PANİKA POZUNTUSU
64
bir az çətin olur. Ümumiyyətlə “xeyr” deyə bilmirəm.
– Lazım gələndə özünüzə “bəli”, başqalarına “xeyr” deməyi öy-
rənmək özünüzə inamı artıracaq. “Xeyr” deməyiniz, özünüzə arxayın
olduğunuzu göstərir. Panika pozuntusu olan bir çox adamlar başqala-
rının problemləri ilə daha çox maraqlanır, öz problemlərini arxa plana
atır, özünə çox tənqidi yanaşır. Bəlkə siz də belə bir adamsınız.
Barış bəy, – “Bəli, eləyəm, ” – dedi.
– Yaxşı, sizin problemləriniz, sizin ehtiyaclarınız necə olacaq? On-
lara kim qulaq asacaq? Bunun üçün siz öz səsinizə qulaq asmalı, “xeyr”
demək təlimlərinə başlamalısınız. Bu təlimlərə radioda və ya televizi-
yada eşitdiyiniz hər hansı bir şeyə “xeyr” deyərək başlayıb bunun çər-
çivəsini genişləndirə bilərsiniz. İlkin mərhələdə asan olmayacaq, lakin
zaman keçdikcə daha rahat bir şəkildə “xeyr” deməyi öyrənəcək və
deyə biləcəksiniz. Özünü tanımaqla yanaşı özünü qəbul etmə prose-
si də başlayacaq. Panika tutmasına görə mənfi şeylər fikirləşmək sizə
zərər verə bilər. Bu səbəbdən özünüz haqqında müsbət şeylər fikir-
ləşməyə və müsbət cümlələr qurmağa çalışın. İngham (2000) bunun
üçün aşağıdakı cümlələri misal çəkmişdir:
– Özümü sevirəm və qəbul edirəm,
– Bacarıqlarıma inanıram,
– Özümə arxayınam
– Öz qərarlarıma güvənirəm.
Bu cür müsbət təlqinlər fikirlərinizin yenidən formalaşmasın-
da sizə kömək edəcək və özünüzə inamın artmasına imkan verəcək.
Ümumiyyətlə, özünə inam hissi zəif olan insanlar özlərinə qarşı çox
tələbkar olurlar. Siz panika tutması keçirəndə özünüzü günahlandırıb
məzəmmət edərək axmaq və gülməli vəziyyətə düşdüyünüzü fikirləşə
bilərsiniz. Ətrafınızdakı insanların reaksiyalarından ehtiyatlana bilər-
siniz. Halbuki həqiqətdə gic və ya zəif bir adam deyilsiniz.
Bu mərhələdən sonra “xoşunuza gələn və gəlməyən”, “sevdiyiniz və
sevmədiyiniz” adamları, məkanları və mühitləri müəyyən etməlisiniz.
Öz haqqınızda müsbət fikirləşməklə yanaşı sizə müsbət enerji verən
və dəstək olan insanlarla bir yerdə olun. Məkan və mühitləri də eyni
qaydayla seçin. Hamımız insanıq, panika tutmasından əziyyət çək-
65
məsək belə, hamımızın ictimai dəstəyə, xoş sözlər eşitməyə ehtiyacı
vardır. Özünə inam hissinin yüksək olması panika tutmaları ilə bağlı
işdə və bunlara son verilməsində başlıca əhəmiyyət daşıyır.
Həkim bir az dayandı. Sanki dediklərinin tam aydın olduğunu öy-
rənmək istəyirdi, hər ikisinə də baxdı. Bir az yorula bilərdilər:
– Yorulmadınızsa, bu həftə qısa olaraq gücünüz və nəzarət hissi
barədə də danışmaq istəyirəm. Bir problem varmı?”
İkisi də “xeyr” mənasında başını yellədi.
Həkim danışmağa davam etdi:
– Ümumiyyətlə, insanlar nəzarət edə bilmədiklərini stressli
məsələlər kimi qiymətləndirməyə meyillidirlər. Belə bir qiymətlən-
dirmə vahimə səviyyəsini yüksəldir və daha çox adrenalin ayrılma-
sına səbəb olur. Hadisələr üzərində gücümüzün və ya nəzarətimizin
olmaması hissi bizə çox mənfi təsir edir. Panika tutmalarında da ox-
şar vəziyyət olur. Onun növbəti dəfə nə vaxt və harada baş verəcəyini
müəyyən edə bilmirsiniz.
Gözlənilməz bir anda və uğursuz bir yerdə baş verərsə necə ola-
caq? Tutmalar üzərində heç bir gücünüzün və nəzarətinizin olmadığı-
nı hiss edirsiniz. Artıq onun insafına qalıb. Vahiməniz artır. Barış bəy,
siz oxşar vəziyyətlə rastlaşdınızmı?
