Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №1 Humanitar elmlər seriyası
Yüklə 232,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
- ПРОПАГАНДА ТЮРКИЗМА В ПЕЧАТИ АЗЕРБАЙДЖАНА (1918-1920гг.) З.А.МИРЗОЕВА РЕЗЮМЕ
- PROPAGANDATION OF TURKISH IN THE AZERBAIJAN İ PRESS (1918-1920 y.) Z.A.MIRZAYEVA
| 174
BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ №1 Humanitar elmlər seriyası 2013
(1918-1920- ci illər) Z.A.M İRZƏYEVA Bakı Dövlət Universiteti emirati01@mail.ru Sovet dövründə qardaş Türkiyə düşmən bir ölkə kimi təbliğ edilib. 1990-cı ildən üzü bəri müstəqilliyimizi yenidən bərpa etdikdən sonra, hər sahədə olduğu kimi mətbuatla da bağlı qaranlıqlara işıq salındı. Azərbaycan mətbuatının tədqiqatçıları 1918-1920-ci illər baş verən siyasi- ictimai, ədəbi-mədəni hadisələri tədqiqata cəlb etdilər. Məlum oldu ki, bu dövrdə Azərbaycanda mətbuatın, maarifin, mədəniyyətin inkişafında qardaş Türkiyənin çox böyük rolu olub. Azərbaycanın tanınmış jurnalistləri, publisistləri Türkiyənin tanınmış qələm əhli ilə müntəzəm olaraq əlaqələr yaradıb və birgə mübarizə aparıblar.
dövrü mətbuat, ədəbi əlaqələr
Yola saldığımız XX əsrin əvvəlləri də, sonu da Azərbaycanda, onun ətrafında və bütövlükdə dünyada gedən siyasi proseslərin mürəkkəbliyi ilə xa- rakterizə olunur. İctimai şüurda gedən keyfiyyət dəyişmələri siyasi münasibət- lərin və siyasi təşkilatların keyfiyyətcə dəyişməsini tələb edirdi. Bu proses XX əsrin əvvəllərində müstəmləkə zülmü altına düşmüş xalqların həyatında və milli şüurunda oyanışa səbəb oldu. Bu oyanışdan Azərbaycan ziyalıları da bəhrələnmək üçün xalqın azadlığı uğrunda mübarizəyə qalxdılar. Bu mübarizə daha çox mətbuatda, ideoloji sahədə özünü büruzə verdi. Çünki bu dövrdə Azərbaycan ziyalıları jurnalistikanın köməyi ilə romantik maarifçilikdən realist maarifçilik səviyyəsinə yüksəldi. Cəmiyyətdə siyasi maariflənmə prosesinin ba şlanması, demokratik ideyaların yayılması ən çox bu dövr mətbuatının fəaliyyəti ilə bağlıdır. Beləliklə, uzun illərin gərgin siyasi, ədəbi mübarizəsinin nəticəsi olaraq XX əsrin ikinci onilliyində 1918-ci il may ayının 28-də Azərbaycan istiqlaliy- yəti elan oldu. Bu Azərbaycan xalqının tarixində və taleyində mühüm əhəmiyyət kəsb edən hadisə idi. Lakin ölkədəki ağır siyasi-iqtisadi vəziyyət demokratik respublikanı çətin problemlərlə üz-üzə qoydu. Gənc Azərbaycan dövl əti bir tərəfdən beynəlxalq dəstək qazanmaq, dünya dövlətləri tərəfindən 175
tanınmaq, ölkənin siyasi müstəqilliyini möhkəmləndirmək, ərazi bütövlüyünü qoru
maq, digər tərəfdən isə ölkədə iqtisadi-mədəni inkişaf proqramını həyata keçir
mək üçün gərgin fəaliyyət göstərirdi. Rusiya imperiyası başda olmaqla digər ölkələrin də Azərbaycana, onun gənc demokratik dövlətinə münasibəti o qədər də yaxşı deyildı. Demokratik Respublika iqtisadi çətinliklərlə və mürək- kəb beynəlxalq vəziyyətlə üzləşdiyi bir zamanda Azərbaycanı ilk tanıyan və ona hər bir siyasi-iqtisadi, hərbi sahədə yardım edən Türkiyə Respublikası oldu.
Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müasir dövrdə mədəni-iqtisadi, siyasi əlaqələrimizin mövcudluğu bu sahədə varisliyin təcəssümüdür. Türkiyə Azərbaycan respublikaları arasında bu əlaqələr daha da güclənməlidir. Xüsusilə əsası 1918-ci ildən qoyulmuş mədəni əlaqələr, o cümlədən geniş təbliğata malik olan KİV arasındakı münasibətlər daha da ge- nişləndirilməlidir. Çünki “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün jurnalis- tikası özünün inkişaf meylləri və tipoloji xüsusiyyətlərinə görə mühüm mərhələ təşkil edir. 1918-1920-ci illər jurnalistikamızın inkişafı üçün səciyyəvi olan bütün xüsusiyyətləri, demək olar ki, özündə əks etdirir. Həmin mərhələdə ölkə- mizdə mətbuatın inkişafına dəstək olan qüvvələrdən biri də türkiyəli ziyalılar idi” [4, 43]. Ulularımız çox yaxşı deyiblər ki: “İndinin kökü keçmişdədir və keçmiş gələcəyin iynəsidir”. Bu “tarixi keçmişimizi, kökümüzü dəqiq və dürüst öyrənməyin ən mötəbər mənbələrindən biri-zamanın kollektiv yaddaşı hesab edilən mətbuatdır” [3, 23] söyləyən prof. Şirməmməd Hüseynov çox haqlı ola- raq onları “əvəzsiz mənbə” adlandırır. Gənc tədqiqatçı alim Q.Dünyamin qızı “Mətbuat tariximizdən” adlı məqaləsində bu haqda fikirlərini belə qeyd edir: “1918-1920-ci illər Azərbay- can ictimai- siyasi həyatında çox şərəfli və eyni zamanda da təlatümlü bir dövrdür. Bu dövrdə Azərbaycan milli mətbuatı öz səhifələrində əsasən türkçülük ideyalarını təbliğ etməklə oxucularının qəlbinə yol tapdı” [9, 4]. 1918-1920- ci illərdə Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin daha da yaxşı inkişaf etməsində hər iki qardaş olkənin yaradıcı ziyalıları və onların idarə etdiyi mətbuat orqanları çox mühüm rol oynadı. Bu gün çoxillik mətbu irsi- mizin ən şərəfli dövrünü əks etdirən, 1918-1920-ci illər fəaliyyətdə olan, milli ruhlu mətbu orqanlarını zəngin, qiymətli və əvəzsiz mənbə saymaq olar. Ümid edirik ki, tarixçilərimiz, xüsusilə də mətbuat tarixi ilə məşğul olan tədqiqatçı alimlərimiz bu qaranlıq səhifələrin açılmasında və ictimayyətə catdırılmasında öz xeyirxah missiyalarını davam etdirəcəklər. Tariximizin az öyrənilmiş 1918- 1920-
