Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №2 Humanitar elml
Yüklə 82,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözl ər
- ГРЕЧЕСКИЕ КОЛОНИИ И ДЕВИЧЬЯ БАШНЯ В РИЗЕ А.А.МЕХТИЕВА РЕЗЮМЕ
- THE GREEK COLONIES AND MAIDEN TOWER OF RIZE A.A.MEHDIYEVA SUMMARY
| 133
BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ №2 Humanitar elml ər seriyası 2013
UOT 94(3) YUNAN MƏSKƏNLƏRİ VƏ RİZƏ QIZ QALASI A. Ə.MEHDİYEVA Az ərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ayten-69@mail.ru Q ədim zamanlardan müxtəlif tarixi abidələrlə zəngin olan Türkiyə ərazisində yerləşən Riz ənin Pazar mərkəzindəki Qız qalası xüsusilə fərqlənir. Quru ilə tədricən əlaqəni itirən kiçik bir yarımadada inşa olunan bu qala qədim ilahələrə həsr edilmişdir. Lakin ideologiyalar və dinl ərin dəyişməsi Qız qalasının xarakteri və mahiyyətinin bütünlüklə dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Açar sözl ər: Milet, Delfa orakulu, yunan məskənləri, Qara dəniz sahilləri, Qız qalası, Batum
Q ədim “yunan möcüzəsi” hesab olunan Böyük yunan kolonizasiyası (e.ə. VIII-VI əsrlər) yunanlar və digər xalqların tarixində mühüm rol oynamışdı. Bu prosesd ə yunanlar Egey dənizi hövzəsindən başlayaraq Aralıq və Qara dəniz sahill ərində ümumi əhalisi 1,5-2 milyon nəfər olan yüzlərlə koloniyanın (apoykiya) əsasını qoymuşdular. Bir neçə istiqamətdə aparılan məskunlaşma prosesind ə şimal-şərq istiqamətində baş verən hadisələr, xüsusilə fərqlənmişdi. Bu zaman varlı yunan şəhəri Milet aparıcı rol oynamışdı. Milet məskunlaşma prosesind ə 80 [1, 77], 90 [2, 42] və hətta 100-dən artıq [3, 96-97] məntəqə və kolo
niyanın əsasını qoymuşdu. Miletin kolonizasiya prosesində fəal iştirakı onunla izah edilir ki, bu prosesd ə iştirak edənlərin tərkibində yalnız Milet v ətəndaşları deyil, həmçinin Milet koloniyalarının əsasının qoyulmasını özləri üçün əlverişli sayan digər yunan şəhərlərinin əhalisi də iştirak edirdi [3, 99]. Bir çox Qara d əniz sahili şəhərlərinin Miletin koloniyası olması iqtisadiyyat, siyasi quruluş, sosial struktur və mədəniyyətdə oxşar cəhətləri formalaşdır- mışdı. Bu prosesi doğuran səbəbləri araşdıran ingilis tədqiqatçısı Obri Qvinn antik mü əllif Fukididin (I,10,2) məlumatına əsaslanaraq göstərirdi ki, ilk ioniyalı kolonistlər Miletdən çıxdıqları zaman Yunanıstanda hələ şəhərlər yox idi,
əhalinin əksəriyyəti kəndlərdə yaşayırdı, ölkənin iqtisadi həyatında ticarət v ə sənətkarlıq aparıcı rola malik deyildi. E.ə.VIII əsrdə salınan koloniyaların tarixini öyr ənən müəllifə görə, məhz erkən koloniyalar və onların metropoliya- ları arasında ticarət əlaqələri sonrakı ticarət əlaqələrinin yaranmasına səbəb
134
olmuşdu. Fikrini sübut etmək üçün o, Milet və Sinop arasında münasibətlərə müraci
