Bankacilikta operasyonel risklerin etkin yönetiMİnde risk bazli müŞteri tani ilkeleriNİN Önemi

BANKACILIKTA OPERASYONEL RİSKLERİN ETKİN YÖNETİMİNDE RİSK BAZLI MÜŞTERİ TANI İLKELERİNİN ÖNEMİ

• Alpaslan ÇAKIR, Türkiye Bankalar Birliği

Suç Gelirleri

• Maddi menfaat tarih boyunca suçun önde gelen motivlerinden biri olma özelliğini korumuş, tüm menfaatleri temsil edecek bir standardın yani paranın bulunması ile birlikte bu ilişki daha da somutlaşmıştır

Finansal Dolandırıcılık ve Aklama Suçları

• Bankacılık sektöründe parasal aktif ve pasiflerin bilanço içindeki payları yüksek olduğundan, diğer iş kollarına göre; bankaların aktiflerini, hizmet kanallarını ve müşterilerinin varlıklarını hedef alan finansal dolandırıcılık ve para aklama gibi suç girişimleri ve bunların sonucunda karşılaşılan kayıplar çok daha yüksek olabilmektedir.

Müşterini Tanı Uygulamalarının Önemi

• Sahtekarlık, dolandırıcılık, kalpazanlık, hırsızlık, zimmet, para aklama olayları, bilgi işlem sistemleri ve elektronik bankacılık platformuna izinsiz girişler, çıkar çatışmaları, yasal yetki sınırlarının ve yükümlülüklerin ihlal edilmesi gibi operasyonel riskler;

• bankaların programlarındaki uygulama zayıflıklarından,
• etkin olmayan kontrol yöntemlerinden
• ve müşteri inceleme uygulamalarındaki başarısızlıktan

• kaynaklanmakta, bu durum diğer riskleri tetikleyebilmekte ve büyük miktarda kayıpların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

FATF ve Basel Komite

• Basel Bankacılık Denetim Komitesi ve FATF tarafından suç gelirlerinin aklanması ile mücadele, Bankacılık sisteminin bütünlüğü, güvenliği ve sağlamlığı açısından “MÜŞTERİNİ TANI’ prosedürleri sözkonusu banka risklerinin engellenmesi, kontrolü ve etkin yönetiminde kritik önemde olduğu kabul edilmiştir.

• “MÜŞTERİNİ TANI” uygulamalarının yetersizliği, bankaların ulusal ve uluslararası düzenleyici ve denetleyici bankacılık otoriteleri, müşterileri, sermayedarları, yurtdışı muhabirleri ve kamuoyunda güvenilirliğinin ve saygınlığının azalmasına, dolandırıcılık, yasal ve yoğunlaşma riski gibi ciddi müşteri, işlem ve kredi riskleri ile karşı karşıya kalmalarına neden olabilecektir.

Müşterini Tanı Uygulamaları

• Detaylı hazırlanmış ve iyi uygulanan müşteri tanı ilkeleri ve uygulamaları ise;

• diğer alanlardaki bankacılık ile ilgili kanunlara uyumun sağlanmasını kolaylaştıracak,

• güvenli ve sağlam bir bankacılık faaliyetinin sürdürülmesinin temelini teşkil edecek,

• müşteri kalitesinin korunmasını sağlayacak,

• kötü niyetli kişiler tarafından bankalarımızın finansal dolandırıcılık ve para aklama gibi yasadışı eylem ve faaliyetler için kullanılması riskini minimize edecek,

• genel anlamda bankacılık sektörünün güvenilirliği ve saygınlığını koruyacak

• ülke ekonomisine katkıları sayesinde bankacılığa uygun bir zemin oluşturacaktır.

Yasal Çerevenin Oluşması

• FATF ve Basel Bankacılık Denetim Komitesi, kritik önemde gördükleri “Müşterini Tanı” ilkelerinin

• Bankacılık,
• Sigorta,
• Menkul Kıymetler

• sektörlerinde uygulanmasına yönelik yükümlülüklerin ülkeler tarafından yasal düzenlemelerle belirlenmesini ve etkin denetim mekanizmalarının oluşturulmasını istemektedir.

