Baku Law Journal indd
Yüklə 5,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Problemin aktuallыьы
- Emin Kяrimov
- Sяhmdarlar mцqavilяsinin predmeti
- Sяhmdar mцqavilяsi kimя lazыmdыr
9
№1 | ИЙУН 2012 10 Giriш Sirr deyil ki, müasir ölkələrin iqtisadi inkişafının əsas dəstəkçisi korporativ sektordur. Azərbaycan şirkətlərinin müasir dövrün tələblərinə layiqincə cavab verə bilmələri üçün inkişaf etmiş və effektiv korpora- tiv idarəetmə və korporativ qanunvericilik sistemi- nin mövcud olması zəruridir. Bu kontekstdə ölkədə korporativ idarəetmənin beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş prinsiplərinin tətbiq edilməsi çox vacibdir. Tətbiq edilməsi vacib hesab olunan prinsiplərdən biri müqavilə azadlığı prinsipinin korporativ münasibətlərin tənzimlənməsində daha böyük rol oynamasına yol açmaqdır. Təsis sənədləri vasitəsi ilə iştirakçıların münasibətlərini tam tənzimləmək müm- kün olmadığından, səhmdarların öz münasibətlərini (hüquq və öhdəliklərini) daha dəqiq şərtləndirməsində müqavilədən istifadə zərurəti yaranır. Nizamnamə ilk növbədə cəmiyyət üçün vahid qaydaları müəyyən edir və bu qaydalar öncəliklə cəmiyyətin idarəetmə üsulunu əks etdirir, iştirakçılar və cəmiyyət arasında münasibətləri tənzimləyir, səhmdarlar müqaviləsi isə istənilən müqavilə kimi, tərəflərin iradəsi və maraqlarının nəticəsi kimi çıxış edir. Bu müqavilənin korporativ münasibətlərdə istifadəsi tərəflərin iqtisadi maraqlarının hüquqi tənzimlənməsinə imkan verir. Aydındır ki, hətta mükəmməl korporativ qanunverici- lik belə, məqsədləri və münasibətləri fərqli olan tərəflər üçün müqavilə ilə tənzimlənən münasibətləri əvəz edə bilməz. Məhz bu keyfiyyətlərdən istifadə imkanları səhmdarlar müqaviləsinin geniş inkişafına səbəb olub 1 .
Azərbaycanda iştirakçıların münasibətlərinin əlavə tənzimlənməsinə zərurət yerli korporativ qanun- vericiliyin zəifliyindən irəli gəlir, bu, öz növbəsində iştirakçıların imkanlarını məhdudlaşdırır. Bu günə kimi korporativ münasibətlərin müqavilə vasitəsi ilə tənzimlənməsi üçün hüquqi baza mövcud deyil. Bu səbəbdən bir çox xarici şirkətlərin iştirakı ilə olan kor- porativ münasibətlərdə istifadə olunan səhmdarlar müqaviləsi xarici qanunvericiliyə əsaslanmalı olur. 2
Təcrübədə səhmdarlar müqavilələrin yerli qanun- vericiliyin tətbiqi ilə bağlanmasına rast gəlmək olar, lakin tərəflər bu razılaşmanın şərtlərinin müəyyən edilməsində və mübahisə yarandıqda məcburi tətbiq məhdud imkanına malikdirlər. Yerli korporativ qanunvericiliyə müvafiq dəyişik- liklər və əlavələr etməklə səhmdarlar müqaviləsi ins titutunun daha geniş istifadəsinə və bununla da iştirakçıların biznes münasibətlərində yerli qanunveri- ciliyin tətbiqinə nail olmaq mümkündür. İlk növbədə qanunvericilikdə əks olunmalıdır ki, səhmdarlar razılaşması səhmdarlar arasında bağlanmış və müəyyən edilmiş hüquqları tənzimləyən müqavilə növüdür. Beləliklə, bu müqavilənin tərəfləri yalnız səhmdarlar ola bilər və bu növ müqavilənin səhmdar cəmiyyət və səhmdar arasında bağlanması mümkün deyil. Səhmdarlar müqaviləsinin tərəflərin səhmdar sta- tusunu əldə etməsindən əvvəl bağlanması məqsədə uyğun hesab edilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bir çox investorlar razılaşdırılmış şərtləri cəmiyyət təsis olun- duqdan sonra reallaşdırmaq üçün zəmanətlərə ehti- yac duyurlar. Mülki Məcəllənin 45.2. maddəsinə əsasən hazırkı təsis müqaviləsi qeyd edilən məsələləri tənzimləyə bilmir.
