Baku Law Journal indd
Yüklə 5,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Konkret maddələrdən misallar
8 Bakы
HUQUQ
Jurnalы haqda danışıq apara bilər. Demək ki, MMC-lərdə və ortaqlıqlarda dövlətin müdaxiləsinə ehtiyac çox azdır, çünki iştirakçılar bazar prinsiplərini rəhbər tutaraq öz maraqlarına uyğun olaraq hərəkət edə bilərlər. Burada biz deyirik ki, bazar özü-özünü tənzimləmək iqtidarındadır.
Mülki Məcəllənin 90-1.2-ci maddəsinə müvafiq olaraq MMC-nin hər bir iştirakçısının nizamnamə kapitalındakı paylarına uyğun olaraq mənfəət almaq hüququ vardır. Burada “uyğun” sözü aydın deyildir, ancaq güman ki, qanunvericilikdə “mütənasib” və ya “proporsional” nəzərdə tutulmuşdur. Deməli, Mülki Məcəllə MMC- nin iştirakçılarına MMC-nin mənfəətindən öz paylarına mütənasib gəlir əldə etmək hüququnu təmin edir. Mülki Məcəllənin digər bir MMC-lərə aid 90.6-cı maddəsinə nəzər salaq. Bu maddəyə əsasən MMC-nin iştirakçıları onların nizamnamə kapitalında olan payına propor- sional həcmdə MMC-yə əlavə pay qoya bilər 15 . Bura- da məqsəd, əlbəttə ki, aydındır: qanun bir iştirakçının qoyduğu mayanın “yuyulmasından” və ya azalmasından qoruyur. Misal üçün, “AB” MMC-si - 1 yanvar 2012-ci ildə yaradılan “AB” MMC-nin nizamnamə kapitalı 100 AZN olmuşdur və onun iştirakçıları, Alfa və Bettanın, payları aşağıdakı kimi bölüşdürülür: Alfanın payı – 20 AZN ödədiyi üçün 20 faiz, Bettanın payı – 80 AZN ödədiyi üçün 80 faiz. Bir müddət sonra Betta özünün səs çoxluğu hüququndan istifadə edərək nizamnaməyə əlavə pay qoya və A-nın nizamnamə kapitalındakı paylarını azalda bilər. Misal üçün, cəmi bir ay sonra 1 fevral 2012-ci ildə Betta nizamnamə kapitalına əlavə 50 AZN əlavə etsə (və bu qərar iştirakçıların səs çoxluğu ilə təsdiq olunsa), o zaman payların nisbəti dəyişir: 150 AZN-lik nizamnamə kapitalında A-nın payı 13.33 faizə kimi azalır 16 . 90.6-cı maddə bunun qarşısını alır. Hər iki maddə (90-1.2 və 90.6) əlbəttə payçıların (adətən azlıqda olan payçıların) hüquqlarını qorumağa yönəlmişdir və tənzimləmənin məqsədi budur. Yuxarıdakı bazar və tənzimləmə haqqında müzakirələrimizə əsasən biz ehtimal edirik ki, adətən gəlirin bölüşüdürülməsi və nizamnamə kapitalının artırılması məsələlərində “bazar işləmir” və ya bazar özü-özünü tənzimləyə bilmir və bu- nun üçün də tənzimləməyə ehtiyac var. Ancaq bu doğrudanmı belədir? Biz elə hallar və situ- asiyalar təsəvvür edə bilərik ki, orada bu cür müddəalar arzuolunmaz ola bilərlər. Misal: Alfanın elektron kommersiyaya (internet vasitəsi ilə kommersiya fəaliyyəti) dair potensial yüksək gəlir vəd edən ideyası vardır. Bunun üçün ən azından 1000 AZN investisiya tələb olunur, Alfanın isə cəmi 200 AZN-i vardır. Biznes ideyası yeni və sınanmamış olduğundan banklar ona kredit ayırmaqda çətinlik çəkirlər və ayıra bilsələr belə, Alfa kredit götürmək fikrində deyildir. Alfa Betta adlı bir investor tapır. İnvestor Alfanın biznes ideyasına 800 AZN məbləğində investisiya yatıra bilər. Onlar Azərbaycanda nizamnamə kapitalı 1000 AZN olan MMC təsis etmək fikrindədirlər. Onlar düşünürlər ki, nizamnamə kapitalının 