Yasal Çerçeve

• Bankalar, risk bazlı müşterini tanı ilkelerini ve uygulamlarını şekillendirirken;

• Ülkemizin konuyla ilgili yasal mevzuatını,
• FATF’in “Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörizmin Finansmanıyla Mücadele Standartlarına Uyumun Değerlendirmesine Yönelik Metodolojide Finansal Kurumların Yükümlülüklerini”,
• Basel Bankacılık Denetim Komitesi’nin “Bankaların Müşterilerini İncelemesi” ve “Konsolide Müşteri Tanı Risk Yönetim İlkeleri” çalışmalarını,
• uluslararası alanda kabul görmüş “Wolfsberg İlkeleri” gibi özel oluşumları da dikkate almaları gerekmektedir.

Aklama Riskinin Yönetimi Risk Yönetim ve Denetim Sistemleri

• Türk bankacılık sisteminin finansal dolandırıcılık ve para aklama eylemlerinden korunması, ulusal ve uluslararası alanda güvenilir bir partner olarak yer alması açısından;

• Detaylı risk bazlı müşterini tanı ilkeleri ve uygulamalarının oluşturulması,
• Riskli bölge, sektör ve bankacılık ürünleri konusunda ek özen ve kontrol–uyarı sistemleri kurulması,
• Sistemi kontrol edecek bir iç denetim ve izleme ve eğitim fonksiyonunun yerine getirilmesi büyük önem arz etmektedir.

FATF ve Basel Bankacılık Denetim Komites’ne Göre: “Risk Bazlı Müşterini Tanı İlkeleri”

• MÜŞTERİ KABUL POLİTİKASI

• Bankalar, normalden fazla risk içeren kişi ve kurumları müşteri olarak kabul etmek için üst düzey yönetici onayı dahil açık ve anlaşılır yazılı politika, prosedürler ve uygulama kılavuzları oluşturmalıdır.

• B. MÜŞTERİ PROFİLLERİNİN OLUŞTURULMASI

• Bankacılık düzenleyici ve denetleyici otoritelerine göre; “Müşterini Tanı’ İlkeleri ve uygulamaları basit kimlik tespiti ile hesap açılması ve kayıt tutulmasının ötesine giderek müşterinin hesap açma amacını, gelir getiren ana faaliyet konusu ve mesleğini tam olarak bilmek, ticari geçmişi ve faaliyette olduğu iş kolundaki iş tecrübesi ve eğitimi hakkında bilgi edinmek, iş hacmi konusunda tahmin yapmak (Kullanacağı bankacılık ürünleri, Mevduat-EFT-Yatırım Araçları) hesap açılışına ve hareketlerine konu fonlarının geleceği-gelip-gittiği kaynaklar hakkında bilgi sahibi olmak,

• C. YÜKSEK RİSK İÇEREN HESAP VE İŞLEMLERİN TAKİBİ

• Müşteri tanımlama programlarını yüksek riskli hesaplar ve işlemler için daha kapsamlı inceleme yapacak ve şüpheli faaliyetler için proaktif hesap izleme ve incelemesini içerecek şekilde formüle etmelerini gerektirmektedir.

İki Temel Blok

• Müşterini Tanı

• KYC-Know Your Customer

Müşterini Tanı Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması

• İsimsiz veya hayali isimlere hesap açma yasağı, hamiline bankacılık ürünlerinin yürürlükten kaldırılması

• Kimlik tespitini resmi bir belgeye dayanan güvenilir, geçerli belgelerle yapmak, sahtecilik kontolü yapmak ve VKN, TC Kimlik No. gibi bilgileri kamu kayıtlarından teyit etmek

• Finansal işlemlerden nihai yararlanıcı konumunda olan kimselerin–lehdarın- (beneficial owners) kim olduğunu belirlemek ve lehdarın kimliğinin doğru olup olmadığı konusunda herhangi bir şüphe taşımamak.