ət etmişdi. Belə ki, koloniyanın əsasının qoyulduğu zaman Milet ticarət m ərkəzi kimi yenicə formalaşmağa başlayırdı [4, 12]. Dövrünün gözəl şəhərlə- rind ən olan Sinopun əsasını qoyan miletli dənizçilər bu şəhərdə tamamilə möhk əmləndikdən sonra Qara dənizin müxtəlif sahillərini mənimsəmək üçün buraya kolonistl ər göndərməyə başladılar [5, 3]. Bu yolla öz koloniyaları ilə t əmasda olan Sinop və onun formalaşdırdığı sistemə qoşulan Amis qədim dövr- d ə yaxşı tanınan, müxtəlif metallarla zəngin olan rayonları mənimsəyir və Qara d əniz bazarlarına müxtəlif məhsullar ixrac edirdi. İri istehsal və tranzit ticar ət mərkəzləri kimi bu şəhərlər Şərqi Aralıq dənizi sahili dövlətlər, Ön Asi- ya, Misir, Kiçik Asiya, C ənubi Qafqaz, Egey dənizi adaları, Balkan yarımadası v ə Pont ölkələri ilə əlaqə saxlayırdı. Bu prosesl ərdə yenilikləri müsbət qarşılayan, təşəbbüskarlığı baxımın- dan f ərqlənən İoniya sivilizasiyasının Şərqlə Avropa arasında aralıq mövqe tutması müxtəlif tikililərdə, şəhər planlarında, hətta dini-mənəvi dəyərlərdə öz əksini tapmışdı. Bunu əsas götürən R.Y.Vipper göstərirdi ki, kolonizasiya prosesi olmasaydı, Yunanıstan tarixi olmazdı [4, 3]. E.ə.V-IV əsrlərdə Qara də- niz sahili polisl əri Egey mərkəzləri olan Milet, Afina və Samosun nüfuz dairəsi- n ə daxil idi [6, 3]. Digər yunanlara nisbətən Şərqə yaxın olan ioniyalılar coğrafi bilikl ərə əsaslanaraq Qərbi Avropadan çıxan ilk məskunlara çevrildilər. Xarici oxşarlığa əsaslanan, yunan memarlığında daha çox təkrarlanan Şərq təsiri Herodotun bu t əsirə öz heyranlığını bildirməsinə səbəb olmuşdu [7, 78-79].
Yunan şəhər-dövlətləri koloniyaların yerini müəyyən edərkən dövrünün böyük nüfuz sahibi Delfada yerl əşən Apollon orakuluna müraciət edirdi. Xəri- t ədə yunan məskənlərinin yerləşmə qanunauyğunluqlarına diqqət yetirdikdə, Delfa orakullarının bilik və zəkasının yüksək səviyyədə olması barədə təsəvvür yaranır: bu proses olduqca planauyğun və hərtərəfli düşünülmüş şəkildə aparıl- mışdı [2, 39]. Antik dövrd ə gələcəyi görmə formalarından biri kahin-orakulun allahın adından xəbər verməsi sayılırdı. Geniş mənada xəbərin verildiyi yer və ya mət- nin özü d ə orakul kimi qəbul edilə bilərdi. Delfa pifiyası istisna olmaqla, qədim orakullar kişilərdən seçilirdi. Orakullar Yunanıstana Qədim Şərq ölkələrindən g əlmişdilər. Onlardan ən qədimi Meroe (Misir) orakulu hesab olunurdu. Mero- ed ən sonra Fiv (Misir) və Ammonlu Zevsin (Liviya) orakulu gəlirdi [8]. Yuna- nıstanda Dodon, Delfa orakulları böyük nüfuz sahibi sayılırdı. Herodota görə, Elladanın ən qədim orakulu Dodon şəhərində (Epir) olmuşdu (I 46; II 52, 55, 57) [9, 27, 128-129]. Güman ki, o, yunanlar Elladaya g ələnə qədər yaranmışdı. Yunanlar onu Torpaq ilah əsi Geya ilə bağlamışdılar. Ən qədim orakullar xto- nik ibad ətlə bağlı idi. Elida, Piza və Kritdə Zevs orakulları, Kolofon yaxınlığın- da v ə Delosda Apollon orakulları fəaliyyət göstərirdilər. Yunan allahları arasın- da Şərq panteonundan götürülən allahların özünəməxsus yeri olmuşdur. Bunlardan Afrodita v ə Apollonu xüsusi qeyd etmək lazımdır [10, 106]. Miletdə yerl
