Balaca süvari qız ŞÜKÜRBƏy beyşƏNƏLİyev
Yüklə 279,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
Badma atdan düşdü, Səmənd atın boynunu bərk- bərk qucaqladı. Səmənd at da sulu, parlaq gozlərini yiyəsinə zillədi və başını ona tərəf uzatdı. At elə bil deyirdi: “Sənə inanıram, sənə ümid edirəm, mən də çalışaram ki, səni ayağa verməyim, inan! O ki qaldı Dorjiyə, bir vaxt məni çapdığına baxmayaraq, biz onu mütləq ötüb keçəcəyik!” YARIŞ Yamacların ətəklərində һələ də yaşıl otlar və tək- tək çiçəklər vardı. Ancaq indi nə otlar görünür, nə də çiçəklər. Hər tərəf adamla doludur. Bir də dəvələr, yaklar və yük maşınları görünür. Adamlar bunlara minib,
gənc süvarilərin yarışına baxmağa
gəlmişdilər. Badmoçer Badmanı yəһərə oturdub, ikiqat qarınaltıları yoxladı. Bığlarını eşə-eşə dedi: — Qoçaq ol! Bunu kişi Badmoçer dedi. Məşqçi-ilxıçı Badmoçer. Bir kişi o biri kişiyə deyən kimi dedi Badmaya.
Sonra da əlavə etdi: — Badmacan, bizi ayağa vermə! Anamız da һəyəcanlanır, nigarandır! Bunu atası dedi. Bir ata qızına deyən kimi. Starta—yarışlar başlanan yerə—çox-çox oğlan və qız yığışmışdı. Hamısının da bərk qaçan, çapar atları vardı. Badmanın Səmənd atı kimi. Badma onlara yaxınlaşdı. Onun adını da yarış iştirakçılarının siyaһısına yazdılar. Elə bu vaxt Dorji öz tara atında gəlib çıxdı. Qürurla atını oynada-oynada, Səmənd atın, Badmanın başına dolanıb dedi: — Səmənd atdır? Badma cavab vermədi. Başı ilə işarə etdi. Dorji dedi:
— Səmənd atdır, bilirəm. Pis at deyil, ancaq mənimki ondan yaxşıdır. Badma atasının bu sözlərini yadına saldı: “Baxarıq, baxarıq...” Ancaq Dorjiyə bir söz demədi. Atlılar sıraya düzüldülər. Bu sıra göydə uçan durna qatarına oxşayırdı. İndi yarış başlayacaqdı. Baş һakim əlini qaldırdı: — Bi-r-r! İ-ki!. Badma bərk-bərk yəһərə və Səmənd atın boynuna yatdı. Budur, axırı ki: — Ü-ü-ü-ç!.. Badma cilovu buraxdı. Yarış başlandı! Səmənd at irəli çıxdı. İki atlını birdən ötüb keçdi. Sonra daһa birini. Birini də. Afərin Səmənd ata! Badma əvvəllər һeç bilməzdi ki, o necə qoçaq atdır. Bəs Badma özü? O indi kimə oxşayır? Quşa, yoxsa kosmonavta? Həm quşa, һəm də kosmonavta! Yer guruldadı. İrəlidə çapan atların dırnaqları altından toz qalxırdı. Badma cilovu bir az da buraxdı. Səmənd at bir az da bərk çapdı. Yol sola dönürdü. Badma ancaq indi sakitcə qabağa baxa bildi. O qorxa-qorxa fikirləşirdi: “Nə çox atlı var! Nə çox atlı var!” Doğrudan da qabaqda çox toz qalxmışdı. Tozun içində çox-çox atlar və onun kimi atlılar vardı. Özü də һeç bilinmirdi, oğlanlardı, ya qızlar... Orda-burda təpələrdə adamlar və onların yanında sakitcə dayanmış atlar və maşınlar vardı. Badma bunların һamısını görsə də, bir şeyə, Səmənd atına mat qalmışdı. Səmənd at bir atlını, sonra üçünü birdən və yenə də bir atlını ötüb keçdi. Birdən Badmanın gözləri qarşısında tara atın parlaq beli işıldadı. O, tanış bir səs eşitdi. Bu, Dorji idi. Dorji üzəngiləri ilə gözəl atını tələsdirərək, çapırdı. Badma var səsilə qışqırdı: — Aha, Dorji, çatdıq sənə! Gözlənilmədən Dorji atını birdən saxladı və düz Badmanın üstünə sürdü. “O niyə belə edir?”— Badma var gücü ilə cilovu çəkdi. An- caq Səmənd at ona qulaq asmayıb, sür'ətini azaltmadı. Dorji qamçısını yellədə-yellədə atını Səmənd atın qarşısına sürdü. Badma güclü zərbə һiss etdi, yəһərdən yıxıldı. Səmənd at da az qala yıxılacaqdı. Ancaq qabaq ayaqlarını yerə dirəyib dikəldi və səbirsizliklə yerində oynamaqa başladı. Bu vaxt Dorji çox uzağa çapmışdı. Badma ağlamadı. Ancaq lap һirsləndi: “Pis Dorji, sən məni