• Tüzel kişiler ve ortaklıklarda mülkiyetin kime ait olduğunu ve bunların kontrolünün kimlerin elinde olduğunu belirlemek.

• Yüksek risk sınıfları için takviyeli müşterini tanı ilkesinin gerektirdiği tedbirler uygulanması

Müşterini Tanı Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması

• (1) İşlem yapılırken normalde herkesin vermesi gereken bilginin verilmesinde isteksiz davranılması, kimlik bilgilerinin edinilmesinde zorluklarla karşılaşılması,çok az veya gerçek dışı bilgi verilmesi, sahteliğinden şüphe edilen belge ibraz edilmesi, (2) Mali durumla ilgili yanıltıcı beyanlarda bulunulması, yapılan işlemin beyan edilen amaca uygun düşmemesi,

Müşterini Tanı Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması

• (1) İşlem yapılırken normalde herkesin vermesi gereken bilginin verilmesinde isteksiz davranılması, kimlik bilgilerinin edinilmesinde zorluklarla karşılaşılması, çok az veya gerçek dışı bilgi verilmesi, sahteliğinden şüphe edilen belge ibraz edilmesi,

Müşterini Tanı Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması

• İlke : Tüzel kişiler ve ortaklıklarda mülkiyetin kime ait olduğunu ve bunların kontrolünün kimlerin elinde olduğunu belirlemek.

Müşterini Tanı Kimlik Tespit Yükümlülüğü ve Müşteri Profillerinin Oluşturulması

• (2) Mali durumla ilgili yanıltıcı beyanlarda bulunulması, yapılan işlemin beyan edilen amaca uygun düşmemesi,

Müşterini Tanı Müşteri Olarak Kabul Edilmeyecek Kişi ve Kurumlar

• Gerçek Kimlik ve Mali Profili Belgelenemeyen Müşteriler

• Yasal ve idari olarak alınması gereken tanıtıcı belge ve bilgileri vermekten kaçınan kişi ve kurumlar müşteri olarak kabul edilmez. Başkaları adına hareket eden veya başkasının hesapları üzerinde sürekli olarak işlem yapma yetkisi veren bütün durumlarda vekalet sunan kişilerle vekalet veren kişiler arasındaki yasal alanda açıklanamayan hukuki ve/veya ticari ilişkiler bulunması veya vekalet ilişkisinin geçerli bir nedene dayanmaması durumunda hesap açma talepleri reddedilir.

• Sakıncalı Liste Kontrolleri

• Müşteri edinimi ve işlemler sırasında müşteri olmak talebi ile gelen kişi ve kurumların ulusal ve uluslararası otoritelerce yayımlanmış ambargo, karapara, terör listeleri ve sakıncalı kişilerle veya daha önce müşteri olma talepleri reddedilmiş haklarında suç duyurusunda bulunulmuş kişiler karşılaştırmasının yapılmasını sağlayacak yazılımlar kullanılmalıdır.

• Tabela bankaları (Shell Banks)

• Ülkeler, tabela (shell banks) bankaların kurulmasına onay vermemeli ve işlemlerini sürdürmelerini kabul etmemelidirler. Finansal kuruluşlar da, paravan bankalarla muhabir banka ilişkisine girmemeli veya böyle bir ilişkiyi sürdürmemelidir. Finansal kuruluşlar, hesaplarının paravan bankalar tarafından kullanılmasına izin veren muhatap yabancı finansal kuruluşlarla iş ilişkisi kurmaktan sakınmalıdırlar

Müşterini Tanı Hassas Müşteri Grupları ve İlave Özen

• Bankalar, normalden fazla risk içeren kişi ve kurumları müşteri olarak kabul etmek için üst düzey yönetici onayı dahil açık ve anlaşılır yazılı politika, prosedürler ve uygulama kılavuzları oluşturmalıdır. Bu politika ve prosedürler banka genelinde süreklilik arzedecek şekilde uygulanmalıdır.