əşən Branxid orakulu həm Apollon, həm də Artemida ilə bağlı idi. Orakula 135
sivillalara (xüsusil ə Eritreya və İtaliyada Kumey) aid kəlamlar da daxil idi. Ellinizm dövründ ə yunan dünyasının sərhədlərində yerləşən sivillalar orakul- larla r əqabət aparırdılar [11]. Qeyd etdiyimiz kimi, Böyük yunan kolonizasiyası dövründə yunanların f əal xarici siyasəti mədəni əlaqələr və dini təsəvvürlərin yerli inamlar əsasında gen işlənməsinə və yeni allahların yaranmasına səbəb olurdu. Çoxsaylı şəhər- dövl ətlərə parçalanan Yunanıstanda vahid panteonun olmaması, hər bir polisin öz mifl əri və allahlar iyerarxiyasının olması ilə yunan mifoloji sistemi mürək- k əb xarakter alırdı. Eyni zamanda şəhərlərin Delfa, Delos və b. dini mərkəz- l ərlə siyasi ittifaqı vahid allahlar panteonunun yaranması, oxşar mifoloji süjet- l ərin formalaşması və s. şərait yaradırdı. Belə dini-mifoloji qaydaların əsas götürüldüyü Yunanıstanda Zevsin iradəsini insanlara çatdıran Apollonun adı ilə bağlı çoxsaylı orakullar var idi. Onların arasında xüsusi fərqlənən Delfada yer- l əşən Apollon orakulu ilə Oykumenanın hər yerindən gələn insanlar məsləhət- l əşirdilər. Antik dövrd ə çox tanınan orakul dünyanın omfalı (mərkəzi) hesab olunan Delfada yerl əşirdi. Burada işıq (günəş) allahı Apollon ilan Pifona qalib gələrək özünün orakulunu yerl əşdirmişdi. Orakulların qeyri-adiliyi onların qapı kimi q əbul olunmasında idi [11]. Pifiya adlanan kahinələr məbədin yerləşdiyi ərazidən çıxan qazlarla nəfəs alaraq trans vəziyyətinə düşdükdə onun dedikləri əsasında qoyulan problemin mümkün həlli yolları barədə “məlumat verilirdi”. Bu hadis ələrin həqiqətə uyğunluğu haqqında birmənalı nəticə çıxarmaq çətinlik yaradır. Belə ki, orakulların mühakimələrinin arxasında kifayət qədər real hadi- s ələr dayanırdı. Onlar yalnız gələcəyi “açmır”, müdrik nəticələr çıxara bilmə- dikl əri zaman allahların adından insanları idarə edirdilər. Hakimiyyət nüma- y əndələri dövlət işlərini idarə edə bilmədikdə orakulların xidmətindən istifadə edirdil ər. Ona görə yunan tarixində orakullar siyasi institutlar kimi fəaliyyət göst ərirdilər. Böyük yunan kolonizasiyası dövründə yunanlarda mədəni əlaqələrin və dini t
əsəvvürlərin genişlənməsi ilə yanaşı ümumi allahların yaranması baş verirdi [10, 106-107]. Buna baxmayaraq, yunan mifoloji-dini sistemi Q ədim Yunanıstanda vahid panteonun olmaması, hər bir şəhər-dövlətin öz mif və allahlar sistemini yaratması vəziyyəti daha da gərginləşdirirdi. Yalnız şəhərlə- rin dini-ibad ət mərkəzləri ilə (Delfa, Delos və b.) siyasi ittifaqları vəziyyəti də- yi şirdi. Mühüm işlərə başlamazdan əvvəl yunan şəhər-dövlətləri başçıları