istəyin əsasında onları əfv etmişdir. Bir çox azğın və günah-
kar ona müraci
ət etdiyi halda belə, o Həzrət onları əfv, mehribanlıq və rəhmət-
l
ə qarşıladıqdan sonra Allah yolu, yəni haqq yoluna yönəltmişdir. Ən böyük
yolgöst
ərici olan islam Peyğəmbəri (s) vəhşiliyə bulaşmış bir xalqla çiyin-çiyi-
n
ə yaşayarkən onlara mehribanlıq, yoldaşlıq, güzəşt və xoş davranış göstərdi.
Cabir n
əql edir ki, Peyğəmbər (s) Hüneyn savaşı günü Bilalın ətəyindəki gü-
müşlərdən ovuc-ovuc götürüb xalqa paylayırdı. Bir kişi dedi: “Ey Allahın pey-
ğəmbəri, ədalətli davran!”.
H
əzrət buyurdu: “Vay olsun sənə! Əgər mən ədalətli davranmıram, bəs
kim
ədalətli davranır? Əgər mən ədalətli olmasaydım, sən indi ümidsiz və zi-
yankar idin”.
Öm
ər yerindən qalxıb dedi: “Ey Allahın Rəsulu (s), izin verin onun boy-
nunu vurum. Çünki o münafiqdir?!”
H
əzrət buyurdu: “Allaha pənah, Allaha sığınıram ki, bir gün xalq demə-
sin ki, m
ən öz yaxınlarımı öldürürəm (13,III,390).
Bir gün Peyğəmbərin (s) yanına bir ərəb gəlir və ondan sədəqə tələb
edir. H
əzrət ona bir pay verib buyurur: “Mən sənə yaxşılıqmı etdim?”.
Ərəb deyir: “Yox, heç bir yaxşılıq etmədin!”.
Müs
əlmanlar qəzəblənib ona hücum etdilər. Peyğəmbər (s) onlara işarə
edir ki,
əl saxlayın! Peyğəmbər evinə getdikdən sonar, həmin ərəbin dalınca
adam gönd
ərib onu çağırtdırır. Ərəb gəldikdən sonra Peyğəmbər (s) ona yenə
n
ə isə verib soruşur: “Mən sənə yaxşılıqmı etdim?”
Ərəb deyir: “Bəli, Allah sənə, ailənə və yaxınlarına xeyir mükafatı versin!”
Peyğəmbər (s) buyurur: “Sən mənim yaxınlarımın yanında bir söz dedin
ki, onlara t
əsir edib, qəlblərini narahat etdi. Məhəbbət göstərib mənə dediyini
on
ların da yanında desən, narahatlıqları aradan qalxar. Sabahısı gün, ya da hə-
m
ən gecə ərəb Peyğəmbərin (s) yaxınları ilə birlikdə olduğu yerə gəldi. Həzrət
buyurdu: “Bildiyiniz kimi bu kişi mənə bəzi sözlər dedi. Lakin mən onun payı-
nı artırdım, belə fikir edirəm ki, bizdən razı olmuşdur”.
Ərəb cavab verdi: “Bəli, Allah sənə ailən və yaxınlarından xeyir müka-
fa
tı versin!”.
Göründüyü kimi, Peyğəmbər (s) azla qənaətlənməyən bəndəni günahlan-
dırmayır. Əksinə, sədəqənin miqdarını ərəbi razı salana qədər artırır. Bu da
Pey
ğəmbərimizin (s) əfvedici və mehriban olmağından irəli gəlir. Digər bir hə-
disd
ə buyurulur: İns ibni Malik söyləmişdir ki, bir ərəb kişi Peyğəmbərin əba-
sını çiynindən elə şiddətlə çəkdi ki, mən o Həzrətin boynuna baxdığımda onun
t
əsirini aydın şəkildə gördüm. Daha sonra ərəb dedi:
“Ey M
əhəmməd (s), əmr ver ki, sənin yanında olan sərvət və maldan
212
m
ənə də versinlər!”. Həzrət kişiyə baxıb güldü və əmr etdi ki, o maldan ona
versinl
ər (14, 17).
Peyğəmbər (s) ailə, xidmətçilər və yaxınları ilə olduqca səmimi və meh-
riban ol
muşdur. Onların günah, səhv və yanlışlıqlarına göz yumar və onun
haq
qında işlətdikləri hər cür qüsur, yaxud səhvi güzəşt edər, günahkarı əfv edər-
di v
ə hər vaxt bir adama qəzəblənsə idi onu yumşaq işarə ilə cəzalandırardı.
Allah R
əsulunun sifətləri barədə demişlər: Hər kəsdən gec qəzəblənər,
h
ər kəsdən tez şad olardı. Xalq üçün hamıdan mehriban olar, onların xeyrini
h
ər kəsdən çox istərdi... Şad və sevincək olduğu zaman üzünün parlaqlığı ha-
mıdan gözəl olardı. Öyüd-nəsihət verdiyi vaxt doğru-düzgün öyüd verərdi.
Yal
nız Allah yolunda acıqlı, yaxud qəzəbli olardı. Onun qəzəb, habelə acığın-
dan heç bir ziyan g
əlməzdi...