Müşterini Tanı Riskli Ülke ve Bölgeler

• Her bankanın aşağıdaki kategorilere giren yurtdışı ve içinde kendi riskli bölge ve alan tanımlarını yapıp, bu bölgelerde yerleşik veya ilişkili müşterilerini ağırlaştırılmış tanıma-onay ve izleme prensipleriyle takip etmesi uygun olacaktır.

Müşterini Tanı Riskli Ülke ve Bölgeler

• “Uyuşturucu ve kaçakçılık gibi suçlar ile terörist organizasyonların mevcut olduğu ülkelerden ve sınır ötesi merkezlerden (Offshore- Centres) veya bu ülke ve merkezlere normal olmayan büyük meblağlı transferlerin yapılması,”

Müşterini Tanı Riskli Ülke ve Bölgeler

• Uyuşturucu ticaretinden elde edilen nakit paralar Bay A tarafından vekaletle adlarına hesap açtığı Y ülkesindeki Bay B, Bayan C ve Bay D adlı 3 kişinin hesabına yatırılmıştır.

•  

• 3 ayrı hesaba yatırılan paralar offshore bölgede kurulu yurtdışındaki firma hesabına havale edilmiştir. Offshore banka tarafından bu firma adına verilen kontrgaranti bu firmanın aynı zamanda Y ülkesi temsilcisi olan Bay A tarafından nakit kredi kullanmak amacıyla yurtiçindeki Z bankasına sunulmuştur.

• Z bankasından kullanılan kredi ile Bay A, Z bankasının kredili müşterisi XYZ Ltd.’in sahibinin hesabına hisse satışı bedeli olarak yatırılmıştır. Vade sonunda offshore bankadan gelen havale ile kredi geri ödemesi yapılmıştır.

Müşterini Tanı Hassas Sektör, Faaliyet Konusu veya Meslekler

• Yetkili müesseseler (döviz büfeleri).

• Kuyumcular, altın ve elmas gibi değerli taş ve maden ticareti yapanlar.

• Yurtdışı yerleşik kişiler, (özellikle riskli coğrafi alan ve bölgelerde mukim)

• Seyahat acenteleri, yolcu ve yük taşıyanlar.

• Gazinolar, talih oyunları salonlarının işletmecileri.

• Lüks araç satan galericiler.

• Antikacılar ve sanat galerileri, halıcılar.

• Büyük emlakçılar ile bunların her türlü acente, temsilci ve ticari vekilleri.

• Hava ve deniz vasıtalarını kiralayanlar.

• Deriden mamul eşyaların üretimini ve ticaretini yapanlar.

• Oto yedek parçalarının üretimini ve ticaretini yapanlar.

• Nakit kullanımı yoğun olan işkollarında faaliyet gösterenler (otopark işletmecileri, restoranlar, akaryakıt, piyango ve gazete bayileri, dağıtım şirketleri, oyuncak ve kırtasiye ticareti yapanlar).

• Faktoring şirketleri.

Müşterini Tanı Hassas Sektör, Faaliyet Konusu veya Meslekler

• Aralık 1996'da Atatürk Havalimanında 28 milyar TL. karşılığı dövizle yakalanan ve bir yılda 52 kez giriş yapan Bayan D, ilk ifadesinde paranın bir terör örgütü adına yurtdışında yapılan uyuşturucu satışlarından elde edildiğini, nakit paranın bir döviz bürosu sahibine teslim etmek üzere getirdiğini açıklamıştır.