200 AZN-i Alfa, qalan 800 AZN-i isə Betta ödəsin və Alfa və Bettanın nizamnamə kapitalındakı payları müvafiq olaraq 20 və 80 faiz həcmində bölüşdürülsün. Bununla belə, tərəflər gəlirləri bərabər (50X50) bölüşdürmək fikrindədirlər. Onlar hüquqi məsləhət üçün yaxınlaşırlar hüquqşünas H-nın yanına. H onlara izah edir ki, Mülki Məcəllənin 90-1.2-ci maddəsinə görə gəlir paylara proporsional bölüşdürülməlidir və bu səbəbdən də bu cür paylanma mümkün deyildir. Alfa bundan narazıdır, çünki ideya məhz onunkudur və əgər buradan gəlir götürə biləcəklərsə, o istəyir ki, Alfaya ən azından 50% çatsın. Betta prinsip etibarı ilə buna etiraz etmir. H təklif edir ki, onlar nizamnamədə nizamnamə kapitalının 50X50 bölünməsini nəzərdə tutsunlar. Ancaq Betta bununla razı deyildir: biznesin uğursuz olduğu halda Betta istəyir ki, o, MMC müflis elan olunan zaman onun MMC-nin yerdə qalan əmlakının 80 faizinə hüquqları olsun. Bundan əlavə, əgər Betta MMC müflis elan olunmazdan əvvəl öz payını götürərək MMC-dən çıxmaq istəsə və ya digər şəxsə sat- maq istəsə, Betta istəyir ki, o, qoyduğu investisiyanın bazar qiymətindən aşağı olmayan qiymətini əldə edə bilsin 17 . Bettanın bir qədər əsəbiləşdiyini görən H təklif edir ki, Betta yatırdığı investisiyanın 200 AZN-i nizamnamə kapitalı şəklində qoysun, qalan 600 AZN-i yaranmış MMC-yə borc versin. Bununla Alfa razı deyil, çünki digər məsələlərlə yanaşı, biznes uğursuz olduğu zaman onun MMC-nin qalan əmlakından pay götürmək ehtimalı azalır. Bu misal sadəcə illüstrasiya məqsədi daşıyır və Alfa və Bettanı tam və ya qismən razı salacaq mexanizmlər qur- maq olar. Bununla belə ümid edirik ki, bu qısa misal bazar və tənzimləmənin necə işlədiyi barədə ümumi təsəvvür yarada bildi. Azərbaycanın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə liberal korporativ hüququn əhəmiyyəti böyükdür. Əlbəttə, sahibkarlar ilk növbədə maliyyə və digər iqti- sadi faktorları nəzərdən keçirərək qərarlar qəbul edirlər – onların çox az hissəsini bazar və tənzimləmə nəzəriyyəsi düşündürür. Ancaq heç şübhəsiz ki, korporativ hüquq sahibkarların bu cür qərarlarına ciddi təsir göstərə bilər və iqtisadi qərarların qəbulunda mühüm bir faktor kimi çıxış edir. 15
Etiraf edək ki, 90.6-cı maddənin dili ciddi anlaşılmazlığa səbəb ola bilər – bu maddə MMC-lərin yeganə iştirakçısı olan halları üçün istisna nəzərdə tutulmalıdır. Yeganə iştirakının payı adətən 100 faiz olur, və 100 faizə proporsional elə 100 faizdir. Nizamnamə kapitalı qiymətlə də ifadə olunur. Fərz etsək ki A MMC-nin nizamnamə kapitalı 100 AZN-dir və A MMC-nin yeganə təsisçisi B 100 faizə malikdir, B nizamnamə kapitalını 100 AZN-nin 100 faizindən, yəni əlavə 100 AZN- dən artıq artıra bilməz. Əslində bu maddə yalnız MMC-də iki və ya artıq şəxs olan hallarda tətbiqi üçün nəzərdə tutulmuşdur. 16 A-nın ödədiyi kapital 20 AZN olaraq qalır, və 150 AZN-də olan 20 AZN-nin faiz nisbəti (20 * 100) / 100 = 13.333 17 Bunun geniş izahı bizi bir sıra müasir maliyyə konsepsiyalarının müzakirəsinə aparacaqdır. Yüklə 5,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|