ci illər Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri bu gün daha ətraflı öyrənilməli və tədqiq edilməlidir. Çünki tarixdə olduğu kimi, bu gün də qardaş Türkiyə hökuməti və xalqı Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini və suverenliyini dəstəkləyərək hər an ona qayğı göstərir. Bununla da Mustafa Kamal Atatürkün “Türk gənclərinə” müraciətində söylədiyi: “Türkün dostu türk özüdür” kimi müqəddəs kalamına sadiqliyini bildirir. 176
Bildiyimiz kimi, XX əsrin əvvəllərində türkçülük-turançılıq ideyalarının geniş təbliğində milli mətbuatımız önəmli rol oynamışdır. Bu ideologiyanın türk xalqları arasında təbliğ edilməsi üçün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin liderləri 1918-1920-ci illər ərzində ölkəmizdə bir çox islahatlar həyata kecirmişlər. Hökumət Bakıda ilk olaraq “Türk ocağı” adlı cəmiyyət təşkil edir [4, 134]. Onu da qeyd edək ki, bu ocaq ilk olaraq 1911-ci ildə İstanbulda yaradılır (Bu zaman İstanbulda yaşayan Ə.Hüseynzadə, Ə.Ağaoğlu və M.Ə.Rəsulzadə də “Türk ocağı”nda çalışmışlar). Bakıda da eyni adlı xeyriyyə cəmiyyəti 1918-ci il sentyabrın 24-də yaradıldı. Cəmiyyət öz fəaliyyətində əsasən maaarifin, mədəniyyətin, ədəbi mühitin təbliğinə yer verirdi (heç də təsadüfü deyil ki, 1919-cu ildə Azərbaycanda “Yaşıl qələm” ədəbi birliyi yara- dılarkən “Ədəbi yurd”, Ədəbi gecə”, “Müsəlman ədibləri dərnəyi”, “Nicat” cəmiyyətləri ilə yanaşı “Türk ocağı” cəmiyyəti də ona birləşmiş və birgə fəaliyyət göstərmişlər). Cəmiyyətin təşkil edilməsində dövrün tanınmış yazar- la rından Abdulla Şaiq, Əhməd Cavad və Tağı Nağızadə ilə birlikdə türkiyəli yazar lardan Məmməd Əmin Yurdaqulu, Əhməd Kamal yaxından iştirak etmiş- lər. Dövrü mətbuat bu ocağın məqsəd və məramını öz səhifələrində geniş işıq- landıraraq alqışlayırdı. “İstiqlal”, “Bəsirət”, “İttihad”, “Kaspi”, “Azərbaycan” qəzetlərində cəmiyyətin məqsəd və məramını əks etdirən məqalələr, xəbərlər çap olunurdu . “Azərbaycan” qəzeti 1918-ci il 6 noyabr tarixli 32-ci sayında bu haq
da ətraflı məlumat verirdi. Türk ədibi Rövşən Əşrəf bəyin 1918-ci ildə Ba- kıya gəlməsi münasibətilə şair Ə.Cavadın “Rövşən Əşrəf bəy” adlı məqaləsin- də Türk-Azəri ədəbi əlaqələrini daha da inkişaf etdirmək zərurətindən bəhs olu- nur: “Osmanlı türkünü tanımaq bizə bir ehtiyacdır. Yazıq ki, onlar kəndini bizə tanıtmaq üçün pək ağır davranırlar və bizi tanımaq üçün gec hərəkət ediyorlar” [7, 4].