Müşterini Tanı Muhabir Bankacılık

• Banka, suç geliri aklama veya terörizmin finansmanı yönünden soruşturma geçirip geçirmedikleri ve ceza alıp almadıkları hususları da dahil olmak üzere karşı finansal kurum hakkında;

• iş konusu, itibarı ve üzerindeki denetim yeterliliği konusunda kamuya açık bilgilerden yararlanarak sıhhatli bilgi edinmek,

• kuruluşun suç geliri aklama ve terörizmin finansmanına dair kontrollerini değerlendirmek,

• yeni muhabir ilişkiler kurmadan önce üst düzey yöneticinin onayını almak, her kuruluşun sorumluluklarını ayrı ayrı belgeye bağlama

• Muhabir hesaplarla ilgili olarak, bankanın, müşterinin kimlik bilgilerini teyit ettiği ve muhabir bankanın hesaplarına doğrudan ulaşabilen müşterilere ait dikkat yükümlülüğünün yerine getirildiği ve talep üzerine ilgili müşterinin kimlik bilgilerinin muhabir bankaya sunulabileceği konusunda emin olmak,

•  

• şeklindeki sıralanabilecek tedbirleri de almalıdır. Bu amaçla bankalar muhabir hesabı açma talebinde bulunan diğer finansal kurumlardan yukarıda belirtilen bilgilerin yazılı olarak yer aldığı bir anket formu talep etmek dahil olmak üzere özel müşteri kabul kuralları ve üst düzey yöneticilerin onayının arandığı iş akışları tesis ederler.

•  

• Bu prensipler, genellikle merkez bankaları gibi FATF üyesi ülkelerin finansal otoriteleri, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, IFC gibi uluslararası finansal otoriteler ve bölgesel oluşumlar için uygulanmaz.

Müşterini Tanı Yüksek Varlık Sahibi Kişiler

• Bankalar, sadece varlık kaynağı ve fonlarının yasal olduğu makul şekilde bilinen kişileri müşteri olarak kabul etmek için gerekli özeni gösterecektir. Müşterinin kendi adına işlem yaptığından emin olunmalıdır.

• Müşteri varlıklarının bir başka kişi adına vekaleten yönetildiği anlaşıldığında veya vekaletle açılan hesaplarda, bankacı bu kişilere ait detaylı bilgilerin ilk talepte bankaya sunulmasını istemelidir.

Müşterini Tanı PEPs-Siyasi Etki Sahibi Kişiler

• FATF terminolojisine göre siyasi nüfuz sahibi kişiler; yabancı bir ülkede, uhdesinde üst düzeyde kamu görevi bulunan devlet yada hükümet başkanı, üst düzey siyasiler, hükümet görevlileri, adli yada askeri personel, önemli mevkideki siyasi parti temsilcileri ve kamu kurumu yöneticisi niteliğindeki kişileri ifade etmektedir.

•  

• Siyasi nüfuz sahibi kişilerle ilgili olarak, uygulanması gereken müşterini tanı ilkesinin gerektirdiği tedbirlere ilaveten bankalar;

• Müşterinin siyasi nüfuz sahibi bir kişi olup olmadığının belirlenmesi için uygun risk yönetimi sistemlerini geliştirmeli,
• bu tür müşterilerle işlem tesis etmek için üst seviyedeki yöneticisinin onayının arandığı iş akışlarını tesis etmeli,
• fonların ve mal varlıklarının kaynaklarını tespit için gerekli tedbirler almalı ve sürekli ve sağlıklı bir gözetim fonksiyonu gibi tedbirleri uygulamalıdır.

Müşterini Tanı Vakıf ve Dernekler (Gönüllü Bağış ve Yardım Kurumları)

• FATF’in dokuz özel tavsiyesinin sekizincisine göre; ülkeler, terörizmin finansmanı amacıyla kötüye kullanılabilen varlıklarla ilgili kanun ve yönetmeliklerin yeterliliğini yeniden gözden geçirmelidir. Kar amacı gütmeyen yardım kuruluşları özellikle istismara açıktır ve ülkeler bunların;

•  

• terörist örgütler tarafından yasal varlık süsü verilerek,

• varlıkların dondurulması önlemlerinden kaçmak amacı da dahil olmak üzere, terörizmin finansmanının sağlanması amacıyla kendi çıkarları doğrultusunda kullanılarak,

• yasal amaçlı fonların el altından terörist örgütlere saptırılmasını gizleyerek veya saklayarak,

• kötüye kullanılmasını engelleyecek tedbirleri almalıdır.