PAШA Holding MMC, Azerbaijan LLM. Univesity of Minnesota Law School
Bakы
HUQUQ
Jurnalы 1 А. Куделин. Акционерное соглашение по российскому праву. Журнал «Корпоративный Юрист» N10, 2009 2 И. Федотов. Соглашение акционеров в отечественной юридической практике. Журнал «Корпоративный Юрист» N5, 2007 11 Sяhmdarlar mцqavilяsinin predmeti Səhmdar müqaviləsinin predmeti onun tərəflərinin müqavilə ilə müəyyən edilmiş qaydada hüquqları icra etmək və ya etməmək öhdəliyidir. Bu müqavilə çərçivəsində tərəflər aşağıdakı öhdəlikləri təsbit edə bilərlər: - müəyyən edilmiş qaydada səs vermək (ümumi yığıncaqda); - digər səhmdarlarla birgə səsverməni razılaşdırmaq; - əvvəl müəyyən edilmiş qiymətlə səhmlərin alınması və özgəninkiləşdirilməsi; - müəyyən edilmiş hallarda (hallar baş verdikdə) səhmlərin alqı-satqı şərtləri; - müəyyən halların baş verməsindən əvvəl səhmlərin özgəninkiləşdirilməsindən çəkinmək; - cəmiyyətin idarəetməsi, fəaliyyəti və yenidən təşkili ilə bağlı digər hərəkətləri etmək. Cəmiyyətin idarəetmə orqanının göstərişi ilə səsvermədə iştirak etmək səhmdar razılaşmanın pred- meti ola bilməz. Belə ki, müqavilənin məqsədi tərəflərin öz maraqlarını razılaşdırmasından ibarətdir, bu maraqları idarəetmənin maraqlarına uyğunlaşdırmaq deyil 3
Səhmdarın müqaviləsi yalnız onun tərəfləri üçün öhdəlik yaradır. Lakin tərəflərdən birinin müqavilənin şərtlərini pozması cəmiyyətə müəyyən formada təsir edə bilər. Məsələn, müqavilə ilə müəyyən edilmiş səsvermə şərtlərinin pozulması ilə qəbul edilmiş ümu- mi yığıncağın qərarı etibarsız hesab edilə bilər. Səhmdarlar müqavilə üzrə öhdəliklərinin icrası üçün təminatlar müəyyən edilir, həmçinin, müqavilədə öhdəliklərin icra edilmədiyi halda mülki-hüquqi məsuliyyət əks oluna bilər. Tərəflərin öz hüquqlarının müdafiəsi üçün aşağıdakı vasitələri qeyd etmək olar 4 : - müqavilənin pozulması ilə yaranmış zərərin ödənilməsi; - cərimə (dəbbə pulu) tutulması; - müqavilədən qeyd olunan qaydada hesablanmış kompensasiyanın ödənilməsi və digər.