və çarların məsləhətləşdikləri orakullar siyasi baxımdan pərakəndə halda yaşayan yu nanlarda milli birlik şüurunun qorunub saxlanılması və ümumyunan tədbirlə- rinin keçirilm əsində mühüm rol oynayır, kənd təsərrüfatını himayə edir, yeni torpaqların tutulmasına rəhbərlik edirdilər. Bu mürəkkəb sistem Yunanıstan və onun koloniyalarında özünəməxsus kahinlər sisteminin yaranmasına səbəb oldu. Yunanlar allahlar al əmi ilə insanlar arasında əlaqə yaradan, ibadət edən, qurbanverm ə və digər adətləri həyata keçirənləri kahin adlandırırdılar. Lakin Yunanıstanda kahinlər, Şərq ölkələrindəki kimi, ayrıca bir təbəqə kimi forma-
136
laşmadı. Cəmiyyətdə kahinlərə hörmətlə yanaşılır, onların müəyyən cins, yaş, m ənşəyi və yüksək mənəvi keyfiyyətlərin daşıyıcısı olması, müəyyən hərəkət- l ərdən çəkinməsi tələb edilsə də, kahinlik ömürlük deyildi, xüsusi hazırlıq tələb etmirdi, qeyri-adi bilikl ərə sahiblik vacib sayılmırdı [8, 219]. Kahinlər ibadətlə bağlı məsələlərdən baş çıxarmalı idi. Bu isə adi vətəndaşların da kahin vəzifə- sini yerin ə yetirməsinə şərait yaradırdı. Bel
ə dəyərlərin daşıyıcıları olan yunanlar artıq e.ə. II minilliyin sonundan Qafqazın Qara dəniz sahillərinə müxtəlif xarakterli səfərlər təşkil edirdilər. “Prometey” v ə “Arqonavtlar” adlı qədim yunan əsatirlərində e.ə. II minilliyin sonu- I minilliyin əvvəlində Qafqazın Qara dəniz sahillərində yerləşən ölk ələrin yunanlarla əlaqələri haqqında kifayət qədər məlumatlara rast gəlinir [12, 80]. Bu prosesd ə fərqlənən miletlilər e.ə. VIII əsrdə Atina (Pazar) yeri adı veril ən ərazinin mövqeyini yüksək qiymətləndirərək, Qafqazın Qara dəniz sahill ərində fəaliyyətlərini davam etdirmək məqsədilə onu mərkəz koloniyası şəklinə salmış [13] və e.ə.VI əsrdə Fasis (Poti) və Dioskuria (Suxumi) koloni- ya larının əsasını qoymuşdular. Müasir dövrd ə Türkiyə dövlətinin ərazisinə daxil olan bu torpaqlarda müxt əlif xalqlar yaşamış və burada çoxsaylı abidələr yaratmışdılar. Həmin abid ələrin bəzisi zamanın sınağına tab gətirmiş və dövrümüzə gəlib çatmışdır. Bu abid ələr arasında Qara dəniz sahillərində yerləşən Pazar ilçə ( inzibati böl- gü) m ərkəzindəki Rizə Qız qalasının özünəməxsus yeri vardır. Rizə Qız qalası- nın xarakterik cəhətlərindən biri onun dənizin içində, quru ilə əlaqəsi olmayan qaya parçası üzərində inşa edilməsidir. Qız qalalarının coğrafi mövqeyinə əsasən qruplaşdırılması aparılarkən onların bir qisminin dəniz və göllərdə, çay ətrafında inşa edilməsi faktı ilə üzl əşirik. Bu tip Qız qalalarına İstanbul boğazları, Beyşehir gölü, Çandarlı, Silifk ə yaxınlığı, Ceyhun çayı sahili və Rizənin Pazar ilçə mərkəzində rast g əlinir [14, 962]. T.Baykara bununla əlaqədar olaraq Qız və xatun adları ilə bağlı olan və dünyanın bir sıra yerlərində rastlanan adaların adını çəkir. Bunlardan Apolyont gölünd ə ( Bursa) və Budapeştdə