• Bankalar, sözkonusu kurumlara hesap açarken kurumun veya kişinin açık kimliği, faaliyet konusu, hesap açma amacı, beklenen hesap faaliyeti ve verilecek hizmetler, hesap açılış şekli ve gelen giden fonlara ilişkin kişi/kurum/kaynak/yönlendirildiği merkezler (Nakit, EFT, Swift,Yurtiçi ve Dışı), kurucu ve temsile yetkili şahısların ve üst düzey yöneticilerinin özgeçmişleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

• Bu kuruluşlarla müşteri ilişkisine girilirken güçlendirilmiş müşteri tanı ve onay prosedürleri uygulanması, bu kurumlarla ilgili resmi düzenlemelerine uygun hareket edilmesini sağlayacak tedbirler alınması, kurum faaliyetlerinin dikkatle izlenmesi uygun olacaktır.

MÜŞTERİ KABUL KOMİTESİ Uygulama Örneği

Örnek:

• FATF NCCT listesinde bulunan Nijerya uyruklu Bay X, Zbank’ın İzmir Şubesine yanında bir Türk vatandaşı ile başvurarak hesap açtırmak istediğini, kendisinin Türkiye’de ortak bir dış-ticaret şirketi açmak üzere olduğunu, Türkiye’den aldıkları bakliyatı Türk ortağı ile birlikte Nijerya’ya ihraç edeceklerini karşılığında ağaç hammaddesi alacaklarını belirtmiştir. Şube kişinin pasaport fotokopisini, adres bilgisini ve diğer belgeleri almış, kişi öğleden sonra şubeye uğrayarak bilgi alacağını belirtmiştir.

• Şube yetkilisi müşteri tanımlarken müşterinin uyruk bilgisini Nijerya olarak seçtiğinde sistem kendisini bir pop-up mesajla onay alması yönünde uyarır ve onay yetkilisine bir e-mail mesajı gönderir.. Şube Yetkilisi onay makamına müşterinin kimlik, adres ve iletişim bilgileri hakkında bilgi vererek onay ister.

• Onaylayıcı hesabın ne amaçla kullanılacağı konusunda bilgi alınmasını ister. Bay X, AB Offshore Bank’tan hesabına ilk etapta 400.000 USD geleceğini, daha sonra parça parça bir kısım para geleceğini belirtmiştir.

• Onaylayıcı Bay X ile gelen Türk ortak hakkında internette bir araştırma yaptığında eski tarihli gazetelerde kişiyle aynı adı taşıyan bir kişinin kaçakçılık suçundan gözaltına alındığını ve delil yetersizliğinden serbest bırakıldığını görür. Onay Yetkilisi durumu şubeye bildirerek, müşterinin reddedilmesini, kişinin kimlik fotokopisi ile birlikte MASAK’a iletilmek üzere ŞİBF’nun doldurulmasını Banka Uyum görevlisine gönderilmesi talimatını verir.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzle KYT-Know Your Transaction

• Sebebi bilinemeyen aktivitelerden kaynaklanan ve iştigal konusu ile doğrudan ilişkilendirilemeyen, genelde nakit işlemler, hamiline ürünler ve elektronik fon transferlerinden kaynaklanan müşteri fonları ve işlemlerinin güçlendirilmiş prosedürlerle takip edilmesi uygun olacaktır.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzle KYT-Know Your Transaction

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzle Müşterinin Kişisel Bilgileri, Mali Durumu ve İşlem Profiline Uymayan İşlemler

• Kişinin banka ve diğer yükümlüler nezdindeki hesaplarında anormal bir artışın tespit edilmesi ve bu hesaplarda büyük miktarlarda atıl paraların tutulması

• Müşterinin sürekli iş yaptığı veya para gönderdiği adresler dışındaki adres ve hesaplara, şüpheyi gerektirecek şekilde önemli ölçüde para transfer etmesi,

• Kötü bir ünü olan, belli bir iş kaynağı, ticari geçmişi ve alt yapısı olmayan bir kimse adına veya hesabına büyük miktarlarda nakit hareketlerinin olması veya yurtdışından büyük miktarlarda nakit gelmesi,

• İşletme faaliyetleriyle orantısız hesapların olması ve bu hesaplar arasında transfer işlemlerinin yapılması, bu hesaplardan ticari saikle yapılmadığı açıkça belli olan işlemlerin gerçekleştirilmesi, kişiyle veya şirketle açıkça bağlantısı olmayan kişilere mutat olmayan şekillerde ödemelerin yapılması,........