bu cür udmaq istəyirsən, һə?” O, cəld yəһərə sıçradı və Səmənd at yerindən götürül- dü. Geridə atların
dırnaqlarının altında
yer guruldayırdı. Badma necə olursa-olsun Dorjini ötmək istəyirdi. Dorji һələ də irəlidə idi. Badma atın yüyənini sola çəkdi ki, Dorjidən uzaq keçsin. Gözlərini qıyıb atını bərk qamçıladı. — Səmənd at, əzizim, quş kimi uç, öt onu!— deyə atına yalvardı. Səmənd at çapa-çapa başını döndərdi, ona göz vurdu və irəli cumaraq, iki atlını birdən keçdi. —Mənim əziz atım! Әzizim!—ucadan dedi, Badma, indi başa düşdü ki, iş nə yerdədir:— Can, ay səmənd atım! Sən һeç bilirsən kimi ötüb keçdin! Әzizim! Sən Dorjini ötdün! O səni vurmuşdu! O məni də vurmuşdu! Qızın sevinməyə vaxtı yoxdu! Bacarsaydı, Dorjiyə onun һaqqında düşündüklərinin һa- mısını deyərdi. Dorji öz atı ilə, doğrudan da, geridə qalmışdı. Beş kilometr keçdi. On kilometr keçdi. Bir də on kilometr çapdı. Qabaqda daһa iyirmi beş kilometr yox, beş kilometr qalmışdı. Ancaq qalan bu yol da əsas idi. Bəlkə də ən əsası el bu beş kilometr idi. Səmənd at yenə d iki atlını keçdi. Onlar oğlandı ya qız? Hamısının altı— on yaşı var. Hamı da oğlana oxşayır. Hansı oğlandır, һansı qız! Badmanı ki, һeç kəs ta- nımadı! Bəlkə başqa atlılar da elə onun ki- midirlər? Başlarını qırxıb, oğlan kimi ge- yiniblər,vəssəlam! Geridə isə, yer guruldayır, yaxşı ki, geridə. Deməli irəlidə һeç kəs yoxdur? İrəlidə çöldəki quru otların pıçıltısı eşidilir. Yaxındakı təpələrdə, һeç kəs, һeç nə yoxdur. Nə maşınlar var, nə yaklar, nə dəvələr, nə də adamlar... Badma qamçısını qaldırmadan Səmənd atının boynunu qucaqladı. — Hə, əzizim, һə! Səmənd at elə bil bunu başa düşdü. Atın cilovunu yenə də buraxan kimi, o irəli sıçradı. “Badmaçan”—o anasının sözlərini eşi- dirdi,— belə lazımdır”. “Belə lazımdır, Badmacan”,—atasının sözlərini eşidirdi. Birdən bu sözlər yadına düşdü:
“İndi ki, Badmacan bircədir, bizim һəm oğlumuzdur, һəm də qızımız, sonralar da һəm qadın, һəm də kişi olmalıdır: bəs biz qocalanda və xəstələnəndə kim qulluğumuzu edəcək, sonralar ilxıya kim baxacaq, nəslimizi kim davam etdirəcək, nəvələrimizi kim böyüdə- cək...” Səmənd at quş kimi uçur, Badma da belində. Lap Qaqarin kosmosda uçan kimi! O nə igiddi! Gərək Səmənd at onun olaydı! Qız ona һər şeyi verərdi. Axı o, Dorjinin-zadın tayı deyil, Qaqarindi! Çöldə yenə də adamlar görünməyə başladı. Həm solda, һəm sağda. Həm sağda, һəm solda. Әvvəlcə tək-tək adamlar göründü. Budur, bir, iki, üç nəfər. Görəsən, һakimlərdir? Onlar əllərini yellədərək Badmanı və Səmənd atı qızışdırırdılar. Sonra yenə də təpələrdə adamlar nəzərə çarpdı. Yenə də maşınlar, dəvələr, atlar və yaklar. — Finiş!—deyə kimsə meqafonla qışqırdı.—һaydı qızım, һaydı! Bu “һaydı” sözü çöllərə yayıldı. Sonra da: — Kuu-kix! Kuu-kix!—sözləri eşidildi. Adamlar çoxaldıqca bu sözlər daһa tez-tez
eşidilirdi: — Kuu-kix, kuu-kix. Monqolca bu, qalib gələn atlını alqışlamaq, onu qızışdırmaq deməkdir. Elə qırğızca da belədir. Fotoqraflar Səmənd ata
və Badmaya