Tuna üzərində Qız qala- la rı, İzmir gölündə Xatun adası və s. göstərmək olar (14, 964). Azərbaycanda da xatun- xatın adı ilə bağlı yer adları çoxdur: Xatunbəyli (Ağdərə), Xatıncan (Tovuz), Xatınbulaq (Füzuli) və b. Xatun sözü kat – un sözlərinin birləşməsin- d ən yaranmışdır. “Un” qədim və müasir türk dillərində sifət düzəldən şəkilçi- dir. Kat-katta sözü is ə, güman ki, tarixən odla bağlı olub, “od yiyəsi”, “ocaq sa- hibi” m əzmununu bildirirdi [15, 134]. Tədqiqatçı Y.M.Murzayev xatın sözü- nün q ədim türk dilində “çay” mənasını daşıdığını, sonrakı dövrdə isə bu məna- nın unudulduğunu göstərmişdi [16, 190-192]. Beləliklə, xatun sözü Mahmud Kaşğarinin göstərdiyi kimi, “xan arvadı” mənasını daşımazdan əvvəl “od yiyə- si”, “ocaq sahibi” v ə “göl, çay” mənasını bildirən bu söz “hökmdara məx- sus”,“hökmdara xas” kimi m ənalarda işlənmiş və tədricən qadınlıq məzmunu k əsb etmişdi. Bu da qədim dünyagörüşünə əsaslanırdı. Belə qız və qadın adları il ə bağlı abidələrə müxtəlif qədim və müasir şəhərlərin ətrafında rast gəlinir. 137
M əhz bu qədim ideyaların daşıyıcısı olan Qız qalasından fərqli olaraq, Riz ə ərazisindəki qalaların əksəriyyəti müdafiə xarakteri daşıyan tikililərdir. Onlardan Riz ə qalası böyük əhəmiyyətə malik olmuşdu. İnşa tarixi dəqiq bilinm əyən bu qala VI əsrdə yenilənmiş, XIII əsrdə Trabzon dövləti dövründə son şəklini almışdır. İç qala və əhalinin yaşadığı hissə olmaqla 2 hissəyə ayrı- lan bu qalaya b ənzər tikililər Şərqi Qara dəniz hövzəsində Trabzon və Giresun qalalarıdır [17]. Rizənin sərhədlərində inşa olunan qalalar strateji nöqtələrdə yerl əşdirilmişdi. Bu qalalar ərazini qorumaq, əlaqə saxlamaq, kifayət qədər əsgəri qüvvələri yerləşdirmək üçün inşa edilmişdi. Onlardan Bozuk qala və Pazar ilç əsi Yücəhisar kəndindəki Cihr qala nisbətən kiçik ölçülü olub, gözətçi qüll
ələrinə malik idi. Pazar ilçəsində kiçik bir ada üzərində qurulan Qız qalası bu qalalardan qüll əsinin olmaması ilə fərqlənmişdi. Qız qalası Pazar (Atina) ilçə mərkəzinin qərbində kiçik bir yarımada üzə- rind ə qurulmuşdur. Qayalıq əsası üzərində qurulan bu qalanın quru ilə əlaqəsi k əsilmişdir. Təxminən 7x7 metr həcmində olan bu qalanın qapısı qərbə tərəf açılır. Qalanın cənub divarları yıxılmışdır. Uçmamış divarlarda mağzal pən- c ərələri və yuvarlaq kəmərli üst qat pəncərələri qalmaqdadır. Qalanın inşa tari- xinin araşdırılması bu ərazinin coğrafi mövqeyi, tarixi inkişafı və s. kimi faktor- ların araşdırılması zərurətini ortaya çıxarmışdı. Bu regionun özünəməxsus coğrafi şəraiti burada salınan yunan şəhərlərinin inkişafına ciddi təsir göstərmişdi. H ələ antik müəllifi Flavi Arian (95-175) bu ərazinin Atina adlandırılma- sı, yunan ilahəsi məbədinin burada yerləşməsi nəticəsində onun Atina adlan- dırılmasını bildirmişdi. Müəllif öz dövründə Atinada yerləşən qalanın