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Nakit İşlemler

• Bankaların ve çalışanlarının suç geliri aklayıcılarından korunmaları için nakit işlemlere karşı hassas olmaları ve dikkat çekici sıklıkta veya yüksek tutarlı nakit işlemleri eş anlı veya periyodik olarak raporlayarak kontrol etmeleri tavsiye edilmiştir.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Elektronik Transferler

• FATF tarafından yayımlanan 7. özel tavsiyeye göre; üye ülkeler mali kurumlarının fon transfer işlemleriyle ilgili mesajlarda havale amir ve lehdarlarına ilişkin bilgilerin (isim, adres, hesap numarası) yer almasını sağlamak için önlemler alınmalıdır.

• Riskli bölgelerden gelen-giden havaleler sürekli incelemeye tabi tutulmalıdır.

• Limit altı ve bölünmüş havale işlemlerine ve aynı amirden farklı lehdarlara veya tersi işlemlere özel dikkat gösterilmelidir.

Örnek Olay

• Ülkemizde bir bankaya müracaat eden Bay "A" başlangıçta hesap açmaksızın bir banka şubesinden Almanya’ya havale işlemleri yapar. Bu transferlerde hep nakit kullanılmaktadır. Daha sonra müşteri aynı banka şubesinde bir hesap açar ve düzenli olarak her defasında 4.000-5.000 EURO’ yu geçmeyen paralar yatırır. Yatırılan paralarla Almanya arasındaki ilişki olmaması, müşterinin transferlerin kaynağı için hiçbir açıklamada bulunmaması, kendisinden kimlik tespiti için gerekli belgeler istendiğinde -para çekmiyorum ki, tersine bankaya para yatırıyorum, neden her defasında kimlik soruyorsunuz şeklinde- itirazlarda bulunması banka görevlilerinin dikkatini çeker ve müşterinin daha önce yapmış olduğu işlemler gözden geçirilir. Bu kısa araştırmada birkaç işlemde verilen telefon numaralarının ve adreslerin birbirinden farklı olduğu görülür ve şüpheli işlem bildiriminde bulunulur.

• Bankadan gelen şüpheli işlem bildirimini takiben Karaparanın aklanması kapsamında soruşturma başlatılır. Şüpheli işlemin ilk değerlendirmesinde daha önce müşterinin polis tarafından eroin sattığına dair şüpheyle gözaltına alındığı fakat yeterli delil olmadığı için serbest bırakıldığı ortaya çıkmıştır. 4208 sayılı Kanun çerçevesinde araştırma ve incelemeyi yürüten inceleme elemanı eş zamanlı olarak şahsın ticari defter ve belgeler üzerinde de vergi incelemesi yapmış ve elde ettiği tespitler sonucunda şüphelinin sözü edilen transferleri yapmaya yeterli bir yasal gelirinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Soruşturmanın derinleştirilmesi sonucunda kişinin Almanya’dan eroin yapımında kullanılan kimyevi maddeleri satın aldığı ve bir laboratuarda uyuşturucu imalatı yaptığı anlaşılmıştır.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Yabancı Bankalar Üzerine Keşideli Şahıs Çeklerinin Tahsile Alınması

• Müşteri ilişkisine yabancı para cinsinden yurtdışı bankalar üzerine keşide edilmiş şahıs çeklerinin tahsile alınması işlemleri ile başlanmasından kaçınılmalıdır. Tahsile veya iştiraya dövizli çek alınması hizmetinin; köklü-ticari geçmişi ve itibarı olan, aynı zamanda iştiraya alınan çek tutarları ile iş hacmi ve maddi varlıkları arasında bir denge bulunan, ticari işlemleri ve iş ahlakı hakkında detaylı bilgi sahibi olunan firma ve şahıslara verilmesine özen gösterilmelidir.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Örnek 1.