Bu razılaşma vasitəsi ilə səhmdarlar öz maraqlarının razılaşdırılması üçün effektiv mexanizm yaradaraq cəmiyyətin optimal idarəetməsini təmin edə bilərlər. Səhmdar razılaşmaya aşağıdakı şərtləri daxil etmək mümkündür 5 :
güclərinin (imkanlarının) balanslaşdırılması (Direk- torlar Şurasının üzvlərinin sayı, namizədliyin irəli sürülməsi və seçilmə qaydaları, müəyyən səhmdarların maraqlarını təmsil edən direktorların seçilmə şərtləri, müstəqil üzvlərin seçilməsi və s.) - Cəmiyyətin səhmlərinin alqı-satqısı üçün müxtəlif məhdudiyyətlər (müəyyən müddətədək satmamaq şərti, digər səhmdarların razılığı ilə satmaq). Müəyyən səhmdarın səhmlərin alınmasında üstünlük hüququ. Səhmdara məxsus olan səhmlərin faiz nisbətini artırmaq məqsədilə digər iştirakçıların səhmləri almasına qadağa qoyulması. - Ümumi Yığıncaq və Direktorlar Şurası tərəfindən qəbul olunan qərarların qəbul edilməsi üçün xüsusi tələblərin müəyyən edilməsi (qərarların qəbul edilməsi üçün yüksək kvorumların müəyyən edilməsi). - İdarəetmə orqanlarının üzvləri arasında yaranmış mübahisələrin və səsvermə proseslərində “deadlock” hallarının həlli qaydaları. - Səhmdarların səsvermə hüquqlarının məhdud- laşdırılması (müqavilədə müəyyən edilmiş qaydada səsvermədə iştirak öhdəliyi və ya səsvermə şərtlərinin qabaqcadan razılaşdırılması öhdəliyi). - Səhmdarlar müqaviləsi, həmçinin minoritar səhmdarlar üçün maraq kəsb edir. Bu razılaşmalar ilk növbədə cəmiyyətin idarəetməsinə minoritar səhmdarların təsirinin artırılması üçün istifadə olunur. Həmçinin bu növ razılaşma bağlayaraq minoritarlar özlərini cəmiyyətin idarəetmə orqanları və majoritar səhmdarlar tərəfindən sui-istifadə hallarından qoruya bilərlər. Birləşərək minoritar səhmdarlar razılaşmada bir sıra şərtlər müəyyən edə bilərlər və bununla öz hüquqlarının icrası ilə bağlı razılaşmaların həyata keçirilməsinə əmin ola bilərlər. Məsələn; • Ümumi Yığıncaqda müəyyən və ya bütün məsələlərdə razılaşma ilə müəyyən edilmiş qaydada səs vermək. • Səhmdar razılaşmanın digər iştirakçıları ilə öz səsvermə variantını razılaşdırmaq. • Digər səhmdar hüquqlarının icrasını tərəflərlə razılaşdırmaq. • İdarəetmə orqanlarına irəli sürülən namizədləri razılaşdırmaq və s. Səhmdarlar öz aralarında səhm razılaşması bağla- dıqda bu məlumatın bütün maraqlı şəxslərə açılması lazımdır. Bu səbəbdən korporativ qanunvericiliyə müvafiq əlavələr edilməsi məqsədəuyğundur. Səhmdar müqaviləsində, ümumi yığıncaqda səsvermə şərtlərini müəyyən etmək hüququna malik olan şəxs bu hüquq barədə cəmiyyəti məlumatlandırmalıdır, lakin səhmdarlar müqaviləsində, ümumi yığıncaqda səsvermə qaydaları şərtləndirilmədiyi halda cəmiyyət müqaviləsinin bağlanma faktı barədə məlumat verilməsi vacib hesab edilmir. Bununla səhmdar müqaviləsinin iştirakçılarının konfidensiallıq istəyi və səhmdarlar üçün əhəmiyyətli olan məlumatın açıqlanması prinsipi arasında kompromisə nail olmaq mümkündür.
№1 | ИЙУН 2012 3 Shareholders’ agreements – a practical analysis. Emmet scully, LK shields, solicitors. 30.01.2003 4 Вестник Корпоративного Управления. Казахстан. Выпуск 7 5 Вестник Корпоративного Управления. Азербайджан. Выпуск 11 Yüklə 5,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|