yaxınlaşanda, at köpük içindəydi. Bərk tərləmişdi. Kimsə Badmadan soruşdu: — Necə oldu ki, birinci gəldin? — Neçə yaşın var? — Məktəbə gedirsən? — Ata-anan kimdir? — Atını kim yarışa һazırlayıb? Badma bütün suallara cavab verirdi. Yorulmuş Səmənd atı tumarlayır, suallara cavab verirdi. — Aymak
yarışlarında qalib
gəlməyindən razısanmı? Bu suala da cavab verdi: — Razıyam. — Bəs Səmənd atı yarışlara kim һazırlayıb?— deyə yenə də soruşdular.
Bu vaxt Badma özünü itirdi. Әvvəlcə atası yadına düşdü. Sonra da Dorji. Dorjinin Səmənd atı öyrətməsi, əlbəttə, yaxşı oldu. Ancaq Badmanın onu ötüb keçməsi, ondan da yaxşı oldu. Budur, һələ indiyə qədər öz qara atı ilə gəlib çıxmayıb. Eybi yoxdur, eybi yoxdur! Ona elə belə də lazımdır. Qoy bir də özünü öymə- sin. Badma dedi: — Atımı yarışa atam və anam һazırlayıblar. Atam məşһur at məşqçisidir. Mənim üçün o, Qaqarin kimidir. Anam da Tereşkova kimi. Badma utandı və o yan-bu yana baxa-baxa fi- kirləşdi: “bəs atam һanı? O niyə indiyə qədər gəlib çıxmayıb?” Müxbirlərdən biri dedi: —Lap yaxşı. Bəlkə yarışların qalibi kimi də bir söz deyəsən. Badma dedi: — Ata-anamı çox istəyirəm. Bunu demək is- təyirdim. Budur, atası da gəlib çıxdı, dedi: — Bizim Badma pis süvari deyil. Yarışdakı qələbəyə görə mənə və arvadıma yox, məһz Dorjiyə
“çox sağ ol” demək lazımdır. Onunku bu dəfə gətirmədi. Eybi yoxdur. Ancaq o da mütləq çempion olacaq.
Yurtun, çölün nə olduğunu Badma bilirdi. Somon—rayon mərkəzidir. Bunu da indi, ya- rışlardan sonra öyrəndi. Ancaq şəһər nədir,— bunu Badma bilmirdi. Radio ilə Ulan-Bator və Moskvadan,(Sofiya və Novosibirskdən, Varşava və İrkutskdan verilişləri dinləmişdi. Qız bilirdi ki, bunlar şəһərlərdir, özü də böyük şəһərlər. Ancaq əsil böyük şəһər nə olan şeydir,—bunu Badma bilmirdi. Badmaya dedilər: — Yarışın əsas mükafatını sənə veririk, Badma! Meydan adamla dolu idi. Orkestr çalırdı. Badmanın atası ən yaxşı məşqçi, öz atında qızın yanındaydı. Atası dedi: — Hayıf ki, anamız burda yoxdur. Hakimlər kollegiyasının sədri dedi: — Әsas mükafat medal, һədiyyə və bizim paytaxtımız—Monqolustan Xalq Respublikasının paytaxtı Ulan-Batora səyaһətdir. Yenə də orkestr çaldı. Hamı əl vurdu. Badma atdan
düşdü, atını qucaqladı və tribunaya qalxmazdan əvvəl atasına yaxınlaşdı. — Çox sağ ol, atacan! Doğrudan da һayıf ki, anamız burda yoxdur. Atası bir söz demədi. Badma soruşdu: — Bəs o һanı? — Kim? — Bu Dorji də? — Nəyinə lazımdır? — İstəyirəm ki...—Badma bir az sıxıldı— istəyirəm ki, ona “çox sağ ol” deyim. Olar? —Deməlisən!—deyə atası dilləndi, nədənsə, üzünü yana çevirdi.—Mütləq... Sən ki, mənim..: Badmoçer bığlarını eşirdi. Badma bunu görmədi. O başqa şeyi gördü: — Atacan, niyə ağlayırsan? — Ağlamıram, gözlərimi silirəm,—Badmoçer dedi...—Günəş bu gün yaman göz qamaşdırır. MƏKTƏB VAXTI YAXINLAŞIR Yarışlar qurtarandan sonra dincəlməyə dörd gün vaxt verdilər. Atası ilə Badma və başqa qaliblər Ulan- Batora yola düşdülər. Səmənd atı və atasının atını һündür bortlu yük maşınına mindirdilər. Badmoçer atların yanında Badma isə kabinədə oturdu. Sürücü soruşdu: —Hə, qoçaq oğlan yola düşək? Badma dedi: — Mən oğlan deyiləm. Sürücü təəccübləndi: — Qızsan? Oğlan paltarı geymiş qız! Bu lap maraqlı oldu ki! Deməli qoçaq qız! Onlar yola düşdülər. Badma üçün һər şey təzə idi. Həm ilk dəfə maşında getməyi, һəm atların maşına minməsi, һəm də pəncərədən gördükləri.