Çox qısa bir vaxtda ocaq öz fəaliyyəti ilə cəmiyyətin diqqətini cəlb etdi. Belə ki, Azərbaycanda türk xalqlarının milli ruhda tərbiyyəsinə, elmi, ictimai və mədəni tərəqqisinə nail olmaq məqsədilə bir çox xeyriyyə işləri həyata keçirmişdir. Əsasən milli ruhlu və milli ideyaların təbliği üçün həyata keçirilən bu xeyriyyə tədbirləri “Türk gəncliyi” adlanırdı. Burada türk xalqlarının musiqisinə, ədəbiyyatına, mədəniyyətinə, adət-ənənəsinə geniş yer verilirdi. “Azərbaycanın müstəqilliyi”, “Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı”, “Milli birlik”, “ Türk qadınının vəfası”, “Turan dünyası” və s. mövzuda tamaşalar, “Türkün bir liyi”, “Atəşgah”, “Şərq salonları” kimi sərgilər nümayiş etdirilirdi. Azərbay- can hökumətinin üzvləri, tanınmış jurnalistlər, publisistlər və digər siyasi xadim
ləri həmin tədbirlərin həyata keçirilməsində yaxından kömək etməklə yanaşı, həm də daimi iştirakçıları idilər. Ona görə də, bu tədbirlərin həyata keçirilməsində və təbliğində o dövrün milli ruhlu mətbuatı aparıcı rol oyna- yırdı. Bu məqsədlə mətbuatda “Türk dünyası”, “Türk şərqiləri”, “Türk duy- ğuları”, “Türkün dərdi” kimi rublikalar daimi olaraq fəaliyyət göstərirdi. Yuxarıda da qeyd etdik ki, bu mətbu orqanları arasında “Azərbaycan” qəzeti daha çox fərqlənirdi. Qəzetdə “Türk əsgəri” adlı ayrıca guşə var idi ki,
177
burada türk əsgərinin döyüş rəşadətindən, vətənpərvərliyindən, cəngavərliyin- dən bəhs edən poetiq duyğular intensiv şəkildə verilirdi. Əhməd Cavadın “Qardaş”, Abdulla Şaiqin “Vətənin yanıq səsi”, Gəncəli Davudun “Əsgər şeir- ləri”, “Azərbaycan ordusu”, “Bir əsgərin dilindən”, Ümid Gəncəlinin “Azər- baycan vətən şərqisi”, Əli Yusifin “Əsgər qardaşlarıma”, “Əsgər anasına”, Ümgülsüm Seyidzadənin “Bir mayis günündə” əsərlərində milli istiqlalın qorunub saxlanmasında türk qardaşlarımızın xeyirxahlığı vəsf edilirdi. 1919-
cu ildə Gəncədə fəaliyyətə başlayan “Türk mütəllimlər cəmiy- yəti”nin orqanı olan “Əfkari-mütəllimin” jurnalında türkiyəli yazarların da imzaları ilə rastlaşdıq. Onlar gənc respublikanın ideyalarını hər sahədə dəstək- lədiklərini və onlara yardımcı olmalarını dönə-dönə məqalə və yazılarında qeyd edirdilər. 1919-cu
ildə Bakıda yayımlanan “Tamaşa” adlı qəzet də oxucuların sevimli mətbu orqanlarından biri idi. Lakin bu qəzet Bakıda deyil, Türkiyədə çap olunaraq gətirilirdi (Azərbaycanlı müəlliflərin yazıları burada hazırlanaraq çap üçün oraya aparılırdı). Qəzetin əməkdaşları həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda tanınmış jurnalistlər və publisistlər idi. “Tamaşa” qəzeti həmin dövrdə çap olunan mətbuat orqanlarından fərqli olaraq heç bir siyasi ideologi- ya nı dəstəkləmirdi. Yalnız Türkiyə və Azərbaycan musiqisindən, ədəbiyyatın- dan, teatrının inkişafından bəhs olunan yazılar verirdi. Burada teatr tamaşaları haqqında yazılan resenziyalar üstünlük təşkil edirdi. Bu zaman ölkəmizdə də Türkiyədən gəlmiş bir neçə jurnalist, publisist, şair və ədib müxtəlif mətbuat orqanlarında, cəmiyyətlərdə