əhəmiy- y əti məsələsinə də toxunmuş, qalanın müdafiə məqsədi daşımadığını, yalnız g əmilərin küləkdən qorunduğu bir məkan olmasını göstərmişdi [12]. Türk mü əllifi Kemal Karadənizli isə Atinanı qədim mədəniyyət mərkəzi Petra ilə əlaqələndirmişdi [12]. Bizans v ə Trabzon imperiyalarının tərkibində olan Atina müxtəlif Qafqaz xalqlarının lazlar-mergellər, abxazlar və gürcülərin hücumlarına məruz qalmış, 1461-ci ildə Osmanlı imperiyasının torpaqlarına çevrilmişdi. 1854-cü ild
ən bələdiyyəyə çevrilən Atina 1864-1877-ci illərdə Batum sancağına bağlı t ək ilçə olmuşdu. 1877-ci il Osmanlı-Rusiya müharibəsindən sonra Batum ruslara keçmiş, bu ərazilər isə ayrılaraq əvvəl Goruh, daha sonra Rizə ilinə verilmişdi. 1915-ci ildə Rusiya imperiyası tərəfindən tutulan bu torpaqlar 1918- ci ilin martında yenidən türklərə qaytarılmışdı. 1928-ci ildə ilçənin Atina adı r əsmi olaraq Pazarla əvəzlənmişdi [12]. Bel əliklə, Atina (Pazar) adlı yerdə Qız qalası kimi bir abidənin mövcud- lu ğu yunan kolonizasiyası prosesində yunanların miqrasiya etdikləri ərazilərə yalnız iqtisadi, siyasi, sosial deyil, həmçinin mifoloji və dini inamlarını gətir- m əsi ilə bağlı idi. Dini ritualların həyata keçirilməsində çətinliklərin yaradılma- ma sı, yeni məskənsalma prosesində yunanların öz şəhərlərində üstünlük təşkil ed ən dini inamlarını və müvafiq ibadətlərini ön plana keçirməsi, yunan kolonizasiyası prosesinə Delfa orakulunun rəhbərlik etməsi Afina, Apollon, 138
Artemida v ə s. allah və ilahələrə səcdəgah və məbədlərin yaradılması zərurətini ortaya çıxarırdı. Yerləşdiyi ərazinin belə yunan ilahəsinin adını daşıdığı bu qala q ədim inamlara əsasən toxunulmazlıq simvolu kimi adi insanların toxuna bilm ədiyi yerdə - dənizdə inşa edilməli idi. Bu baxımdan yanaşdıqda Afina ilah əsinin şərəfinə inşa olunan qalanın coğrafi mövqeyi və yerləşdiyi ərazi bu t ələblərə tamamilə cavab verirdi. Antik sivilizasiya arxa plana keçdikd ən, 393-cü ildə Roma imperatoru Feodosi t ərəfindən Delfa orakulu və b. bütpərəst məbədlər bağlandıqdan, sonrakı dövrlərdə Türkiyə ərazisində türk-islam mədəniyyətinin daşıyıcıları hakim mövqe tutduqdan sonra yunan ilah ələrinə həsr olunan abidələrin adı d əyişilmiş, hətta onların adlarından ilahələrin adı götürülərək yalnız Qız qalası kimi dövrümüz ə gəlib çatmışdı. Lakin insanlar öz dinini dəyişsələr də, tarixi faktlar müxt əlif formalarda qalmışdı. Bu baxımdan Rizə Qız qalası istisna deyil. Qeyd olunan ərazilərin vaxtilə daxil olduğu Batum şəhəri salınmamış- dan uzun ill ər əvvəl Qız qalasının mövcud olması faktı xalqın yaddaşında ilişib qalmışdı. Sonralar bu qala mərkəz olmaqla onun ətrafında yaşayış məskənləri (k ənd, qəsəbə) salınmış, sonda onlar böyüyərək Batum şəhərinə çevrilsə də, XIX əsrdə hələ də Batum şəhəri əhali arasında “Qız qalası” kimi tanınırdı [18, 61]. ƏDƏBİYYAT 1.