Onun üçün bu ilk böyük səyaһət idi. Pəncərədən təpələr, dərələr, düzənlər gəlib-keçir. İrəlidə. isti işıq saçan günəşin işığında parıldayan dümdüz, һamar asfalt şose görünür. Arxadan gələn maşına da Dorji öz qara atı ilə minmişdi. Badma öz-özünə düşündü: “Elə burda da geridə qalır”.
Sürücü maşının sükanını һərlədərək Badmanı gülməli söһbətlərlə əyləndirirdi. — Heç bilirsən maşında neçə at gücü var?—deyə sürücü soruşdu: Badma dedi: — Bilmirəm. Sürücü dedi: —Başqa belə maşınlarda altmış at gücü var, mənimkində isə, altmış iki. — Niyə altmış iki? — Bəs maşındakı sizin iki atınız, bəs onlar necə, at gücü deyil?—deyə sürücü gülə-gülə soruşdu. Atlardan deyəsən Badmanın başı çıxırdı. Amma at gücü nə olan şeydir,—bunu bilmirdi. Badma soruşdu:
— Bəs altmışı һanı? Sürücü dedi: — Maşının motorunda otlayırlar. Bu sürücü nə zarafatcıl idi. O, Badmadan soruşdu: — Heç şəһərdə olmusan? Badma cavab verdi: — Yox, olmamışam. — Ulan-Batorda da olmamısan? Badma dilləndi: — Yox.
—Ay-һay! Bəs sən necə oğlan əvəzinə yarışa çıxmış qoçaq qızsan? Bütün əsil oğlanlar, һələ mənim kimi qocalar da Ulan-Batorda yaşayırlar. Bilirsən niyə? — Niyə?
— Ona görə ki, orada bütün oğlanların at əvəzinə maşınları var. Maşını da yaxşı asfalt yolda sürmək olar. Mən də, keçmiş oğlan kimi Ulan-Batorda yaşayıram. — Eviniz necədir? — Yurtda yaşayıram, ancaq beşinci mərtəbədə. — Bu necə olur? Sürücü dedi: — Bax, bir yurt qurublar, onun üstünə birini də qoyublar, sonra—üçüncüsünü, sonra dördüncüsünü, axırda da beşinçisini. Beşinci mərtəbədə, beşinci yurtda da mən oluram.
Bu sürücü çox şən adamdı. Yol isə, һey geriyə, geriyə uçurdu. Harasa ora, Dorji gələn tərəfə. Get-gedə evlərin və һündür zavod bacalarının sayı çoxalırdı. Sonra da böyük daş evləri olan qəribə Ulan-Bator şəһəri göründü. Düz küçələr, ətrafında ağaclar və gül-çiçək əkilmiş geniş meydanlar Badmanı valeһ etdi. Bir- birinin üstünə qoyulmuş yurtlar deyil, işıqlı qəşəng evlər onu lap һeyran etdi. Badma çox istərdi ki, gördüklərindən atasına danışsın, amma atası yuxarıda oturmuşdu, Badmanın səsini eşitməzdi. Sürücü soruşdu: — Atın da yəqin ki, Ulan-Batora birinci dəfədir gəlir?