çalışırdılar. Onlar- dan dövrü mətbuatda daha çox Ürfan Qaraosmanın, Əhməd Kamalın, Əli Kamilin, Məmməd Əmin Yurdaqulunun, Tofiq Fikrətin, Rövşən Əhmədin im- za ları ilə rastlaşırdıq. Onların dəsdəyi ilə mətbuatda türk mədəni inteqrasiyası- nın təşkili məqsədilə keçirilən tədbirlər, xeyriyyə gecələri bu işin inkişafına daha da təkan verirdi. Onu da qeyd edək ki, o zaman Azərbaycan teatr səhnəsinin də zənginləş- məsində türkiyəli yazarların rolu olmuşdur. Bu haqda məlumat almaq üçün yenə “Azərbaycan” qəzetinə diqqət yetirək. Qəzet yazırdı: “Səhnəmiz teatro əsərlərindən xeyli kasıb və yoxsul olduğunu nəzərə almaqla, yazıb möhtərəm cəmaətdən və səhnə həvəskarlarından xahiş edirik ki, hər kəsdə Türkiyə ya- zıçlarının əsəri və İstanbul təbii teatro kitabı varsa, tamaşaya qoymaq üçün aşağıdakı ünvan ilə müdriyyətimizə təşrif gətirib şərti məlum etməklə səhnə- mizə müavinət bulunsun” [6, 3]. Qəzetin bu müraciətindən sonra 1918-ci il oktyabrın 26-da “Hacıbəyli qardaşları” truppasının ilk tamaşalarından biri türkiyəli yazar Şəmsəddinbəy Saminin “Kaveyi- ahəngər” əsəri oldu. Tamaşanın uğurlu taleyi haqqında dövrü mətbuatda maraqlı resenziyalar çap edilmişdir. 1919-cu il avqustun 22- də “Türk aktyorlar ittifaqı” ilə “Hacıbəyli qar- daşları” müdriyyətinin birgə iclası keçirildi. İclasda Azərbaycanda səhnə problemləri müzakirə edilmiş, sənətçilər yetişdirmək məqsədilə dörd şöbədən
178
ibarət “Bədaye kurs” təsis edilməsi qərara alınmış və Türkiyədən kursda dərs demək üçün müəllimlər dəvət edilmişdir” [8, 3]. Əslində Türkiyədən dəvət edilmiş müəllimlər yalnız bu kurslarda deyil müxtəlif məktəblərdə də tədrisin inkişafı üçün əllərindən gələni əsirgəməmişlər. Yarandığı gündən cəmi 3 ay sonra gənc respublika hökuməti daxili iqtisadi- siyasi vəziyyətin çətinlikləri sahəsində yoxsul büdcə hesabına tədris müəssələrinin maadi-texniki bazasını möhkəmləndirmək üçün xeyli vəsait ayırmışdır. 1918-ci il avqustun 28-də hökumətin və Parlamentin milli təhsil konsepsiyasını həyata keçirmək üçün Türkiyəyə nümayəndə göndərildi və oradan respublikamızın tədris müəssisələrində dərs demək üçün 50-yə qədər müəllim dəvət edildi. Bu dəvətdən az sonra onlar məktəblərimizdə fəaliyyətə başladılar və bunun böyük əhəmiyyəti haqqında dövrün tanınmış publisistlərin- dən Üzeyir Hacıbəylinin, Hacı İbrahim Qasımovun, Mirzə Bala Məhəmməd- zadənin, Səməd Mənsurun, Əliabbas Müznibin məqalələrində ətraflı məlumat verilirdi. Müəllimlərin ölkəmizə dəvət edilməsi ilə yanaşı gənc respublika qardaş ölkəyə 100-ə yaxın müxtəlif ixtisaslara yiyələnmək üçün tələbə göndərməyi qərara alır. Bu haqda M.