Норман Дэвис. История Европы. М.:АСТ: Транзиткнига, 2005, 943 с. 2.
Куманецкий Казимеж. История культуры древней Греции и Рима. Пер. с польского В.К.Ронина. М.: Высшая школа, 1990, 351 с. 3.
4.
Яйленко В.П.Греческая колонизация VII-III вв. до н.э. М.: Наука, 1982, 312 с. 5.
Максимова М.И. Античные города юго-восточного Причерноморья. Синопа. Амис. Трапезунт. М.-Л.: АН СССР, 1956, 472 с. 6.
Кузищин В.И. История Древней Греции. Учебное пособие для студ. высш. учеб. заведений. М., Изд-ский центр «Академия», 2006, 480 с. 7.
Раймоном Блоком. Екатеринбург: У-Фактория, 2007, 560 с. 8.
http: // prophecies.ru/oracle.html 9.
Геродот. История. Пер. и примеч. Г.А.Стратановского. М., АСТ, Хранитель, 2006, 672 стр. 10.
теводитель по истории. М.: Эксмо, 2003, 576 с. 11.
http:// ru.wikipedia.org/wiki 12.
m əktəblər üçün dərslik. Bakı: Elm, 2009, 448 s. 13.
14.
Baykara Tuncer. Bir türk gerçeği: Kızkulesi. Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1981, 969 s. 15.
M əlikov İ.S. Qədim xett və Azərbaycan dil uyğunluqları. Azərbaycan filologiyası məsələ- l əri. Bakı: Elm, 1983, s. 128-136 16.
17.
http: //www. rizekulturizm.gov.tr 18.
Mehdi yeva A.Ə. Ə.Cavadın taleyində üç Qız qalası // «Ulduz» jurnalı. Ədəbiyyat və sənət d ərgisi, 1992, № 5-6, s.60-61 139
ГРЕЧЕСКИЕ КОЛОНИИ И ДЕВИЧЬЯ БАШНЯ В РИЗЕ А.А.МЕХТИЕВА РЕЗЮМЕ
Среди башен, находящихся на территории Турции, которая ещё с древнейших времён богата многочисленными культурными памятниками, особенно выделяется Де- вичья башня, расположенная в центре Пазар в Ризе. Сооружённая на маленьком полу- острове, который потерял связь с сушей, эта башня была посвящена древним богиням (Афине, Артемиде и др.). Однако изменение идеологии и религии полностью перемени- ло характер и предназначение этой башни.
Черного моря, Девичья башня, Батуми THE GREEK COLONIES AND MAIDEN TOWER OF RIZE A.A.MEHDIYEVA SUMMARY
The Maiden Tower situated in Pazar center of Rize, on the territory of Turkey is rich with numerous cultural monuments. This tower, built on a small peninsula, the connection of which with a land was cut, was devoted to the ancient goddesses (Athena, Artemida and etc.). However changes in the ideology and the religion have completely changed the character and the intent of the Maiden Tower. Key words: Millet, Delphic Oracle, the Greek colony, Black Sea coast, Maiden Tower, Batumi Yüklə 82,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|