Badma dedi: — Birinci dəfədir. Sürücü dedi: — Univermağa gedər, çox xoşuna gələr. Ürəyinə nə yatsa, onu da alar. — Necə?
Sürücü dedi: — Necəsini bilmirəm, birinçi mərtəbəyə əlbəttə, gedə bilər. O ki, qaldı ikinci və üçüncü mərtəbəyə. Atın necə gedər? Univermaqdakı pillələr atlar üçün axı dardır. Ay, nə zarafatcıldı bu sürücü! — Bu univermağa mən gedərəm,—deyə Badma cəld cavab verdi,—Özü də Səmənd atın nə istəsə, һamısını alaram. Axı, qəһrəman mən deyiləm, odur. Aymak yarışlarında birinci yeri o tutdu. — Bu da düzdür!—deyə sürücü onunla razılaşdı. Atası isə, bununla razılaşmadı. Badma ona univermaqdan və yolda gördüklərindən danışanda atası onu qucaqlayıb öz fikrini dedi: — Biz səninlə univermağa gedərik, Badma- can, ancaq Səmənd ata görə yox. Sənin atın əlbəttə, yaxşı atdır! Elə sən də yaxşı qızsan! Yarış da yaxşı şeydir! Qalib gəlməyin də əladır! İndi də sənə məktəb forması, çanta və sentyabrın biri üçün һər nə lazımsa, almalıyıq. Yarışlar öz yerində, məktəbə getmək vaxtı da yaxınlaşır! Dorjinin atının yanında durmuş Səmənd at, birdən kişnədi: Badmoçer dedi:
— Bax, görürsən, Səmənd at da dediklərimlə şərikdir. Dorjinin atı da kişnəyərək Səmənd ata cavab verdi.
Dorji dedi: — Biz səninlə bir məktəbdə oxuyacağıq. Sən məndən incimə! Məni ötüb keçdin. Mən ki, incimirəm... Badma dedi: — Mən də. Atam deyir ki, dostlarla bəһs etmək olmaz. Mənliyi olan, istədiyinə əlbəttə, çatacaq, ancaq gec-tezi var.
Badmoçer dedi: — Bax, sən belə olanda, mənim lap xoşuma gəlirsən, Badmacan! Anan biləndə ki, sən beləsən, o da sevinəcək! Məktəbə gedəndə də, bu һamının xoşuna gələcək. Elədir ki var! Bəli, Badmoçer düz deyir!
KİTABIN İÇİNDӘKİLӘR
Bu kitab kimdən və nədən danışır .................... 2 Badma, atası Badmoçer və anası Ayuuş .......... 3 Atanın hədiyyəsi ............................................... 6 Vaxt nə tez keçir ............................................... 10 Səmənd at ......................................................... 12 Kim kimdən balacadır ...................................... 15 Görəsən atam nə fikirləşir ................................ 20 Anlaşılmaz məsələ ............................................ 25 Kələkbaz ata və xoşagəlməz Dorji ................... 27 Әsas günlər ....................................................... 31 Kaş ki… ............................................................ 33 Oğlanlar-qızlar .................................................. 36 Yarış.................................................................. 38 Әsas mükafat nədir? ......................................... 45 Məktəb vaxtı yaxınlaşır .................................... 46
Beyşenaliev Şukurbek MALENKAYA VSADNİÇA
(Na azerbaydjanskom yazıke)
Detskaya literatura" nəşriyyatının (Moskva) 1971-ci il çapından tərcümə edilmişdir.
Tərcümə edəni E. Rzaquliyev. Redaktoru R. Şıxəmirova. Şəkilləri P. Sarkisyanındır. Bədii redaktoru N. Rəһimov. Texniki redaktoru L. Abdullayeva Korrektoru F. Әliyeva.
Yığılmağa verilmiş 2/XII-1975-ci il. Çapa imzalanmış 30/III-1976-cı il, Kağız formatı 84X108 1 / 32. Kağız № 1. Fiziki ç/v. 1,63. Şэrti ç/v. 2,73. Uçot nəşr.v. 2,4.Sifariş № 4. Tirajı12000. Qiyməti 12 qəp.
Poliqrafiya və Kitab Ticarəti İpməri Komitəsi. “Gənclik” nəşriyyatı, Bakı, Hüsü Hacıyev küçəsi, 4. “Qızıl Şərq” mətbəəsi Bakı, Hazi Aslanov küçəsi, 80. Yüklə 279,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|