• Bildirim Yılı : 1998 Gerçekleştiği İller : İZMİR

• X isimli yabancı uyruklu bir şahıs tarafından bir bankanın İzmir Şubesine tahsil edilmek için verilen USD 100.000.- tutarındaki çekin tahsile alındığı, çek bedelinin muhabirce hesaplarına alacak kaydedilmesine dayanılarak söz konusu şahsa ödeme yapıldığı, daha sonra sahte ciro ile düzenlendiği gerekçesiyle muhabirce banka hesabının tekrar borçlandırılması sonucunda Banka USD 100.000.- zarara uğratılmıştır. Söz konusu müşteriye ulaşılamamıştır.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Örnek 2

• Bildirim Yılı : 1998 Gerçekleştiği İller : LEFKOŞA

• Bir bankanın Karaköy Şubesi daha önce küçük miktarda DTH hesabı açtıran Zimbabwe uyruklu X’den 31.08.1998 tarihinde USD 23.000,13.-’lik FMB, SBC keşideli firma çeki tahsile almış ve MUHABİRE gönderilmiştir. Sözkonusu banka çek bedelini alacak geçtikten 14 gün sonra çek bedeli X’e ödenmiştir. Daha sonra, MUHABİR 19.01.1999 tarihinde bankaya gönderdiği keşidecinin yeminli beyan tutanağında (affidavit forgery) çekte tahrifat yapıldığı, çekin orijinal halinde lehdarın farklı kurum ve meblağın USD 880,13.- olduğunu belirtilerek 22.01.1999 tarihinde çek tutarını bu defa borç geçmiştir.

• Karaköy Şubesi çeki İstanbul Kriminal Polis Laboratuvarına göndermiş ve rapor istenmiştir. Bilirkişi 25.02.1999 tarihli raporunda ilgili çekte kimyasal yolla silinme ve yeniden yazılıp ve imzalanma yapıldığını dolayısıyla sahtecilik olduğunu belirtmiştir. Çeki tahsile veren X bütün aramalara rağmen bulunamamıştır.

Risk Oluşturan Hesap ve İşlemleri İzlenmesi Riskli Bankac ılık Ürünleri

• Internet, Call Center ve ATM İşlemleri

• Banka çalışanları ile yüz yüze gelmeden işlem yapılmasını sağlayan bu ürünleri kullanan müşterilerin işlemleri müşteriyi kabul eden ünite yetkilileri ve iç denetim birimleri tarafından dikkatle izlenmelidir.

• Bu kanallar aracılığıyla yapılan işlemlerin kontrolü, güvenliği, dolandırıcılık girişimlerinin ve suç geliri aklanmasının engellenmesine yönelik konulan işlem limit ve saatleri ve şifre uygulamalarının titizlikle tespit edilmesi ve uygulanması önem arz etmektedir.

Serbest Bölgelerde Mal ve Para Değişimi ile Para Aklanması

MESLEK PERSONELİNİN EĞİTİMİ ve KURUM KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI

• Kurumun sözkonusu operasyonel risklerden korunması, tüm banka çalışanlarının; yasal mevzuata, banka içi risk önleyici yazılı iş kurallarına ve sektörel disiplinlere tam uyumu gözeterek, kendilerine tanınan hareket esnekliğini bu kurallar çerçevesinde optimum risk-getiri sağlayacak şekilde kurumun yararına kullanması ile sağlanabilecektir.

• Fakat, riskin varlığı ve ona karşı bireylerin duyarlılığı ve davranışları farklılık gösterdiğinden; belirlenen risk politikalarının kurum bünyesine gerektiği gibi nüfuz edebilmesi için ortak bir risk anlayışına dayanan bir kurum kültürü oluşturulması önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.