Ə.Rəsulzadə yazırdı: “Azərbaycan gəncliyini elm və texnika əsrinə hazırlamaq üçün 100-ə yaxın tələbənin müxtəlif texniki sahələrdə təhsil alması üçün İstanbula yollanması qərara alınmışdır” [5, 43]. A rxiv materialları və dövrü mətbuatla tanışlıq bir daha əmin edir ki, o zaman Türkiyənin Azərbaycana hər sahədə yardımı və qayğısı olub. İstər ölkəmizdə mətbuatın, istərsə də ədəbi-mədəni mühitin inkişafında türkiyəli ziyalıların əməyi hər an hiss olunur. Bütün bunlarla yanaşı 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan xalqının tale yüklü məsələlərində də Türkiyənin qayğısı və sayğısı daha önəmli olub. 1918-ci ildə Bakının qurtuluşu, milli ordunun yaranması, dövlətin beynəlxalq aləmdə tanınması kimi ağır və çətin məsələlərin həlli üçün xalqımız bu gün də Türkiyənin xeyirxahlığını unutmayıb. Millətin, demokratik dövlətin taleyi həll olunan bir vaxtda qardaş Türkiyə Silahlı Qüvvələri Azərbaycana xilaskar əlini uzatdı. Bu ordu Azərbaycana “1918-ci ilin iyunun 4- də “Osmanlı imperatorluğu hökuməti ilə Azərbaycan Respublikası arasındakı dostluq müqaviləsi”nin [2, 50] imzalanması prosesindən sonra gəldi. Azərbaycana hərbi sursatla gələn ordu haqqında o zaman Hüseyn Bay- kara “Türkiyənin Azərbaycana hərbi yardımı” adlı məqaləsində bu yardımın “110 zabit, 2763 əsgər, 668 heyvan, 2092 tüfəng, 16 dəzgahlı pulemyot, 4 güclü dağ topu”ndan ibarət olmasını bəyan edirdi [1, 145]. 1918-ci ilin 15 sentyabr günü Bakının qurtuluşu kimi tarixə düşdü. Azərbaycanda çap olunan milli-ruhlu mətbuat bu şad xəbəri çox böyük sevinclə qarşıladı və öz səhifələrində bəyan etdi. “Azərbaycan”, “İstiqlal”, “Bəsirət” qəzetləri bu münasibətlə xüsusi nömrələr buraxdılar. Həmin xüsusi buraxılışlarda Türkiyə əsgərlərinin, zabitlərinin rəşadətli döyüş qabiliyyətlərini vəsf edən onlarla məqalələr, şeirlər, poemalar çap olundu. Ə.Cavadın, H.Cavi- din, Ümmu gülsüm xanımın, C.Cabbarlının, M.Hadinin, A.Şaiqin, A.Səhhətin 179
şeirləri, M.Ə.Rəsulzadənin, M.B.Məhəmmədzadənin, Ü.Hacıbəylinin, C.Hacı- bəylinin, F.Ağazadənin, Ş.Əfəndizadənin publisistik məqalələrində bu böyük şadyanalıq üçün iftixarla Türk ordusuna xalq adından minnətdarlıq edirdilər. Dövrün tanınmış publisisti Üzeyir Hacıbəyli “Azərbaycan” qəzetində yazırdı: “Qədir bilən Azərbaycan xalqı türk silahlı qüvvələrinin öz doğma qardaşları ilə birgə Bakını azad etmək uğrunda göstərdiyi qəhrəmanlığı heç bir zaman yaddan çıxarmayacaq” [6, 4]. Deməli hər sahədə olduğu kimi ordu quruculuğunda da Türkiyə o zaman Osmanlı dövləti Azərbaycandan yardımını əsirgəmədi. Ölkədə milli nizami ordu yaratmaq, ordunu milli zabit kadrları ilə təmin etmək üçün hərbi təhsil müəssələrinin yaradılması məqsədilə 1918-ci ilin iyun ayında Gəncədə hərbi məktəb yaradıldı. Burada hərbi kadırların hazırlanması üçün Azərbaycana türk zabitləri dəvət olundu. Azərbaycan Demokratik Respublikasının ordu quruculuğu siyasətində milli hiss, milli birlik, milli iftixar, vətənə, torpağa, bağlılıq duyumu əsas prin- sip
lərdən biri idi ki, dövrü mətbuat da bunu geniş şəkildə təbliğ edirdi. Unutmayaq ki, bir əsrdən çoxdur ki, Azərbaycanın uzaqgörən, dünyagö- rü şlü qələm və kalam sahibləri, xalqımızın ictimai-siyasi hadisələrinin tarixi haq qında çox dəyərli fikirlər söyləmiş, məsləhətlər vermişlər. Azərbaycan xalqı isə uzun illər bu mənəvi xəzinədən xəbərsiz qalmışdır. Çünki sovet dövründə qanı-qanımızdan, canı-canımızdan olan Türkiyə dövləti bizə düşmən kimi təbliğ edilmişdir. Nəticədə xalq uzun illər öz dostunu-düşmənini tanımamış və soy-