Onun könlü nazik, yumşaq və kövrəkdi. Bütün müsəlmanlara mərhəmət
göst
ərib rəhm edərdi. Kimsəyə onu narahat edən bir söz deməzdi və kimsədən
intiqam almaz
dı. Əksinə, əfv edib güzəştə gedərdi (15, 25).
Heç bir zaman özünün q
ələbə və üstün gəlməsi üçün zülüm və günah yo-
lunu tut
mazdı və bu barədə ilahi qayda-qanunların pozulmasına razi olmazdı.
Bütün hallarda Allaha xatir v
ə onun razılığı üçün qəzəblənib əsəbləşərdi...:
Bel
əliklə, məlum olur ki, əfv və güzəşt islam Peyğəmbərinin (s) digər
əxlaqları sırasında aydın və açıq bir nümunədir, onda cəzaların və cəzalandırıl-
ma
ların tərk olunması ümidi vardır. Bu xüsusiyyət və özəllik yalnız onun ailə
v
ə yaxınlarına qarşı olan münasibətində deyil, düşmənlər, əziyyət edənlər və
h
ətta onun canına qıymaq istəyənlər üçün də belə idi.
ƏDƏBİYYAT
1.
2.
3.
4.
5.
–
–
–
6.
7.
8.
9.
-
10.
11.
Qurani-K
ərim. (Z.M.Bünyadov və V.M.Məmmədəliyevin tərcüməsi. Bakı: Qismət,
2006,XLIV+478+LXVs.
12.
213
13.
M
ustafa İslamoğlu. Yürek fethi. IIIc. İstanbul: Denge yayınları. 1998, 405s.
14.
15.
ХАДИСЫ ПРОРОКА О ПРОЩЕНИИ
М.Г.ДЖАХДИ
РЕЗЮМЕ
С точки зрения чести и величия прощение занимает обширное место в исламе.
Вопрос прощения нашел свое отражение как в Коране, так и в хадисах Пророка
(д.б.А.п.). Прощение занимает одно из важных мест среди прочих исламских нравов.
Пророк (д.б.А.п.) своими хадисами прощал не только членов своей семьи и близких, но
в то же время своих врагов, мучителей и покушавшихся на его жизнь. В данной статье
широко комментируются хадисы Пророка, связанные с прощением.
Ключевые слова: прощение, хадис, грех, Пророк, уступка, нравственность
PROPHET`S (S) HADITHES ABOUT FORGIVENESS
M.H.JAHDI
SUMMARY
Forgiveness, from the point of view of honour and majesty, takes an extensive place in
Islam. Forgiveness issues are reflected not only in Koran but also in Prophet’s (s) hadithes.
Forgiveness takes one of the most important places among other Islamic morals. Prophet (s)
forgave with his hadithes not only members of his family and relatives, but also his enemies,
people who troubled and made an attempt on his life. In the given article, Prophet’s (s)
hadithes about forgiveness are widely commented.
Key words: forgiveness, hadith, sin, Prophet, concession, morality
Document Outline - BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- DİLÇİLİK
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- Братские связи народов Дагестана и Азербайджана прослеживаются на протяжении многих веков. Нас всегда магически манил Дагестан, его культура, история, гордые люди страны гор и, конечно же, нерушимая твердыня нашей генетической памяти – Дербент, привле...
- В годы Великой Отечественной войны над народами Дагестана нависла серьезная угроза. Стратегические цели Гитлера были ясны и накануне развязанной им войны: завладеть Баку и прибрать к рукам ресурсы «черного золота», тем самым перекрыть главную арте...
- По указанию Председателя Государственного Комитета Обороны, Верховного Главнокомандующего Вооруженными Силами СССР И.Сталина от 16 сентября 1942 года, славный сын Азербайджана видный общественно-политический, государственный деятель, большой уче...
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- Krakiewicz, A.D. Conflict and Cooperation in Europe's Eastern Neighborhood, The International Relations and Security Network 2009, in: http://www.isn.ethz.ch/isn/Digital-Library/Publications/Detail/?id=101548&lng=en, 33s.
- Kremer A.Z. Wozu brauchen wir eine neue östliche Partnerschaft? / in: Dialog: Deutsch-polnisches Magazin 2009 (Berlin), 21, S. 85-86.
- Ochmann C. R. Die Zukunft der Östlichen Partnerschaft aus deutscher Sicht, in: Bertelsmann-Stiftung, 2010 in: http://www.bertelsmann-stiftung.de/bst/de/media/xcms_bst_dms_31394_31395_2.pdf, 12s.
- Ochmann C. R. Östliche Partnerschaft – Perspektiven einer europäischen Ostpolitik, in: Polen-Analysen 2010, Nr. 72, in: http://www.laender-analysen.de/polen/pdf/PolenAnalysen72.pdf, 15s.
- Wagner J.E. Europas Östliche Partnerschaft: Neoliberales Expansionsprojekt mit Energiedimension, Informationsstelle Militarisierung 2009 (IMI), in: http://www.imi-online.de/download/JW-ENP-O-4-09.pdf, 12s.
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
- BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
- №1 Humanitar elmlər seriyası 2012
Dostları ilə paylaş: |