– Bəli, o məqamda mənə elə gəlir ki, heç bir şeyə nəzarət edə bil-
mirəm və özümü tamamilə taqətsiz hiss edirəm.
Həkim davam etdi:
– Panika tutması keçirənlər adətən tutmaların tamamilə onlardan
asılı olmadığını qəbul edir və belə cavab verirlər. Panika tutmaları olan
insanlarda tez-tez rast gəlinən bir xüsusiyyət asılılığa meyillilikdir.
Belə hesab edirlər ki, asılılıq anadan ayrılmaq qorxusuyla əlaqədardır.
Daha əvvəl buna ayrılıq vahiməsi demişdik. Ümumiyyətlə asılı adam-
lar istəyirlər ki, onları başqaları idarə etsin. Nəzarət mövzusunda bizə
öyrədilən ilk şeylərdən biri bədənimizin bizim nəzarətimiz altında ol-
masıdır. Halbuki xəstə olduğumuzda görürük ki, bədənimiz üzərində
heç bir nəzarətimiz yoxdur. Bədənimizə necə nəzarət edə biləcəyimizi
öyrənmək üçün ən yaxşı misal bioloji əks əlaqədir. Bioloji əks əlaqə ci-
hazı sadə bir elektrik cihazıdır. Elektrodları var. Bu elektrodlar ürəyin
PANİKA TUTMASI ALDADIR
PANİKA POZUNTUSU
66
sürəti, bədənin hərarəti kimi əlamətləri müşahidə etmək üçün bədə-
nin müxtəlif əzalarına yerləşdirilir. Elektrodların topladığı məlumatlar
işıq və ya səs siqnalları vasitəsilə ekrana verilir. Rahat və ya həyəcanlı
vəziyyətdə işarələrin necə olduğunu görə bilərsiniz. Bu cihaz vasitə-
silə qan təzyiqinizi və ya ürəyin sürətini tənzimləməyi də öyrənmə-
yiniz mümkündür. Beləliklə avtomatik olaraq ortaya çıxan bəzi fiziki
əlamətlər artıq sizin nəzarətiniz altında olacaq.
– Bu cihazla da işləyəcəyik? – deyə Barış bəy dərhal soruşdu.
– Barış bəy, bu işlə psixoloqumuz məşğul olur. Sizi oraya da gön-
dərəcəyəm. Əgər potensial gücümüzü bilsək, onda nə edəcəyimizi də
müəyyənləşdirə bilərik. Panika tutması baş verəndə sizin ən böyük çə-
tinliyiniz onların nə üçün və necə yarandığını başa düşə bilməməkdir.
Bu, sizin gücünüzün inkişafına də maneçilik törədir.
Bir çox adamlar asanlıqla “Edə bilmərəm” deyər. Belə bir yanaşma
həm neqativ, həm də məhdudlaşdırıcı bir yanaşmadır. Müvəffəqiyyətə
nail olmaq üçün əvvəlcə işə “Edə bilərəm”, deyib başlamaq vacibdir.
Unutmayın, Obama “Bəli, edə bilərik” şüarıyla fəaliyyətinə başlamış
və müvəffəqiyyət qazanmışdı.
Gücünüzün fərqində olmaq taleyinizə boyun əyməmək demək-
dir. Gücünüzü və potensialınızı bilmək sizi passiv xəstə mövqeyindən
qurtaracaq. Unutmayın ki, bədəniniz, hissləriniz, fikirləriniz, panika
tutmaları, hamısı sizindir. Başqasının deyil. Bunun belə olduğunu
qəbul etsək, bu o deməkdir ki, panika tutmalarının sağalması yalnız
sizdən asılıdır. Siz istəməzsəniz, əməkdaşlıq etməzsəniz, heç kim sizi
sağalda bilməz. Bunu ancaq siz bacarar, özünüzü ancaq siz yaxşılaşdı-
ra bilərsiniz.
Barış bəy, bir az fikirli şəkildə: – “Yəni, özüm özümün həkimi ola-
cağam?” – dedi.
– Bəlkə tam olaraq deyil, qismən, – dedi həkim. – Sizin rolunuz
çox vacibdir, sizə kömək etmək, yol göstərmək üçün bir adam olma-
lıdır. Bu adam sizi istiqamətləndirəcək, necə davranmalı olduğunuzu
deyəcək. Siz bu psixoterapiyaya davam etmək üçün panika tutmala-
rından xilas olmaq variantını seçməlisiniz. Kifayət qədər məlumatınız
olanda və panika tutması baş verəndə bunu deyin: “Səni tanıyıram.
Dostları ilə paylaş: |