kökündən, kecmişindən, dünənindən uzaq düşmüşdür. Burada yenə də Azərbaycan mətbuatının görkəmli tədqiqatçısı prof. Ş.Hüseynovun sözlərini xatırlatmaq yerinə düşərdi. O, yazır ki: “Düşmənini tanımayan, öz torpağını və ulusunu qorumağa hazırlaşmayan ölkə məhvə məhkumdur” [3, 103]. Bu aksiomadır. Bu fəlakətdən xalqımızı qurtarmaq üçün tariximizi, kecmişimizi, dos
tumuzu və düşmənimizi tanımağın vaxtı catıb. Gənc nəsil bundan mütləq hali olmalıdır. Bunun üçün mütəmadi olaraq Azərbaycan və Türkiyə mətbuatı tari xinin tədqiqatçıları elmi əsərlər, məqalələr yazaraq ictimaiyyəti bilgiləndir- məlidirlər.
1.
ərbaycan İstiqlal Mübarizəsi Tarixi. Bakı: Azərnəşr, 1992, 276 s. 2.
Əhmədov Hikmət. Azərbaycan demokratik Respublikası Hökumətinin milli ziyalı kadrlarının hazırlanması sahəsində fəaliyyəti (1918-1920-ci illər). Bakı: Elm və təhsil, 2010, 166 s. 3.
Hüseynov Şirməmməd. Milli haqq və ədalət axtarışında. Bakı: Adiloğlu, 2004, 418 s. 4.
Quliyeva Q ərənfil. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan mətbuatı (1918-1920-ci illər) Bakı: Elm, 2011, 216 s. 5.
R əsulzadə Məhəmməd Əmin. Azərbaycan Cümhuriyyəti. Bakı: Elm, 1990, 111 s. Qəzetlər 6.
“Az ərbaycan” qəzeti, 1918, 5 oktyabr 180
7.
“Az ərbaycan” qəzeti, 1918, 6 noyabr 8.
“Az ərbaycan” qəzeti, 1919, 3 sentyabr 9.
ərbaycan” qəzeti, 1998, 29 mart
АЗЕРБАЙДЖАНА (1918-1920гг.) З.А.МИРЗОЕВА РЕЗЮМЕ
В советский период братская Турция преподносилась нам как враждебная страна. Начиная с 90-х годов ХХ века, с восстановлением независимости также как и в других областях пролился свет на законы о печати. Исследователи печати Азербайджана смогли привлечь к анализу политические, общественные, культурные и литературные события, происходившие в 1918-1920гг. Стало ясно, что в этот период в развитии печати, культу- ры, просвещения Азербайджана братская Турция сыграла большую роль. Известные журналисты и публицисты Азербайджана налаживали творческие связи с видными дея- телями печати Турции и вели совместную борьбу.
современные исследования, периодическая печать, литературные связи
During the Soviet Union our beloved neighbour Turkey was presented to us an enemy country. Since 1990, after regaining our independence some problems of press were lightened again. The investigators of Azerbaijani press began to investigate political and public, literary and cultural problems of the events of 1918-1920. It appeared that Turkey had prominent roles in the development of press, enlightenment and culture in Azerbaijan those years. The famous Azerbaijani journalists, publicists created new links with Turkish writers and poets and always struggled together for their aims. Key words: Turkish writers, Turkish ideology, contrary, propagate, in contemporary investigations, periodical, literary links Yüklə 232,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|